مصادیق مقدم بودن مردم آذربایجان و تبریز در حفظ مصالح عظيم تاریخی ایران همیشه در طول این سالهای طولانی هر وقت با مردم آذربایجان دیداری داشتهایم - چه در اینجا، چه در تبریز و سایر شهرها - نشانهی زنده بودن و طراوت و نشاط و ابتكار در رفتار مردم و در شعارهای مردم دیده میشد؛ امروز هم همینطور است، در تاریخ كشور ما هم همینطور است، گذشتهها هم همینطور بوده است؛ ولی تاریخ دوران نزدیك به زمان ما وقتی مورد كاوش قرار بگیرد، انسان میبیند در صف مقدم غالباً مردم آذربایجان و مردم تبریز حضور و جایگاه خودشان را تثبیت كردهاند؛ مخصوصاً آنجایی كه مصالح عظیم تاریخی كشور درمیان بوده است. مثلاً در قضیهی تنباكو كه مقطع بسیار مهمی بود و دشمنان استقلال كشور قصد داشتند كشور را یكجا ببلعند، یكی از نقاط حساسی كه مردم و روحانیتِ آنجا ایستادگی كردند و اثرگذاری كردند، تبریز بود؛ مرحوم آمیرزا جواد مجتهد - عالم معروف تبریزی - و تودههای عظیم مردم، دنبال او. در قضیهی مشروطیت، قضایای تبریز شگفتآور است. در مورد نقش آذربایجان در مشروطیت و جهتگیری مردم آذربایجان خیلی كتاب نوشتهاند؛ اما به نظر من هنوز هم حرفهای نگفتهای وجود دارد كه میشود نوشت و باید نوشت. پدرم در قضایای مشروطهی تبریز جوانی بوده است در این شهر. خود او شاهد قضایا بوده است. مرحوم باقرخان، هممحلهی آنها بوده است در كوچهی قرهباغیها. ایشان از نزدیك مسائل را دیده بود و نقل میكرد. میدانیم كه جهتگیری ستارخان و باقرخان در مشروطیت، درست نقطهی مقابل جهتگیری كسانی بود كه مشروطیت انگلیسی و مشروطیتِ زیر پرچم بیگانه را میخواستند. ستارخان در سخنرانی و اعلامیهاش میگفت: «من میخواهم زیر پرچم اباالفضل العباس حركت كنم». بودند كسانی كه میخواستند نهضت را بكشانند به سمت حركت انگلیسی، اما ستارخان ایستادگی كرد. بعد هم همانها بودند كه مرحوم ستارخان و مردم باقرخان را كشاندند تهران و در باغ اتابك، آنها را از بین بردند؛ هر كدام را به نحوی. جهت حركت مردم آذربایجان و مردم تبریز در مشروطیت، چنین جهتی بود: ایستادگی، اقتدار، حضور عظیم مردمی، و در خط درست دین و استقلال كشور. در قضایای بعد هم همینطور بود. در قضیهی مرحوم شیخ محمد خیابانی - كه تبریز یك تنه ایستاد - مسأله، مسألهی قرارداد وثوقالدوله بود. در تهران، عمال حكومت ضعیف با یك قرارداد، امور مالی و امور نظامی كشور را دودستی تقدیم كردند به انگلیسیها. تبریزیها ایستادند. مرحوم خیابانی و دیگران در مقابل این قضیه بود كه ایستادند و آن حوادث عجیب تبریز پیشآمد كرد. تبریز همیشه اینطور بود. 29 بهمنِ تبریز هم از همین قبیل قضایاست كه سرنوشتساز بود؛ والّا اگر مردم تبریز قیام 29 بهمن را نكرده بودند، این حركت عظیم اتفاق نمیافتاد. در قضیهی قم یك عده شهید شدند - مثل بقیهی شهادتها - كه ممكن بود مدتی سر زبانها باشد، بعد بتدریج كمرنگ شود؛ اما تبریزیها و آذربایجانیها نگذاشتند این قضیه گم و فراموش شود. 29 بهمن را به عنوان چهلم شهدای قم برپا كردند. در واقع با اقامهی عزا در چهلم شهیدان، حوادث انقلاب را به مردم دیگر ایران یاد دادند. این یك ابتكار بود، منشأ سایر حركات بود، بابركت بود. بعد مردم مناطق دیگر، چهلم شهدای تبریز را گرفتند و منتهی شد به حركتهای عظیمی كه به پیروزی انقلاب رسید. اینكه من بارها گفتهام كه طراحان سیاستهای امریكایی و انگلیسی در ایران، آذربایجان را نشناختهاند، به خاطر این است؛ اینكه من میگویم مردم تبریز را نشناختهاند، به خاطر این است. اینها میخواهند با توهمات، ملت ایران را تكهتكه كنند؛ بیعقلی میكنند میآیند سراغ آذربایجان. آذربایجان نقطهی ثقل ملت ایران است؛ یكی از عمدهترین مراكز حیات ملت ایران است. این ایراننشناسها، آذربایجاننشناسها برای مقاصد ابلهانهی خودشان میآیند سراغ تبریز و سراغ آذربایجان و یك مشت مزدور نادان از اینها پول میگیرند، آنها را فریب میدهند، طراحان سیاستهای خارجی هم فریب این چهار تا مزدور را میخورند. تا حالا هر حادثهای از سوی ضدانقلاب در تبریز یا در آذربایجان اتفاق افتاده است، خود آذربایجانیها جواب دادهاند. شما یادتان هست - حالا شاید خیلی از جوانها یادشان نباشد، اما اغلب یادشان است - كه اول انقلاب، عدهای را از خارج تبریز به اسم مبارز و به اسم اپوزیسیون آوردند كه مرحوم شهید مدنی را محاصره كردند. از بیرون كه كسی نیامد برای دفاع از انقلاب، خود مردم تبریز وقتی صحنه را دیدند، آمدند بیرون. تبریز، خودكفاست؛ آذربایجان، از لحاظ غیرت انقلابی و دفاع از انقلاب خودكفاست. این چیزهاست كه انسان میفهمد اینها آذربایجان را نمیشناسند، ایران را نمیشناسند، مردم ایران را نمیشناسند. طراحان سیاستهای ضدانقلاب در دنیا - چه در سرویسهای اطلاعاتی امریكا، چه در سرویسهای اطلاعاتی انگلیس و دیگران - كه برای ملت ایران و برای سرنوشت انقلاب، به خیال خودشان دارند طراحی میكنند، مردم ایران و این حقایق ماندگار در میان ملت ما را نمیشناسند.1385/11/28
