عهدشکن‌های مدرن

 رهبر انقلاب اسلامی در آخرین دیدار رئیس‌جمهور و هیئت دولت دوازدهم (۱۴۰۰/۰۵/۰۶) درباره تجربه دولت‌های یازدهم و دوازدهم را چراغ راه سیاستمداران و مسئولان و آیندگان دانستند: «این تجربه عبارت است از بی‌اعتمادی به غرب؛ آیندگان باید از این تجربه استفاده کنند. در این دولت معلوم شد که اعتماد به غرب جواب نمیدهد؛ به ما کمک نمیکنند و هر جا بتوانند ضربه میزنند؛ آنجایی که ضربه نمیزنند، آنجایی است که امکانش را ندارند؛ هر جا امکان داشته‌اند ضربه زده‌اند؛ این تجربه‌ی بسیار مهمّی است.» پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR در همین رابطه و در قالب پرونده «عبرت آیندگان» این یادداشت را منتشر می‌کند.

«صدای آقای هاشمی ضبط است در شورای‌عالی امنیت ملی که گفتند فلانی (رهبر انقلاب) در این زمینه استدلال‌هایی دارد که ما جواب آن استدلال‌ها را نداریم.» این بخشی از صحبت‌های رهبر انقلاب در جلسه با مجمع تشخیص مصلحت نظام است که بیستم فروردین ۱۳۹۱ تشکیل شد و صحبت بر سر هزینه و فایده‌ی برقراری ارتباط با آمریکاست. مرحوم هاشمی رفسنجانی به متنی اشاره‌ می‌کند که توسط آقای حسن روحانی تدوین‌شده که به مزایا و معایب برقراری ارتباط با آمریکا اشاره کرده است؛ امّا مرحوم هاشمی با تذکر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مواجه می‌شود: «ضررها در آن نبود، منافع بود فقط؛ آنی که آقای روحانی یک ستونی ده پانزده تا مورد منافع را ذکر کردند. شما خودتان هم یک چند تا اضافه کرده بودید به خط شریف خودتان.»

ادامه‌ی بحث جالب‌تر می‌شود: «خب من استدلال‌هایی دارم برای رد این نظر. با خود ایشان جلسات متعددی صحبت کردم صدای آقای هاشمی ضبط است در شورای‌عالی امنیت ملی که گفتند فلانی در این زمینه استدلال‌هایی دارد که ما جواب آن استدلال‌ها را نداریم.» آقای مرتضی نبوی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در مصاحبه‌ای که آذرماه ۱۳۹۹ با یکی از خبرگزاری‌ها داشت، به جزئیات بیشتری از این بحث اشاره می‌کند. طبق گفته‌ی آقای نبوی، مرحوم هاشمی رفسنجانی از زمان ریاست‌جمهوری که رئیس شورای‌عالی امنیت ملی هم بود، بحث‌هایی را با رهبر انقلاب داشت و نظری را پیگیری می‌کرد که مشکلات ارتباط با آمریکا را حل کند.

پاسخی برای استدلال‌های رهبری نداریم
نبوی در ادامه با اشاره به تذکر رهبر انقلاب درباره‌ی سوءاستفاده‌ی دشمن از موضع مرحوم هاشمی رفسنجانی درباره‌ی ارتباط با آمریکا می‌گوید: «در سال ۹۱ که دوره‌ی جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام بود، همه‌ی اعضاء خدمت رهبر معظم انقلاب رسیدیم. بعد از آنکه جلسه رسمی تمام شد، از آنجایی که پیش از آن، آقای هاشمی در مصاحبه‌ای با یک فصل‌نامه، مواضعی درباره مذاکره و رابطه با آمریکا گرفته بودند که موجب سوءاستفاده در داخل و خارج شده بود، حضرت آقا در آن جلسه تذکر دادند و خطاب به آقای هاشمی فرمودند این موضع شما سبب سوءاستفاده‌ی دشمن شد.»

