فرصت گران‌بهای خدمت

مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری که اعتبار بخشیدن و مشروعیت دادن به رئیس‌جمهور منتخب توسط ولی‌فقیه است از زمان امام خمینی (رحمه‌الله) بُنیان‌گذاری شد. در این مراسم متن حکم تنفیذ به رئیس‌جمهور منتخب اهدا می‌شود و پس از آن رهبر انقلاب مهم‌ترین نکات و محورهای کاری دوره‌ی جدید ریاست جمهوری را بیان می‌کنند. بیانات مراسم تنفیذ از این جهت که نشان‌دهنده‌ی رویکردها و سیاست‌هایِ کلان اصلی در اداره‌ی کشور است درخور اهمیت و بازخوانی است. در این گزارش مهم‌ترین محورهای بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در مراسم تنفیذ از دوره‌ی پنجم تا دوره سیزدهم ریاست جمهوری را مرور می‌کنیم.

یکم: اهمیت جلسه تنفیذ
یکی از محورهایی که در سخنرانی‌های حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در مراسم تنفیذ مطرح میشود، بیان اهمیت برگزاری این جلسه و جابه‌جایی توأم با آرامشِ قدرت در نظام اسلامی است. ایشان در سال ۸۰ جلسه‌ی تنفیذ را اینگونه توصیف نمودند: «این مجلس و مراسمی که امروز انجام گرفت، حاکی از یک حقیقت زنده و درخشان در نظام جمهوری اسلامی است و آن حقیقت مردم‌سالاری دینی و حاکمیتِ احکام نورانی اسلام و حضور و انتخابگری آحاد ملت است.» ۱۳۸۰/۰۵/۱۱

همچنین در سال ۹۲ و ۱۴۰۰ دراین باره فرمودند: «اینکه در نظام مقدس جمهوری اسلامی، قدرت اجرائی، با متانت، با آرامش، با صفا و صمیمیت، بین خدمتگزاران نظام دست‌به‌دست میشود، یک پدیده‌ی بسیار ارزشمند و مهمی است.» ۱۳۹۲/۰۵/۱۲ «این جابه‌جایی قدرت، امیدآفرین است؛ چون کسان جدیدی وارد میدان میشوند که ابتکارهای جدیدی دارند.» ۱۴۰۰/۰۵/۱۲

دوم: قدر دانستن نعمتِ مردم‌سالاری دینی
محور دومی که معمولاً در مراسمات تنفیذ بیان شده است، موضوع الگوی «مردم‌سالاری دینی» حاکم در جمهوری اسلامی و جلوه‌ی آن در انتخابات است: «نعمت بزرگ حضور مردم، هدیه‌ی انقلاب به ماست.» ۱۳۸۴/۰۵/۱۲ رهبرانقلاب در سال ۸۸ و در زمانه‌ی ۳۰ سالگی انقلاب فرمودند: «سی سال از عمر انقلاب میگذرد. در این مدت، سی بار تقریباً انتخابات انجام گرفته است. از مدیریتهای اجرائی کشور تا مسئولان تقنینی کشور، تا مدیران شهری کشور، مشمول این انتخابات شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند.» ۱۳۸۸/۰۵/۱۲ و سابقه‌ی درخشان انقلاب را با قبل انقلاب مقایسه کردند: «از آغاز دوران مشروطیت تا انقلاب اسلامی، بجز یک فرصتِ حدود دو ساله‌ای در این میان، که یک دولت ملىِ ضعیفی تشکیل شده بود بقیه‌ی این مدت، تمام به استبداد و دیکتاتوری گذشت.» ۱۳۹۲/۰۵/۱۲

رهبرانقلاب مردم‌سالاری دینی را حاصل زحمات امام(ره) در بُنیان‌گذاری آن می‌دانند: «ما مسئولین و بقیّه‌ی مردم، بیشتر باید افتخار کنیم که در دورانی قرار گرفته‌ایم که خدای متعال مرد بزرگی را در میان این کشور برگزید که توانست این اقیانوس را به تلاطم دربیاورد. این قضیّه، کارِ کوچکی نیست، مسئله‌ی کوچکی نیست؛ توانست بکلّی جهت حرکت کشور را و ملّت ایران را تغییر بدهد. سالها، [بلکه] قرنها، حکومت سلطنتی، حکومت وراثتی [وجود داشت].» ۱۳۹۶/۰۵/۱۲ ایشان در سال ۹۲ درباره‌ی پیوند مردم با انقلاب فرمودند: «انتخابات پرشور ریاست جمهورىِ امسال را که ملاحظه کردید، و همچنین نظائرش را در دوره‌های گذشته، مردم به‌وجود می‌آورند؛ چون احساس تعهد میکنند... این، خصوصیت مردم‌سالاری دینی است. این راه را امام بزرگوار جلوی پای مردم گذاشت، مردم هم با وفاداری کامل این راه را تا امروز پیموده‌اند، ان‌شاءالله بعد از این هم خواهند پیمود.» ۱۳۹۲/۰۵/۱۲