تلاش برای تغلیب جنبش کارگری بر حرکت عمومی مردم در اوایل انقلاب یك نكته در باب دولت اسلامی عرض كنیم. یكی از شعارهای خوبی كه آقای رئیسجمهور [دکتر احمدی نژاد]، هم در دورهی انتخابات، هم بعد از آن تكرار كردند، مسألهی دولت اسلامی است. من به این موضوع در نماز جمعه اشارهای كردم. باید قدری بیشتر این مفهوم را بشكافیم. نظام اسلامی پس از انقلاب اسلامی تشكیل شد. شورش انقلابی و نهضت انقلابی میتوانست انجام بگیرد، اما نظام غیر اسلامی تشكیل شود. خیلی جاها اینطور شده؛ در الجزائر همینطور بود. در الجزائر، نهضت، اسلامی بود. اصلًا پایگاه نهضت و رهبران نهضت، مسلمانها بودند؛ اما بعد از آنكه نهضت به نتیجه رسید، كسانی كه اعتقادی به مبانی تفكر اسلامی نداشتند، آمدند قدرت را در دست گرفتند. اینجا هم همین كارها داشت میشد. در همان روز 21 بهمن و 22 بهمن و 23 بهمن از این كارها داشت میشد. بنده از نزدیك در جریان برخی از كارها بودم؛ داشتند حركت میكردند كه به اصطلاحِ خودشان یك جنبش كارگری و یك حركت كارگری را بر این حركت عمومی تغلیب كنند و همان فرمولی كه در روی كار آمدن نظامهای سوسیالیستی در دنیا معمول است- یعنی انقلاب طبقهی كارگر- تحقق بدهند و بعد هم یك چند نفر سر كار بیایند؛ منتها امام را محاسبه نكرده بودند؛ یعنی این گوهر خدشهناپذیرِ شكستناپذیر را در محاسباتشان ندیده بودند؛ لذا سخت ضربه خوردند. حتّی روز سوّمِ بعد از پیروزی انقلاب راه افتادند آمدند جلوی بیت امام در مدرسهی علوی و تظاهرات كردند و مطالباتِ بهاصطلاح سوسیالیستی و كارگری را مطرح كردند. ولی نظام اسلامی تشكیل شد. نظام اسلامی یعنی چه؟ یعنی منبع تقنین و معیار و ملاك اجرا و اركان تصمیمگیری در كشور معلوم شد چیست؛ اركان حكومت- قوهی مجریه، قوهی مقنّنه، رهبری، قوهی قضائیه و دیگر اركان- چیده شد و قانون اساسی آمد همهی اینها را تثبیت كرد؛ لذا پایهگذاریهای اصولی انجام گرفت. این نظام اسلامی فقط شكل نیست؛ محتوایی دارد؛ یعنی كارهایی باید در واقعیت زندگی مردم انجام بگیرد. تحقق این واقعیتها در زندگی مردم، مردان و عناصر مؤمن و معتقد به خودش را- كه دارای صفات و خصوصیات لازم هم باشند- میطلبد؛ این میشود دولت اسلامی. دولت اسلامی شامل همهی كارگزاران نظام اسلامی است؛ نه فقط قوهی مجریه؛ یعنی حكومتگران و خدمتگزاران عمومی. اینها باید جهتگیریها و رفتار اجتماعی و رفتار فردیِ خود و رابطهشان با مردم را با معیارهای اسلامی تطبیق دهند تا بتوانند به آن اهداف برسند. بعد هم باید آن جهتگیریها را در مدّ نگاه خودشان قرار دهند و بسرعت به سمت آن جهتگیریها حركت كنند؛ این میشود دولت اسلامی.1384/06/08
تبیین نقش روحانیت شیعه در قضایای مشروطه یك بُعد دیگر[لزوم شناخت شخصیتهای اثرگذارسیاسی ، اجتماعی ،علمی و اقتصادی] كه آن هم واقعاً به نظرم خیلی مهم است، این است كه ما روحانیت شیعه را آنچنان كه بوده، معرفی كنیم. ما در قضایای مشروطه به مرحوم آخوند نازیدیم و بالیدیم و افتخار كردیم؛ به مرحوم میرزای نائینی همینطور؛ اما قضیه در همین حدود تقریباً متوقف ماند؛ درحالیكه در قضیهی مشروطه شخصیتهای برجستهای بودند. شما نگاه كنید به تاریخ كسروی، مثلًا فلان شخص كه در تبریز یك قطار فشنگ به خود میبسته و رشادتهایی كرده، شده یك شخصیت! البته ما نمیگوییم چرا؛ اما اسم «ثقة الاسلامِ» با آن عظمت، كه اتفاقاً كسروی از او تعریف كرده، یا همان بزرگانی كه پدر من نعش آنها را در دوران نوجوانی بالای دار دیده بود- در همان روز عاشورایی كه روسها اینها را به دار كشیدند- خیلی كم مطرح هستند. اینها خیلی افراد بزرگ و خیلی شخصیتهای برجستهای بودند. ما چرا اجازه بدهیم این ظلم به روحانیت شیعه بشود؟ شما نگاه كنید كه در سرتاسر كشور، چه كسانی انجمنهای ملی را میگرداندند؟ درست است كه در تكوین مشروطیت، هم جریان روحانیت و هم جریان روشنفكری، هر دو، دخیل بودند- این را نمیشود انكار كرد و این مقدماتِ همان چیزی بود كه بعد اسمش شد مشروطیت، و اول، عدالتطلبی و قانونگرایی و قانونطلبی بود- اما در عمل، آن كسانی كه وارد میدان شدند و حقیقتاً بارهای سنگین مثل همین انجمنهای ملی- نه بارهای نان و آبدار مثل نمایندگی مجلس از تهران و وزارت- را به دوش گرفتند، چه كسانی بودند؟ شما اگر به جاهایی كه انجمن فعالیت داشته نگاه كنید، خواهید دید كه در رأس انجمن، یك یا دو یا سه روحانی بودهاند. این قضیه در مشهد بود؛ كمااینكه در تبریز، در اصفهان، در شیراز و در لار هم همینطور بود. بنابراین، میبینید كه این شخصیتهای روحانی بودند كه وارد میدان شدند. ما یك نمونهی دیگر آن را در كمیتههای بعد از انقلاب میبینیم. این كار، نان و آبی نداشت؛ خطرِ كشته شدن و ترور شدن و متهم شدن هم داشت؛ اما اگر روحانیون نبودند، كمیتهها را اداره نمیكردند، به مساجد نمیآمدند، افراد مسلح و سلاحها را جمع نمیكردند و تا چند ماه، همهی وظایف یك دولت را بهقدر مقدور خودشان انجام نمیدادند، چه كسی میخواست این كار را بكند؟ ما هیچكس را نداشتیم؛ نه روشنفكرها این ظرفیت را داشتند، نه این همت را به خرج میدادند و نه هرگز این خطرپذیری را مجموعهی روشنفكری، حقاً و انصافاً از خودش نشان داده است. بههرحال، به روحانیت ظلم شده است. یكقدری شما روی این مسئله تكیه كنید.1384/05/15
ازبین رفتن روحیه انقلابی عدهيی در اوایل انقلاب به علت نبود فکر دینی عمیق من به شما برادران و خواهران عزیز - كه فرزندان من هستید - مؤكداً توصیه میكنم كه به عمقها توجه كنید و آن را بطلبید؛ از ظواهر هم دست نكشید. این خطاست كه كسی خیال یا توهم كند كه باید باطن را درست كرد، ظاهر مهم نیست؛ نخیر، همین ظاهر، انسان را به وادیهای گوناگونی میكشاند. ظاهر دینی، ظاهر اسلامی، پایبندی به تعبد دینی، همین مجالس دعا، همین مجالس توسل به ائمه (علیهمالسّلام) لازم است؛ منتها همهی اینها را با دانایی همراه كنید. در مجلس روضهخوانی و سینهزنیِ بسیج وقتی شعر خوانده میشود، باید با معنا، با مضمون، جهتدار و همراه با درس باشد. وقتی در آنجا سخنرانی میشود، باید در جهت تعمیق فكر و اندیشه باشد. وقتی نماز جماعت میخوانید، نماز شما باید همراه با توجه به پروردگار و خشوع در مقابل او باشد. وقتی اعتكاف میكنید، وقتی روزه میگیرید، وقتی اجتماعات مذهبی تشكیل میدهید، باید همراه با توجه به خدای متعال و همراه با اخلاص باشد. كلید موفقیت اینهاست. اگر این نباشد، همان چیزی بر سر انسان خواهد آمد كه دیدید بر سر عدهیی آمد. عدهیی در اول انقلاب خیلی تند و داغ و پُرشور بودند، اما متأسفانه فكر دینی آنها عمق نداشت؛ با اولین باد سردی كه از طرف تبلیغات دشمنان آمد، برگ و بار انقلابیشان ریخت و جوشش انقلابیشان تمام شد! بعضیها صد و هشتاد درجه این طرف غلتیدند. من یكوقت به یكی از این آقایان گفتم كه شماها اوایل انقلاب در زمینهی مسائل اقتصادی چپِ چپ بودید و ما از تندرویهای چپگرایی شما را منع میكردیم؛ اما الآن شما رفتهاید منتهاالیه جهت مقابل، و شدهاید راستِ راست! ما همان جایی كه قبلًا بودیم، ایستادهایم و باز شما را از تندرویهای راستگرایانه منع میكنیم! این بهخاطرِ نداشتن عمق است؛ به این دلیل است كه ریشهی اعتقادی و فكری وجود ندارد. كسی كه ریشهی اعتقادی دارد، براساس اعتقادش حركت میكند و در میدانهای گوناگون میایستد. اگر جبهه است، میرود شهید یا جانباز میشود و با رنج دائمِ بدنی و با ملامتها میسازد. اگر هم از جبهه برمیگردد، ایمان خود را در میان تندبادهای گوناگون حفظ میكند؛ این آدمِ عمیق است. ما از اینگونه آدمهای متكی به عمق هم كم نداریم. بعضی هم نه؛ متكی به عمق نبودند. بنابراین باید به تفكر اسلامی و تفكر بسیجی عمق داد.1384/03/05
به آتش کشیده شدن مسجدجامع کرمان در سال 57 توسط نظام پهلوی این استان [کرمان]و مردم نجیب آن، خاطرات تلخی از گذشتهها - كه چندان از ما دور نیست - دارند. پادشاهان جبار - چه قاجارها و چه قبل از آنها - با این شهر و مردم آن چه كردند. در دوران نظامهای طاغوتی و بیخبر از معنویت، ارزشهای معنویِ این شهر نادیده گرفته شد. در دوران خونبار نظام پهلوی، استعدادهای این شهر، مردم این شهر، واقعیتهای بسیار برجسته و جذاب این شهر و این استان به دست غفلت و فراموشی سپرده شد. در سال 57، آن روزی هم كه مردم این استانِ به ستوه آمدهی از ستمهای متراكمی كه برآنها شده بود، فریاد برآوردند و اجتماع كردند، مسجد جامع این شهر را به آتش كشیدند و مردم را به قتل رساندند. خاطرههای تلخ و شیرین در فضای این شهر و این استان بسیار است.1384/02/11