نبوی ادامه‌ی جلسه را چنین روایت می‌کند: «آقا اشاره کردند که در زمان ریاست‌جمهوری آقای هاشمی این بحث در شورای‌عالی امنیت ملی -که خود آقای هاشمی ریاستش را به‌عهده داشت- مطرح شده بود. صورت مذاکرات برای آقا می‌آید که در آن منافعی در رابطه با آمریکا قید شده بود. آقا گفتند که با آقای هاشمی در این‌باره جلسات متعددی صحبت‌شده و حتی صدای آقای هاشمی هم همان‌طور که خودش می‌داند ضبط است که در شورای‌عالی امنیت ملی گفته‌اند آیت‌الله خامنه‌ای در رد مواضع ما در زمینه‌ی نحوه‌ی عمل در برابر آمریکا استدلال‌هایی دارد که ما جواب آن استدلال‌ها را نداریم. آقای هاشمی در همین جلسه این نقل قول آقا را تأیید کردند، یعنی گفتند بله، من این حرف را زده‌ام. آقا بر همین اساس ادامه دادند پس مشخص است که این حرف‌های ما بر مبنای استدلال است، نه بر مبنای عصبیت و عصبانیت و پاییندی به امور موهوم و این را خود آقای هاشمی هم می‌دانند.» (۱)

حجت‌الاسلام قربانعلی دُری نجف‌آبادی، امام جمعه‌ی اراک و نماینده ولی‌فقیه در استان مرکزی هم از دیگر کسانی است که در این جلسه حضور داشته است. وی در آذرماه سال گذشته طی گفت‌وگویی با یکی از خبرگزاری‌ها با تأیید این بحث می‌گوید: «آقای هاشمی اذعان کردند آقا استدلال‌هایی دارند و ما در برابر استدلال‌های ایشان جواب و پاسخی نداریم. این‌طور نیست که رهبری از روی احساس مطلبی را مطرح نمایند، بلکه توأم با دلیل روشن و در حقیقت از بینات است. در آن شرایط نمی‌بایست مطلبی مطرح می‌شد که داخلی‌ها دامن بزنند و بیگانگان سوءاستفاده کنند و البته این مطلب مهم، حساس و برای همیشه ضروری است.» (۲)

امام خمینی (ره) هم پیشنهاد رابطه با آمریکا را رد کرد
محمدحسین صفار هرندی از دیگر اعضای مجمع تشخیص مصلحت، جلسه را این‌گونه روایت می‌کند: «حضرت آقا در آن دیدار در چهارچوب وظایف و جهت‌گیری‌های مجمع نسبت به گذشته تأکیدات تازه‌ای داشتند و بعد اشاره کردند که عوامل پشت دوربین بیرون بروند. معلوم بود که می‌خواهند وارد یک موضوع خاصی بشوند و سطح محرمانه‌بودن آن به‌گونه‌ای است که مصلحت نیست بعضی‌ از آقایان باشند. وقتی آقایان رفتند، حضرت آقا خطاب به آقای هاشمی گفتند این حرف‌ها چیست که این روزها شما مطرح می‌کنید. ظاهراً همان موقع مرحوم هاشمی با فصل‌نامه‌ای به‌صورت تفصیلی در ضرورت ارتباط با آمریکا مصاحبه‌ کرده بود و حرف‌هایی زده بود. آقا فرمودند منشأ این حرف‌ها چیست. آقای هاشمی در توجیه گفت که من زمان حضرت امام هم مسائلی که به نظرم می‌رسید مصلحت است، می‌گفتم و خیلی وقت‌ها امام هم می‌پذیرفت. آقا سریع فرمودند که امام رابطه‌ی با آمریکا را نپذیرفتند. آقای هاشمی هم رد نکرد. در واقع، حضرت آقا می‌خواستند بگویند که لااقل این یک مورد که امام نپذیرفت را شما چه اصراری برای مطرح‌کردنش دارید! بعد یک رفت‌وبرگشت کلامی بین حضرت آقا و آقای هاشمی شد. البته آقای هاشمی خیلی محترمانه و مؤدبانه پاسخ می‌داد و معلوم بود که آقای هاشمی توقع نداشت که حضرت آقا این موضوع را علنی کنند؛ چون من شنیدم که در جلسات خصوصی حضرت آقا به ایشان از این حرف‌ها زده بودند و از این بحث‌ها با هم داشتند؛ امّا این جلسه برای اوّلین‌بار در منظر جمعی بود و حضرت آقا می‌‌خواستند که این جمع شاهد باشند.» ۱۰/۰۵/۱۴۰۰

