راه درست مقابله با تحریم‌ها

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی در دیدار رمضانی دانشجویان درباره اظهارات اخیر آمریکایی‌ها و دعوت به مذاکره تأکید کردند: «اینکه رئیس‌جمهور آمریکا میگوید ما آماده هستیم با ایران مذاکره کنیم و به مذاکره دعوت [میکند]... به نظر من این فریب افکار عمومی دنیا است؛ این معنایش آن است که ما اهل مذاکره‌ایم، میخواهیم مذاکره کنیم، صلح کنیم، دعوا نباشد، ایران حاضر به مذاکره نیست. خب، ایران چرا حاضر به مذاکره نیست؟ به خودتان برگردید. ما چند سال نشستیم مذاکره کردیم، همین شخص، مذاکره‌ی تمام‌شده‌ی کامل‌شده‌ی امضاشده را از میز بیرون انداخت و پاره کرد؛ با این آدم چه جور میشود مذاکره کرد؟ در جواب این حرف من، عنصرِ داخلیِ مقاله‌نویسِ فلان روزنامه میگوید «خب آقا! دو نفری که با همدیگر جنگ دارند و می‌نشینند برای صلح مذاکره میکنند، اینها هم به هم اعتماد ندارند؛ نداشتن اعتماد مانع مذاکره نیست»؛ این اشتباه است؛ همان دو نفری که برای صلح دارند مذاکره میکنند، اگر به وفای به آنچه قرارداد میشود مطمئن نباشند، مذاکره نمیکنند؛ چون میدانند کار بیهوده‌ای است، کار مهملی است. در مذاکره باید انسان مطمئن باشد که طرف مقابل به آنچه متعهّد شد عمل خواهد کرد. وقتی میدانیم عمل نمیکند، چه مذاکره‌ای؟ بنابراین، دعوت به مذاکره و اظهار مذاکره فریب افکار عمومی است.
راجع به تحریمهای آمریکا ــ که خب مذاکره‌ی ما در قضیّه‌ی برجام در دهه‌ی ۹۰، از اوّل برای رفع تحریمها بود ــ خوشبختانه تحریمها دارد کم‌اثر میشود در دنیا. وقتی تحریمها ادامه پیدا میکند، بتدریج اثر خودش را از دست میدهد. این را خود آنها هم اعتراف دارند؛ یعنی خود آنها هم اعتراف دارند که  کشورِ تحریم‌شده میتواند راه‌های خنثی کردن تحریم را بتدریج پیدا کند و تحریمها را خنثی کند. ما خیلی از این راه‌ها را پیدا کردیم، تحریمها را خنثی کردیم. بله، تحریم بی‌اثر نیست امّا این‌جور نیست که اگر وضع اقتصادی ما بد است، منشأ آن صرفاً تحریم باشد؛ نه، بی‌توجّهی‌های خود ما گاهی اوقات اثر دارد؛ نه گاهی، [بلکه] اکثر مشکلات ناشی از بی‌توجّهی‌های ما است. البتّه یک بخشی‌اش هم مربوط به تحریم است که تحریمها هم بتدریج بی‌اثر میشود؛ این هم جزو مسلّمات است.» ۱۴۰۳/۱۲/۲۲
رسانه KHAMENEI.IR به همین مناسبت در ادامه مطالب پرونده «دلیل؟تجربه!»، به بررسی رابطه تحریم‌ و ضعف مدیریتی و اهمیت مقاومت و استفاده از ظرفیت‌های داخلی بجای تکیه بر راه‌حل‌ها تجربه شده قبلی پرداخته است.