در اختیار گذاشتن سلاح شیمیایی توسط غربی ها به عراق در جنگ تحمیلی آنچه امروز در تبلیغات غربیها - بخصوص امریكاییها - در مورد انرژی هستهیی گفته میشود، هدفش این است كه ملت ایران را از یك پیشرفت علمی و فناوری محروم كند. این حق ماست؛ چرا محروم شویم؟ بله، این حق مسلّم ملت ایران است؛ هم علم است، هم فناوری است، هم سلامت محیط زیست است، هم دارای مصارف پزشكی است، هم امید و چشمانداز پیشرفت برای جوانان كشور است، و بدیهی است كه ملت ما این را از دست نمیدهد. سیاستمداران دروغگو و منافق امریكایی برای اینكه هدف پلید خود را پنهان كنند، ایران را متهم میكنند به اینكه میخواهد كلاهك هستهیی درست كند؛ سر موشكهای بالستیك بگذارد و پرتاب كند! كجا پرتاب كند؟! ما با دشمنانِ خود اینطوری رفتار نمیكنیم. كاربرد بمب اتمی برای نابود كردن ملتها كار خود آمریكاییهاست. آنها تنها دولتی هستند كه این جنایت بزرگ را تا امروز انجام دادهاند. غربیها هستند كه سلاح شیمیایی ساختند و آن را به كار بردند و در جنگ هشتسالهی عراق با ایران آن را در اختیار صدامیها و بعثیها گذاشتند و در مقابل فجایعی كه از این راه پیش آمد، سكوت كردند و به صدام از پشت كمك كردند. اسلام به ما این اجازهها را نداده است. ما از علم برای پیشرفت استفاده میكنیم؛ این بهانهی آمریكاییهاست.1384/01/01
مصادیق پیشرفت ایران با وجود تحریم های خارجی تحریمها و اخم و تخمهایی كه [دنیای صنعتی و دنیای غربی ]از اول انقلاب تا الان با ما داشتهاند[در پیشرفت ما کمک کرده است]. بعضیها از تصور این تحریمها دلشان آب میشود؛ من میخواهم بگویم نه، این به ما كمك كرد. بارها من این خاطره را ذكر كردهام. اوایل جنگ، ما سیم خاردار لازم داشتیم؛ آن را از یك كشور خارجی خریدیم تا به داخل كشور بیاوریم. این محموله باید از شورویِ آن روز عبور میكرد. چون آنها پشتیبان عراق بودند، اجازهی عبور ندادند! سیمخاردار كه نه بمب اتم است، نه توپ است، نه تانك است؛ اما اجازهی عبور ندادند! اینقدر با ما بد بودند. وقتی ما میخواستیم توپ بخریم، به ما نمیفروختند؛ تانك میخواستیم بخریم، به ما نمیفروختند؛ سیمخاردار میخواستیم بخریم، به ما نمیدادند؛ امكانات میخواستیم، به ما نمیدادند؛ اما قاچاقچی با قیمت دو برابر و سه برابر میفروخت و ما مجبور بودیم بالاخره این لوازم را به قدر نیاز، با قیمت بالا تأمین كنیم. نتیجهی این تحریمها این شد كه امروز ما در زمینهی ضد زره، جزو ده كشور سطح اول دنیا هستیم. امروز ما در زمینهی غنیسازی اورانیوم جزو ده، یازده كشور دنیا هستیم كه این فناوری را در این حد داریم. این فناوری، بومی هم هست. ما فرق داریم با آن كشوری كه چون نظام كمونیستی داشت، شورویِ آن روز به او كمك كرد. بعضیها چین را به رخ ما میكشند. چین در ده سالِ اولِ انقلابش تمام امكانات را از شورویِ آن روز گرفت؛ آن موقعی كه هنوز میانهشان بههم نخورده بود. اما در هیچ سالی از سالها، هیچ قدرتِ دارای دانش و صنعت به ما كمك نكرد. هر كار كردیم، خودمان كردیم. قبل از انقلاب جزو حرفهایی كه ما همیشه میزدیم، این بود كه ما گندم را از امریكا میخریم و سیلوی ما را هم شورویها میسازند. بنده اوایل انقلاب به منطقهی جنوب رفتم و دیدم بچههای جهاد سازندگی و مهندسان شما یك سیلوی با ظرفیت كم ساختهاند. به نظرم همانجا به سجده افتادم؛ چون سیلو، سازهی دشواری است؛ خیلی آسان نیست. وقتی انسان به ظاهر آن نگاه میكند، چیز سادهیی بهنظر میآید؛ اما سازهی پیچیدهیی است. ما این چیز پیچیده را توانستیم درست كنیم. امروز ما یكی از سیلوسازهای معتبر بینالمللی با ظرفیتهای بالا هستیم؛ برای خیلی جاهای دیگر هم ساختهایم. بنابراین قهر و ناهمدلی و كجتابیِ دنیای غرب با ما، به ضرر ما تمام نشد.1383/12/05
تشکیل اتاق جنگ توسط گروهکها در دانشگاه تهران علم باید در کشور ترویج شود. یکی از کارهای مهم انقلاب همین بود؛ علم را در داخل کشور ترویج کرد. اول انقلاب در برههی کوتاهی ما ناگزیر شدیم دانشگاه نداشته باشیم. دانشگاه به مناسبت انقلاب فرهنگی و مسائلی که در دانشگاه بود، تعطیل شد. دانشگاهها به اصرار دانشجوها تعطیل شد. در همین دانشگاه تهران گروهکها اتاق جنگ درست کردند؛ یعنی از دانشگاه بهعنوان وسیلهیی برای آشوب، فتنه، جنگ با انقلاب، جنگ با نظام و جنگ با اسلام استفاده کردند! دانشگاه در برههی کوتاهی تعطیل شد؛ لیکن بعد از این برههی کوتاه، فعالیت علمی و دانشگاه و دانشجو به شکل معجزهآسایی پیشرفت کرد.1383/08/10