هزینه و فایده ارتباط با امریکا
از نگاه رهبر انقلاب، بررسی ارتباط با آمریکا حتی از دریچه‌ی دید هزینه و فایده هم منافع با ثباتی برای جمهوری اسلامی ایران به ارمغان نخواهد آورد. ایشان در سال ۱۳۹۵، در دیدار دیگری با اشاره به بحث‌هایی که در این زمینه با مرحوم هاشمی رفسنجانی و بعضی سیاست‌مداران داخلی حامی ارتباط با آمریکا داشته‌اند، می‌فرمایند: «این دلیل را سیاست‌مدارهای حتّی طرف‌دار با آمریکا هم یک جاهایی تأیید کردند ... یک وقتی یکی از این آقایان رؤسای جمهور این دوره‌های مختلف، با من راجع به این قضیّه بحث‌های متعدّدی می‌کرد در جلسات مختلف؛ بعد رفته بود در شورای‌عالی امنیّت ملّی گفته بود فلانی استدلال‌هایی دارد که من جوابی برایش ندارم ... راست هم می‌گفت. بنده برای ردّ ایجاد ارتباط با آمریکا استدلال‌هایی داشتم که ایشان برای پاسخ به این استدلال‌ها حرفی نداشت.» ۱۳۹۵/۰۴/۱۲

به اعتقاد حضرت آیت‌الله خامنه‌ای هیچ اعتمادی به غرب نیست: «گفتیم به طرف مقابل اعتماد نکنید، به لبخند او فریب نخورید، به وعده‌ی نقد که می‌دهد -وعده‌ی نقد، نه عمل نقد- اعتماد نکنید، [چون] وقتی خرش از پل گذشت، برمی‌گردد و به ریش شما می‌خندد! این‌قدر این‌ها وقیح‌اند.» ۱۳۹۴/۰۱/۲۰ «در ظاهر وعده می‌دهند، با زبان چرب و نرم حرف می‌زنند، امّا در عمل توطئه می‌کنند، تخریب می‌کنند، مانع از پیشرفت کارها می‌شوند.» ۱۳۹۵/۰۵/۱۱

مواجهه منطقی جمهوری اسلامی با آمریکا
دیدگاه رهبر انقلاب در مواجهه با آمریکا و غرب کاملاً علمی و اصولی بوده که با نگاهی به بیانات رهبر انقلاب می‌توان نوع مواجهه و ادله‌ی ایشان را در سه بُعد مبنایی و مکتبی؛ سیاسی و دیپلماتیک و تجربه‌ی تاریخی تقسیم کرد. در بُعد مبنایی و مکتبی، ذات نظام سلطه دشمنی با جمهوری اسلامی است و انتهای توافق با آمریکا دست برداشتن از اسلام و محتوای جمهوری اسلامی است. آمریکا به‌دنبال سلطه‌ی ‌مجدد بر ایران است و آمریکا طاغوت اعظم است. در بُعد سیاسی و دیپلماتیک، آمریکا در مذاکره اهل فریب و دروغ و نقض‌ عهد است. مذاکره برای آمریکایی‌ها ابزار ژست قدرت‌گرفتن است. دشمنی که با ما اختلاف ۱۸۰ درجه‌ای در سیاست‌های منطقه‌ای دارد -و با مذاکره خیال آمریکایی‌ها از مبارزات اسلامی راحت خواهد شد- هیچ امتیازی نمی‌دهد و سازش با آمریکا مشکلات کشور را حل نمی‌کند.