سوم: نگاه به ظرفیتهای کشور برای حل مشکلات
محور بعدی که در مراسم تنفیذ یادآوری میشود، تکیه بر ظرفی‌تهای کشور برای حرکت و اقدام توسط مسئولین جدید است: «ما امکاناتمان خیلی زیاد است؛ امکانات طبیعی داریم، امکانات معدنی داریم، امکانات فراوان انسانی داریم که از همه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی اینها بالاتر است.» ۱۳۸۸/۰۵/۱۲ «زحمات متراکمی که گذشتگان کشیدند، آنها هم جزو ظرفیتهای این کشور است؛ از این ظرفیتها باید مسئولان محترم استفاده کنند.» ۱۳۹۲/۰۵/۱۲ توجه به ظرفیت‌ها و امکانات داخلی و لزوم فعال‌‌سازی آن یکی از نکات مورد تأکید ایشان بوده است: «ما کمبودهای فراوانی داریم، این را از نظر دور نمیداریم و انکار نمیکنیم، لکن انکار هم نکنیم که ظرفیّتهای بسیاری هم در اختیار ما است؛ ما میتوانیم از این ظرفیّتهای بهره‌برداری‌نشده و استفاده‌نشده، استفاده کنیم به توفیق پروردگار.» ۱۳۹۶/۰۵/۱۲ «بدون تردید این ظرفیّتها میتواند بر مشکلات غلبه کند، به شرط اینکه این ظرفیّتها درست شناخته بشود.» ۱۴۰۰/۰۵/۱۲

چهارم:. شُکر نعمت خدمت به مردم با تلاش فراوان
از دیگر موضوعات مورد تأکید رهبرانقلاب، «قدر دانستن نعمت مسئولیت و خدمت به مردم» در کشور است: «امروز وظیفه بزرگی بر دوش مسؤولان است و آن این است که این نعمت عظیم خداوندی را که به آنها داده شده - نعمت خدمت به مردم - شکرگزاری کنند.» ۱۳۸۰/۰۵/۱۱ «شاید هیچ عبادتی بالاتر از عبادتِ مسؤولی نیست که به خاطر تلاش و خدمت به مردم، از راحت و آسایش و امنیتِ خود صرف‌نظر میکند.» ۱۳۸۴/۰۵/۱۲ «پذیرش مسئولیت به معنای کامجوئی از قدرت نیست؛ به معنای قبول زحمات خدمت به مردم است.» ۱۳۹۲/۰۵/۱۲ امانت دانستن مسئولیت از دیگر تذکرات در این زمینه است: «این مسئولیّت را، این توانایی را، امانت بدانید؛ همچنان‌‌که امیرالمؤمنین فرمود: این در گردن تو یک امانتی است؛ وَ اِنَّما هِیَ فی عُنُقِکَ اَمانَة؛ این مسئولیّت، امانت الهی است در اختیار من و شما؛ امانت‌داری باید کرد؛ حفظ امانت باید کرد.» ۱۳۹۶/۰۵/۱۲