سفر آیت الله خامنه ای به همدان در دهه 40 برای سخنرانی در جمع گروهی از جوانان اولین سفر من به همدان در سالهای دههی 40 اتفاقاً برای شركت در یك جلسهی مربوط به جوانان بود. من تا آن وقت همدان نیامده بودم. همین آقای آقامحمدی - كه الان اینجا هستند - آن وقت یك جوان شاید بیست سالهیی بودند. ایشان به تهران آمد و بنده را پیدا كرد؛ من هم آن موقع تصادفاً در تهران بودم. گفت ما در همدان یك مشت جوان هستیم، شما بیایید برای ما سخنرانی كنید. حالا چه كسی بنده را به ایشان معرفی كرده بود، من دیگر نمیدانم. پرسیدم وقتی به همدان آمدم، كجا بروم؛ آدرسی به من دادند و گفتند اینجا بیایید. من در روز معین رفتم. حتّی پول كرایهی ماشین هم به ما ندادند! رفتم بلیت اتوبوس گرفتم. عصر بود كه راه افتادم. پنج شش ساعتی شد تا به همدان رسیدم. شب بود. آدرس را دستم گرفتم و شروع كردم به پرسوجو. ما را به خیابانی راهنمایی كردند كه از یك میدان منشعب میشد؛ همین میدانی كه پنج شش خیابان دور و بر آن هست. وارد كوچهیی شدیم كه منزل آقای سیدكاظم اكرمی در آنجا بود؛ همین آقای اكرمییی كه وزیر و نماینده بودند و الان هم بحمداللَّه در تهران استاد دانشگاه هستند. ایشان هم جوان بود، البته سنش بیشتر از آقای آقامحمدی بود. ایشان معلم سادهیی بود در همدان. منتظر من بودند. معلوم شد شب، محل پذیرایی ما، خانهی آقای اكرمی است. فردای آن روز بنده را به مسجد كوچكی بردند كه حدود بیست، سی نفر جوان در آنجا حضور داشتند و همه دانشآموز. وقتی این جوانِ عزیزِ دانشآموز اینجا صحبت میكردند، من به یاد آن جلسه افتادم و آن صحنه جلوی چشمم مجسم شد. آنها در سنین ایشان بودند. صندلی گذاشته بودند و من رفتم بحث گرمِ گیرایِ جذابی برای آنها انجام دادم. یك ساعت و خردهیی برایشان صحبت كردم. وقتی پا شدم بروم، این جوانها من را رها نمیكردند؛ میگفتند باید باز هم بنشینیم حرف بزنیم. چون در شبستان نماز جماعت برگزار میشد و بنا بود امام جماعت بیاید، اینها با دستپاچگی میز و نیمكتها را جمع كردند و بنده را به اتاقك بالای شبستان بردند. من دیگر زمان نمیشناختم؛ شروع كردم با این جوانها مبالغی صحبت كردن. این اولِ آشنایی من با همدان است.1383/04/17
خاطره مقام معظم رهبری از تدوین کتاب جهان بینی اسلام در قبل از انقلاب من لازم میدانم و بارها هم این نكته را گفتهام كه همهی طلاب و همهی اهل منبر، یك دور آثار آقای مطهری را بخوانند. مرحوم شهید مطهری (رضوان اللّه علیه) گرایش سلوكی و معنوی هم داشت؛ یك مقدار متأثر از مصاحبت و شاگردی امام، یك مقدار متأثر از مصاحبت و شاگردی مرحوم علامهی طباطبایی، یك مقدار هم بعدها با بعضی از اهل دل و اهل حال مأنوس و آشنا شده بود. ایشان اهل گریه و تضرع و دعای نیمهشب بود؛ بنده از نزدیك اطلاع داشتم. در آثار ایشان این رشحهی معنوی، توحیدی و سلوك كاملًا مشهود است. یكی از كارهای لازم در حوزهها مطالعهی آثار ایشان است. جوانان عزیز ما باید با آثار شهید مطهری آشنا شوند. اگر بنده میخواستم برنامهی حوزهی علمیهی قم را بنویسم، بلاشك یكی از مواد برنامه را این میگذاشتم كه كتابهای آقای مطهری خوانده شود، خلاصهنویسی شود و امتحان داده شود. البته در این آثار هم نباید متوقف شد. من به دستاندركاران برگزاری همایش «حكمت مطهر» كه در تهران با من ملاقات داشتند، همین نكته را یادآوری كردم؛ گفتم در آقای مطهری متوقف نشوید. این، نهایت كار نیست؛ مرحلهیی از كار است كه گردونهها و گیتیهاست ملك آن جهانی را. گفت: یكعمر میتوان سخن از زلف یار گفت در بند آن نباش كه مضمون نمانده است اینقدر حرف هست برای گفتن. دریای آب شیرینِ بینهایت قرآن و حكمت قرآنی اینقدر مطلب دارد كه هرچه شما بنوشید، هرچه ذخیره كنید و هرچه بردارید، كم نمیشود و تكراری هم نمیشود. مبنا را تفكرات شهید مطهری بگذارید و كارهای بعدی را روی آن بنا كنید؛ «العلی محظورة الّا علی/ من بنا فوق بناء السلف». سال 56 به اتفاق جمعی از دوستان بنا بود جهانبینی اسلام را بنویسیم. بعد با تبعید بنده و بعضی دیگر از دوستان به ایرانشهر، جمع تقریباً متلاشی شد؛ لیكن بنا گذاشتیم كار را انجام دهیم. از جملهی افراد این مجموعه، مرحوم شهید باهنر بود؛ به ایرانشهر آمد و گفت شما كه اینجا كاری ندارید، این تحقیق را انجام دهید. دیدیم حرف خوبی است. بعد ایشان نكتهیی گفت كه بسیار مهم بود. كتاب تعلیمات دینیِ سال سوم و چهارم دبیرستان را- كه بهوسیلهی خود ایشان و یك جمع دیگر و با برنامهریزیِ مرحوم شهید بهشتی تنظیم میشد- آورد و به من داد؛ گفت این را شما بخوانید، ببینید پایهی معرفت دینیِ جوان دانشآموز ما چقدر است؛ فراتر از این، چشماندازی را در مسائل دینی تعریف كنید. كتاب را خواندیم، دیدیم مطالب خیلی خوب و باارزشی است. بنابراین، بر اساس آنچه امثال شهید بهشتی و شهید مطهری و دیگر بزرگان فكر و اندیشهی اسلامی كار كردهاند، باید نوشت و گفت.1383/04/15