در لایه‌ی تجربه‌ی تاریخی، دشمنی آمریکا با ما از سال ۳۲ شروع شد که مصادیقِ متعدد دشمنیِ تاریخی آمریکا علیه انقلاب اسلامی و ملت ایران فراوان است. ازاین‌رو، باید بدانیم که آمریکا به‌دنبال بازسازی سنگرهای خود در ایران است و از ابتدای انقلاب به‌دنبال براندازی جمهوری اسلامی بود. بر همین اساس، اوّلین دولتی که با حرکت مردم ایران مخالفت جدی کرد، آمریکا بود. این شواهد عینی تاریخی در کنار دلایلی معرفتی و واقعیت‌های صحنه‌ی دیپلماتیک، مواردی است که راه را روشن و مسیر معادلات کلان را ترسیم می‌کند و برای آیندگان عبرت می‌شود. ادله‌ای که طرفداران رابطه با غرب پاسخ قانع‌کننده‌ای برای آن ندارند.

حقوق من برای من، حقوق تو قابل مذاکره
آقای محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه در سال ۱۳۹۹ گفت: «آمریکایی‌ها یک اصطلاحی دارند که می‌گویند آنچه مال من است که مال من است، ولی آنچه مال تو است قابل مذاکره است.» (۳) اظهارنظری که یادآور هشدارهای چند سال قبل رهبر انقلاب بود: «سازش با آمریکا مشکلات کشور را به‌هیچ‌وجه حل نمی‌کند... ده پانزده دلیل وجود دارد و می‌شود شمرد و ردیف کرد برای این قضیّه؛ آخری‌اش همین قضیّه‌ی برجام است. من چقدر در طول مذاکرات گفتم که اینها بدعهدند، اینها دروغ‌گویند، اینها پای حرفشان نمی‌ایستند ... امروز آن کسی که دارد می‌گوید آنها بدعهدند دیگر من [فقط] نیستم؛ مسئولین محترم کشور، خود مذاکره‌کنندگان ما که این ‌همه زحمت کشیدند ... آنها دارند می‌گویند.» ۱۳۹۵/۰۸/۱۲

اعلام وزیر امور خارجه مبنی بر اینکه تصمیم دارد لیست بدعهدی‌های آمریکا را در قالب کتاب منتشر کند، (۴) مصداق دیگری بر صدق واقع‌بینی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای است. واقع‌بینی‌هایی که در سال‌ها حضور در مقاطع مختلف انقلاب و مطالعه و تدقیق در وقایع تاریخی یکی دو قرن اخیر تعاملات جهان اسلام و کشورهای استعماری ریشه دارد. تاریخ جز عبرت از همین تجربه‌ی ناکامی‌ها و شکست‌ها، چیزی نیست. حالا بعد از چند سال، تجربه‌ای دیگر به انبوه تجربه‌ی تاریخی ایرانیان اضافه شده است که حکم به بی‌اعتمادی مطلق به وعده‌های فریبنده‌ی غرب می‌دهد؛ حکمی که برخاسته از دل واقعیت‌های میدانی یک قرن اخیر عمل اندیشمندان، سیاسیون و دیپلمات‌ها و عکس‌العمل کارشکنانه و بدعهدی‌های مکرر طرف‌های غربی است. تجربه‌ای که باید دولتمردان آتی جمهوری اسلامی از آن درس بگیرند این است که: «شماها هم هر جایی که کارهایتان را منوط کردید به [همراهی] غرب، ناموّفق ماندید؛ هر جایی که بدون اعتماد به غرب، خودتان قد عَلَم کردید و حرکت کردید موفّق شدید. نگاه کنید کار را؛ کارکرد دولت‌های یازدهم و دوازدهم این‌ جوری است.» ۱۴۰۰/۰۵/۰۶

 

۱)  https://tn.ai/۲۴۰۹۰۷۶
۲)  https://tn.ai/۲۴۱۰۹۸۴
۳)  https://farsi.khamenei.ir/others-dialog?id=۴۷۰۹۰
۴)  https://dolat.ir/detail/۳۶۷۸۶۰