در روزهای اخیر، رهبر معظم انقلاب بار دیگر با بیاناتی روشن و قاطع، سیاست‌های فریبکارانه‌ی آمریکا را در موضوع مذاکره و تحریم‌ها افشا کردند. ایشان تأکید فرمودند که تحریم‌ها در حال کم‌اثر شدن است و مشکلات کشور بیش از آنکه ناشی از تحریم‌ها باشد، به دلیل ضعف‌های مدیریتی و بی‌توجهی به ظرفیت‌های داخلی است. این بیانات، در واقع یادآوری دوباره‌ای از تاریخ پر از عبرت ملّت ایران در مواجهه با دشمنان و مذاکراتی است که در طول دهه‌های گذشته چیزی جز وقت‌کشی، خسارت و فریب برای ما نداشته است.
 
تاریخ تکرار می‌شود، اگر عبرت نگیریم
برای درک بهتر سیاست‌های امروز آمریکا، باید نگاهی به گذشته داشته باشیم. تاریخ مملو از تجربه‌هایی است که نشان می‌دهد دشمن، هرگاه ملّت ایران را ضعیف دیده، فشارها را افزایش داده و هرگاه ایران مقاوم ایستاده، مجبور به عقب‌نشینی شده است.
 
یکی از نمونه‌های بارز آن، معاهده ترکمانچای است. در آن زمان، قاجاریان که از ضعف و بی‌کفایتی در مدیریت داخلی رنج می‌بردند، در برابر فشارهای روسیه مجبور به پذیرش شرایطی شدند که عزت و استقلال ایران را خدشه‌دار کرد. دشمنان ایران همیشه از همین نقطه ضعف سوءاستفاده کرده‌اند. آن‌ها ابتدا فشار می‌آورند، سپس پیشنهاد مذاکره می‌دهند، و نهایتاً با فریبکاری و دادن وعده‌های دروغین، طرف ایرانی را به عقب‌نشینی و پذیرش شرایط تحمیلی وادار می‌کنند.
 
در دوران معاصر نیز تجربه‌ی برجام نمونه‌ای روشن از همین سیاست‌های فریبکارانه است. در حالی که ایران با حسن نیت پای میز مذاکره رفت و تعهدات خود را عملی کرد، طرف مقابل نه‌تنها به تعهداتش پایبند نماند، بلکه تحریم‌ها را تشدید کرد و با خروج یک‌جانبه از توافق، نشان داد که هدف آن‌ها از ابتدا چیزی جز گرفتن امتیازات یک‌طرفه نبوده است.
 
نقشه‌ی دشمن؛ مذاکره برای تسلیم، نه توافق
مذاکره، اگر بر مبنای عزت و حفظ منافع ملی باشد، می‌تواند یک ابزار دیپلماتیک مفید باشد، اما مذاکره‌ای که در آن طرف مقابل، با زبان تهدید و فشار سخن بگوید و هدفش از مذاکره، تحمیل اراده خود باشد، دیگر مذاکره نیست، بلکه مقدمه‌ای برای تسلیم است. آمریکا سال‌هاست که از این روش استفاده می‌کند. ابتدا ایران را تحت فشارهای اقتصادی و تبلیغاتی قرار می‌دهد، سپس پیشنهاد مذاکره می‌دهد، اما مذاکره‌ای که در آن خواسته‌های خودش را به عنوان پیش‌شرط مطرح می‌کند.
 
سیاستمداران آمریکایی به خوبی می‌دانند که ملّت ایران، ملّتی مقاوم است و اگر در مسیر پیشرفت قدم بردارد، استقلال خود را حفظ کند و تحریم‌ها را بی‌اثر کند، دیگر نمی‌توانند آن را تحت سلطه‌ی خود درآورند. به همین دلیل، سعی دارند با ایجاد تصویر بن‌بست، مردم را ناامید کرده و مسئولان را وادار به پذیرش شرایط خود کنند. اما تجربه نشان داده که هرگاه ایران مقتدرانه ایستاده و بر توان داخلی تکیه کرده، دشمن مجبور به عقب‌نشینی شده است.
 