روشنگری شهید مطهری در محیط فکری دهه ی 40و 50 بهنظر من محور اصلی در گردهماییِ[حکمت مطهر] شما باید اولاً شخصیت فکری و هویت روشنفکری مرحوم مطهری و نقش او در جریان فکری و روشنفکری اسلامی در کشور باشد - که این بسیار مهم است - ثانیاً تلاش شود این جریان تداوم پیدا کند و متوقف نشود؛ ما همیشه به مطهری نیاز داریم. در شخص شهید مطهری نمیشود متوقف شد. بر پایهی پیشرفتهای فکری و نوآوریهای او باید جامعه و مجموعهی فکریِ اسلامی ما به نوآوریهای دیگری دست پیدا کند. ما احتیاج داریم مطهریهایی برای دههی 80 و 90 داشته باشیم؛ چون نیازهای فکری روز به روز و نوبهنو وجود دارد. در بارهی هویت فکری و روشنفکریِ شهید مطهری و نقشی که این مرد بزرگ در زمان خود ایفا کرد، به نظر من تاکنون تعریف جامعی ارائه نشده است. البته روی کتابهای ایشان کار شده- کارهای شایستهیی هم انجام گرفته- لیکن باید کاری را که مرحوم شهید مطهری در سالهای دههی 40 و 50 در محیط فکری این کشور انجام داد، شناخت. ایشان با قوّت فکری و اندیشهی قوی و صائب خود وارد میدانهایی شد که تا آنوقت هیچکس در زمینهی مسائل اسلامی وارد این میدانها نشده بود؛ و با تفکراتی که آن روز در کشور رایج شده بود- افکار وارداتیِ ترجمهایِ غربی و شرقی- یا میرفت رایج شود، خود را وارد یک چالش علمیِ عمیق و وسیع و تمام نشدنی کرد. ایشان، هم در جبههی مقابلهی با مارکسیستها به یک جهاد بسیار هوشمندانه دست زد، و هم در جبههی مقابلهی با تفکرات غربی و لیبرالیستها وارد میدان شد. این نقش، بسیار مهم است؛ هم جرأت و اعتماد به نفسِ لازم میخواهد، هم قدرت فکری و اجتهاد در زمینههای گوناگون را لازم دارد، هم یقین و ایمان قاطع میخواهد؛ این مرد بزرگ همهی اینها را باهم داشت؛ هم عالم بود، هم بسیار مؤمن بود، هم به ایمانِ خود یقین داشت، و هم اعتماد به نفس داشت؛ اینها لازم است. در سابقهی تاریخی ما افکار وارداتی وجود دارد؛ منتها نه با این وسعت، با این شیوع و با این امکان تأثیرگذاری. تاریخ ما از اینگونه رگههای فکریِ ناسالمی که وارد تفکرات علمی ما شده- چه در فقه ما، چه در فلسفهی ما، چه در کلام ما- پُر است؛ لیکن در دورهی جدید که ارتباطات گسترش پیدا کرد، حرفهای نوبهنو- با جاذبههایی که بهطور طبیعی دارد- مرتباً وارد فضای فکری جامعه شد و به یک مواجههی صحیح و علمی ایجاد نیاز کرد. ما در میدان بودیم و میدیدیم؛ بعضی از مواجهههایی که آنوقت صورتمیگرفت، علمی نبود؛ مقابلهی متعصبانه و از روی اعتقاد بود؛ اما نخوانده و نفهمیده، حرفی را رد میکردند؛ نمیدانستند چیست؛ گوشهیی از یک حرف وسیع را میگرفتند و آن را مشمول جنگ خودشان قرار میدادند و با آن درمیافتادند و مقابله میکردند. این، تحجر و توقف و مقابلهی غیر علمی را تداعی میکرد. یک عده تحت تأثیر جاذبههای افکار نو و وارداتی، مجذوب اینها میشدند و سعی میکردند اسلام و فکر اسلامی و دین را با اینها تطبیق کنند؛ منتی هم سر دین میگذاشتند که ما اسلام را جوانپسند و مردمی و قابل قبول کردهایم! گاهی اوقات کاسهی از آش داغتر هم میشدند و چند قدم هم جلوتر از صاحبان این فکرها پیش میرفتند، برای اینکه نبادا متهم به مرتجع بودن و این حرفها شوند که این را هم ما در مواردی دیدیم. نبوت و توحید و معاد و مباحث امامت و مباحث فقهی و مباحث اجتماعی و سیاسی اسلام را به سمت مشابهات خودش در مکاتب بیگانهی از اسلام و احیاناً الحادی و بکلی بیگانهی از دین کشاندند و منت هم سر اسلام میگذاشتند که ما آمدیم اسلام را همهکسفهم و همهکسپسند و در چشمها شیرین کردیم! این هم یک انحراف دیگر بود؛ هر دوی اینها انحراف بود. هنر شهید مطهری در آن دوران این بود که با قدرتِ اجتهاد و باانصاف و ادب علمی- چه در زمینهی علوم نقلی، چه در زمینهی علوم عقلی- وسط میدان ایستاد و با این افکار گلاویز شد و آنچه را که تفکر اسلامی بود، روشن، ناب و بیشائبه وسط گذاشت. علیه او خیلی هم حرف زدند و خیلی هم کار کردند؛ اما ایشان این کار را انجام داد. در جریان روشنفکری، این نقش بسیار مهمی است؛ و این شد پایهی تفکرات بعدی جامعهی ما. بنده اعتقاد راسخ دارم و بارها هم گفتهام که جریان فکری اسلامی انقلاب و نظام اسلامی ما در بخش عمدهیی متکی به تفکرات شهید مطهری است؛ یعنی آنها پایهها و مایههای اسلامیای است که ما در تفکرات اسلامی از آنها بهره بردیم و به نظام اسلامی منتهی شد؛ لذا در همان روزگار هم افکار شهید مطهری جایگاه امنی بود برای جوانهای طالب و عاشق فکر اسلامی که در زیر بمباران شدید تفکرات بیگانه قرار میگرفتند؛ مارکسیستها یک طور، غربگراها یک طور؛ هم در دانشگاهها وجود داشت، هم در محیط بیرون از دانشگاهها، و هم حتّی در حوزههای علمیه. شهید مطهری یک سنگر و یک مأمن برای این افراد شد تا بتوانند خود را زیر سایهی این تفکر عمیق و مستحکم حفظ کنند؛ هم دین خود را حفظ کنند، هم بتوانند دفاع کنند و حرف نو داشته باشند. البته مرحوم مطهری دایرهی کارش به حسب ظاهر کوچک بود. همین جلساتی که آقای لاریجانی اشاره کردند، جلسات کوچکی بود؛ این گوشه، آن گوشه، کلاس درسِ فلان دانشکده بود؛ حد اکثرش مثلًا جلسهای بود در فلانجا با چند صد نفر آدم؛ اما خود ایشان هم یقیناً پیشبینی نمیکرد که این جلسات کوچک چه آثار بزرگی باقی خواهد گذاشت. این، جایگاه شهید مطهری است؛ این جایگاه باید درست شناخته و تعریف شود و موارد و مصادیق آن روشن گردد؛ اینها باید بیان شود.1382/12/18
طرد سلطه بر ایران و ایجاد امیدواری در دنیای اسلام ؛ علت دشمنی با انقلاب اسلامی دشمنیها[برعلیه انقلاب به خاطر] چیست؟ عدّهای خیال میکنند مسئولان انقلاب یا امام رضوان اللّه علیه دشمنتراشی کردهاند؛ نه، قضیه این نیست. اگر شما خانهای داشته باشید که گردنکلفت و ظالمی سالها آن را غصب کرده باشد، بعد شما با اسناد و مدارک به مراکز قانونی مراجعه کنید و ایستادگی کنید تا خانه را پس بگیرید، طبیعی است که آن غاصب با شما دشمن خواهد شد. نمیشود شما را ملامت کرد که دشمنتراشی کردهاید؛ شما خواستهاید حقّ خود را بگیرید؛ این دشمنتراشی نیست. سفرهای در مقابل بیگانگان پهن بود و بر سر این خوان یغما هر کاری میخواستند، میکردند. انقلاب این سفره را جمع کرده؛ معلوم است دشمن میشوند و کینه بر دل میگیرند و غیظ پیدا میکنند. این انقلاب در دنیای اسلام و دنیای عرب امیدها را زنده کرد. وقتی انقلاب ما پیروز شد، بهطور کلّی دنیای عرب و دنیای اسلام در یک حال رکود و سکوت و نومیدی بهسرمیبرد؛ صهیونیستها کار خودشان را پیش برده و همه را ترسانده بودند و هیچ ملتی گمان نمیکرد درِ امیدی برایش باز باشد. ناگهان دروازهی عظیم فَرَج گشوده شد و ملتها امید پیدا کردند. صهیونیستها خیال میکردند فلسطین را خوردهاند و تمام شده است. شما ببینید امروز ملت فلسطین با همهی وجود و با همهی توان وسط میدان آمده است و بااینکه فشار زیادی هم روی او وارد میکنند، بازایستاده است. این فقط شکست اسرائیل نیست؛ این شکستِ امریکاست؛ این شکستِ همهی قدرتهای صهیونیستی است که بر دنیا مسلّطند. یک ملت بیسلاحِ محصور در اراضی فلسطین، همهی اینها را عاجز و بیچاره کرده است. این روح امیدواری بود که ملت لبنان را بیدار کرد. همان ایام انقلاب ما، لبنان غوغایی بود؛ صهیونیستها هر کاری میخواستند، با لبنان میکردند: حمله میکردند، میکشتند، تجاوز میکردند و هواپیماهایشان در آسمان لبنان میآمدند و میرفتند؛ مثل اینکه آسمان کشور خودشان است! در عوض، گروههای لبنانی به جان هم افتاده بودند. نزدیک پیروزی انقلاب، یکنوار دوساعته از مرحوم دکتر «چمران» آورده بودند؛ بنده در مشهد آن را گوش میکردم. خودش در لبنان بود و جزئیات مصیبتهای مردم لبنان را در آنجا شرح میداد. الآن کار مردم لبنان به جایی رسیده است که به اسرائیل ضربهای میزنند که از اوّل حضور صهیونیستها در این منطقه، هیچ دولت عربی چنین ضربهای به آنها نزده است. دو سال قبل، آنها را وادار به عقبنشینی کردند؛ چند هفتهی پیش هم علیرغم صهیونیستها چند صد زندانیِ خود را آزاد کردند و قدرتمندانه جشن گرفتند. اگر در دل ملتی امید نباشد، این چیزها پیش نمیآید؛ این امید را شما دادید. امروز این امیدآفرینی در همهی دنیای اسلام و عرب به چشم میخورد، که مجال نیست جزئیات نمونهها را به شما عرض کنم. انقلاب ایران دنیای اسلام را امیدوار و زنده کرد. معلوم است وقتی انقلاب با این خصوصیات وارد میدان میشود، کسانی که از رکود و ضعف دنیای اسلام بهرهمند بودند، با آن دشمن میشوند؛ یک موجود زنده هم که ما باشیم، از خود دفاع میکنیم. یک ملت وقتی زنده است و با او دشمنی کردهاند، طبیعی است که عکسالعمل نشان میدهد. نمیشود ما دست بسته بنشینیم، با ما دشمنی کنند- دشمنیِ سیاسی، دشمنیِ اقتصادی- ما هم بگوییم چون نمیخواهیم دشمنتراشی کنیم، ساکت بمانیم و از خود دفاع نکنیم! اینکه منطق عقلایی نیست. مسألهی دشمنیها این است.1382/11/24