تحریم‌ها کم‌اثر شده، اما مشکل اصلی مدیریت است
یکی از نکات کلیدی که رهبر معظم انقلاب بر آن تأکید کردند، کم‌اثر شدن تحریم‌ها و لزوم حل مشکلات مدیریتی در داخل کشور است. واقعیت این است که بسیاری از مشکلات اقتصادی کشور، به سوءمدیریت‌ها و تصمیم‌گیری‌های نادرست بازمی‌گردد. برای مثال:
عدم نظارت صحیح بر بازار، باعث ایجاد تورم و گرانی‌های افسارگسیخته شده است.
 
ضعف در حمایت از تولید ملی، وابستگی کشور را به واردات افزایش داده است.
 
فساد اقتصادی و رانت‌خواری، منابع کشور را هدر داده و مانع پیشرفت شده است.
 
همین مسائل باعث شده که فشارهای اقتصادی بیشتر از آنکه ناشی از تحریم‌های خارجی باشد، از بی‌برنامگی و ناکارآمدی داخلی ریشه بگیرد. اگر این ضعف‌ها برطرف شود و مسئولان، سیاست‌های اقتصادی خود را بر اساس اقتصاد مقاومتی و تکیه بر توان داخلی تنظیم کنند، تحریم‌ها به تدریج بی‌اثر خواهد شد.
 
راه حل چیست؟
برخلاف تصور برخی افراد که حل مشکلات اقتصادی را در گرو مذاکره و رفع تحریم‌ها می‌دانند، تجربه نشان داده که راه حل اصلی در داخل کشور است. همان‌طور که در دوران دفاع مقدس، ملّت ایران با روحیه‌ی جهادی و اتکا به خود توانست در برابر یک جنگ نابرابر ایستادگی کند، امروز نیز در جنگ اقتصادی، تنها راه پیروزی، مقاومت، کار جهادی، مبارزه با فساد و مدیریت صحیح منابع است.
 
برای عبور از شرایط کنونی، چند اقدام ضروری است
تقویت تولید داخلی: حمایت از صنعت و کشاورزی داخلی، وابستگی کشور به واردات را کاهش می‌دهد و زمینه را برای رشد اقتصادی فراهم می‌کند.

اصلاح نظام بانکی و مالیاتی: جلوگیری از رانت‌خواری و فساد اقتصادی، موجب شفافیت و بهبود وضعیت اقتصادی کشور خواهد شد.

مدیریت صحیح بازار و قیمت‌گذاری عادلانه: نظارت دقیق بر قیمت‌ها و جلوگیری از سودجویی دلالان، فشار اقتصادی بر مردم را کاهش می‌دهد.

تقویت دیپلماسی اقتصادی با کشورهای همسو: توسعه‌ی روابط اقتصادی با کشورهایی که تحت نفوذ آمریکا نیستند، می‌تواند به بی‌اثر شدن تحریم‌ها کمک کند.

مذاکره از موضع قدرت، نه ضعف
اگر ایران روزی بخواهد وارد مذاکره شود، باید از موضع قدرت و عزت باشد، نه از موضع ضعف. دشمن، فقط در برابر قدرت تسلیم می‌شود، نه در برابر التماس. اگر امروز آمریکا پیشنهاد مذاکره می‌دهد، نه به خاطر حسن نیت، بلکه به این دلیل است که می‌بیند تحریم‌ها به اندازه‌ی گذشته کارایی ندارد و ایران توانسته با تکیه بر خود، بسیاری از مشکلات را حل کند.
 
ایران نباید اشتباهات گذشته را تکرار کند. مذاکره‌ای که نتیجه‌ی آن، تحمیل شروط دشمن باشد، نه راه حل است و نه عقلانی. تنها راه پیروزی، ایستادگی مقتدرانه، تقویت اقتصاد داخلی و بی‌اثر کردن تحریم‌ها از درون است. این همان مسیری است که رهبر انقلاب بر آن تأکید دارند و تجربه‌ی تاریخی نیز آن را تأیید می‌کند.

دشمن با مذاکره، به دنبال تضعیف ماست، اما ما با ایستادگی، دشمن را به زانو در خواهیم آورد.