روز نوزدهم دی؛ نقطه عزیمت در انقلاب اسلامی ایران روز نوزدهم دی بدون شك یكی از ایاماللَّه است. این روز در تاریخِ بعد از خود و مسیر حركت در طول انقلاب و نهضت، تأثیر اساسی داشت. اگر قیام مردم قم در طلیعهی این نهضت و در پیشانی انقلاب ثبت نمیشد، به گمان زیاد بدخواهان ملتِ ایران و دشمنان انقلاب حتّی هویت اسلامی نهضت را هم ممكن بود انكار كنند. با این كار، قم مظهر قیام مؤمنانهی مردم، مظهر اعتصام به حبلاللَّه و مظهر «تقوموا للَّه مثنی و فرادی» شد. بنابراین روز نوزدهم دی نقطهی عزیمت در نهضت و انقلاب اسلامی ایران است.1382/10/18
نقش داشتن مردم و حوزه علمیه قم در حرکت تاریخی نوزده دی در این حركت تاریخی[قیام نوزده دی]، هم مردم قم و هم حوزهی معظّم و جلیلالقدر علمیهی قم نقش داشتند. جوانان و مرد و زن قم، قبل از آن حركت و با آن حركت، نشان دادند كه پایبندی آنها به اسلام، لقلقهی زبان نیست و حوزهی علمیهی قم و مراجع معظّم قم در آن روز نیز ثابت كردند كه ظرفیت و استعداد هدایت یك موج عظیم مردمی را در این اقیانوس بیكران دارا هستند. اینها چیزهایی نیست كه زایل شود. امروز هم همان ایمان، همان مردم و همان حوزهی علمیه در قم استوار است؛ لذا قم محور اساسی انقلاب بوده و خواهد بود. جوانان قم نقش و سهم بسیار بزرگ خود را فراموش نكنند.1382/10/18
فرهنگ جهادی؛ هدیه انقلاب اسلامی به مردم در نظام جمهوری اسلامی و به بركت انقلاب اسلامی، همهی تلاشها سرعت و كاراییِ مضاعفی پیدا میكند. آنچه انقلاب اسلامی به مردم ما داد، فرهنگ جهادی بود. فرهنگ جهادی در همهی صحنهها و عرصهها به كار میآید و در زمینهی كارهای زیربناییِ كشاورزی و دامداری و امثال اینها هم از اوّل انقلاب، روح و فرهنگ جهادی وارد میدان شد. بعضی از صاحبنظران در بارهی انقلابهای دنیا اینطور اظهار نظر كردهاند كه انقلابها بعد از آنكه به پیروزی رسیدند، سیّال بودن و جوشندگی و تحرّك و پیشرفت آنها از بین میرود و به دستگاههای ایستا و بیتحرّك تبدیل میشوند. ممكن است در برخی از انقلابها همینطور باشد- ما نسبت به آنها قضاوتی نمیكنیم- اما در مورد انقلاب ما پدیدهای دیده شد كه این فرضیه را از كلیّت انداخت و در اینجا غلط از آب درآمد؛ زیرا خودِ انقلاب دستگاههایی را به وجود آورد كه در ذاتشان حركت و جوشش انقلابی و سریع و جهادی وجود داشت. یكی از دستگاهها جهاد سازندگی بود، یكی از دستگاهها سپاه بود، یكی از دستگاهها بسیج بود. اینها دستگاههایی هستند كه شكل اداری و ثابت و ایستا و متحجّر و منجمد نداشتند. و لو سازماندهی و تشكیلات و نظم در اینها وجود داشت، اما همان حالت حركت، پیشرفت و جهش كه در خود انقلاب موجود بود، در اینها هم وجود داشت و ما اثرش را هم در بیرون دیدیم. در دفاعِ هشتساله، بسیج و تحرّك مردم را دیدید. در میدان كار و سازندگی و پیشرفت، روحیهی جهادی را دیدید، كه البته مخصوص جهاد سازندگی هم نماند؛ این روحیه در بسیاری از دستگاهها رسوخ كرد. امروز هم شما در كمكرسانی به بم همین روحیه را مشاهده میكنید. این روحیه در همه جای دنیا نیست. مهربانی و همكاری و دلسوزی برای مصیبتدیدگان- كه مربوط به همهی بشر است- یك حرف است؛ اما جوشش و تحرك و نشاط و ورود در میدان، بدون هیچ ترتیب آداب، برای خدمت كردن، یك حرف دیگر است. آنچه در ایران دیده شد، این بود: همه وارد میدان شدند و تحرّك پیدا كردند. بنده در سالهای قبل از انقلاب، حوادثی مثل زلزله و سیل را از نزدیك دیده بودم. خود من رفتم امدادگری و خدمتگزاری كردم. این روحیهی حركت عمومی، این دلسوزی، این ورود در صحنهی كار و ابتكار، این كمكرسانیِ انبوه، مخصوص ملتی است كه دل او از حركت جهادی گرم است و جوشش جهادی در دل او وجود دارد. این همان روحیهی بسیجِ دوران دفاع مقدّس است؛ این همان روحیهی سنگرسازان بیسنگرِ جهاد سازندگی است كه غسل شهادت میكردند، روی بولدوزر مینشستند تا خاكریز بزنند. ما این روحیه را باید حفظ كنیم. این روحیه با كار علمی و نظم تشكیلاتی هیچ منافاتی ندارد؛ بلكه اتفاقاً كار علمی را هم همین روحیهی جهادی بهتر میكند.1382/10/14
برخاستن چهرههای برجسته انقلاب اسلامی از قزوین وقتی به دورهی انقلاب نگاه میكنید، میبینید همهی كشور شهدای بزرگی تقدیم كردند؛ اما چهرهی شهدا و برجستگان و ایثارگران قزوینی ممتاز است؛ مثل شهید «رجایی». در انقلاب، ما مثل شهید رجایی كم داریم. در میان رزمندگان - چه ارتش و چه سپاه - شهید «بابایی» یك انسان بزرگ و یك چهرهی ماندگار و فراموشنشدنی است. در میان آزادگان، معلّم معنوی آنها، مرحوم «ابوترابی» هم از این نمونههاست. من این سه چهرهی برجسته را از نزدیك میشناختم؛ با خصوصیاتشان آشنا بودم و میدانم اینها چقدر ممتاز بودند؛ اینها شهدای قزوینند. شهر قزوین دو هزار، و استان قزوین نزدیك سه هزار شهید دارد. اینها افتخارات مردم قزوین است.1382/09/25