پنجم: برنامه‌محوری و پرهیز از شتاب‌زدگی
یکی دیگر از توصیه‌هایی که در بیانات مراسم تنفیذ تکرار شده است، اتکاء به برنامه و پرهیز از شتاب‌زدگی در اقدامات است: «اگر کشور، سیاست مشخّصی را در مقوله‌ای پذیرفته است، کسی که اجرای بخشی از بخشهای کشور را میپذیرد، باید آن را در همان جهت کار و به همان سمت و با همان هدف پیش ببرد و هدایت کند؛ ولو خود او، آن سیاست را به طور کامل تثبیت نکرده باشد.»  ۱۳۷۲/۰۵/۱۲ «هم به رئیس جمهور محترم عرض میکنم که از شتابزدگی اجتناب شود، آرمانها با جدیت تعقیب شود، اما هیچ‌گونه شتابزدگی به‌وجود نیاید؛ هم به مردم عزیزمان توصیه میکنم که در درخواست‌ها شتابزدگی را اعمال نکنند.» ۱۳۸۴/۰۵/۱۲ یکی از ضرورت‌های برنامه‌محوری این است که «برنامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ریزی کمک خواهد کرد که مردم بتوانند به آنچه که در پیش روی آنهاست، اعتماد کنند؛ بتوانند در مورد پیشرفت کشور قضاوت کنند.» ۱۳۸۸/۰۵/۱۲ «با برنامه حرکت کنید... با برنامه، با دقّت کامل و پیش‌بینی همه‌ی امکانات، حرکت انجام بگیرد؛ به برنامه باید اهمّیّت داد.» ۱۳۹۶/۰۵/۱۲ ایشان در توصیه به دولت سیزدهم هم فرمودند: «در مسئله‌ی مهمّ اقتصاد کشور، که امروز مسئله‌ی اساسی است، باید با برنامه پیش رفت؛ هر اقدامی که شما میکنید، جزئی از برنامه‌ای باشد که قبلاً تنظیم کرده‌اید و آماده کرده‌اید؛ کارهای روزمرّه و اقدامات پیش‌بینی‌نشده نمیتواند مشکلی را حل کند.» ۱۴۰۰/۰۵/۱۲

ششم: توجه به تأمین عدالت و رسیدگی به مردم و طبقات ضعیف
یکی از اصلی‌ترین و کلیدی‌ترین توصیه‌های حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در مراسم تنفیذ «محوریت عدالت و حل مشکلات مردم» است. مسأله‌ای که ایشان درباره‌ی اهمیت آن به بیانات امام(ره) در مراسم تنفیذ هم توجه داده‌اند: «من در چند دوره‌ای که امام بزرگوارمان حکم ریاست جمهوری - آراءِ مردم - را تنفیذ میکردند، در فرمایشات ایشان نگاه کردم و دیدم به‌طور مستمر راجع به مردم و ملت صحبت کرده‌اند. این، همان حکمتِ امام است؛ همان چیزی است که ما هر طور نگاه و مطالعه میکنیم، میبینیم این درست است، این بهتر است. بخصوص قشرهای مستضعف، قشرهای فقیر و ضُعفای مردمند که نیروهای وفادار و ماندگار انقلاب و امام و دولتهای مختلف بوده‌اند و هستند و خواهند بود.» ۱۳۷۶/۰۵/۱۲

عدالت وجه تمایز نظام اسلامی از نظام‌های دیگر است: «در مسائل داخلى، تأمین عدالت اجتماعى و امنیّت عمومى و رعایت طبقات ضعیف و محروم هم یک رکن اصلى است.» ۱۳۶۸/۰۵/۱۲ و «اساس در نظام اسلامی، عبارت است از رفاه عمومی و عدالت اجتماعی. فرق عمده ما با نظامهای سرمایه‌داری همین است.» ۱۳۷۲/۰۵/۱۲ بنابراین «به اعتقاد من امروز فوریترین کار این است که به مسائل اقتصادی و مسأله معیشت و در رأس همه مسأله اشتغال، با جدیّت پرداخته شود.» ۱۳۸۰/۰۵/۱۱ «بعضی میخواهند با عنوان تندروی، عدالت را متهم و محکوم کنند. عدالت، تندروی نیست؛ حق‌گرایی است؛ توجه به حقوق آحاد مردم است؛ جلوگیری از ویژه‌خواری است؛ جلوگیری از تجاوز و تعدی به حقوق مظلومان است.» ۱۳۸۴/۰۵/۱۲

توصیه ایشان به دولت یازدهم و دوازدهم درباره حل مشکلات اقتصادی اینچنین است: «در درجه‌ی اول، مسائل اقتصادی و مسائل علمی است؛ که باید با جدیت دنبال شود.» ۱۳۹۲/۰۵/۱۲ «جهت‌گیریِ اوّل، پرداختن به مشکلات مردم -امروز در درجه‌ی اوّل، مشکلات اقتصادی و معیشتی- است.» ۱۳۹۶/۰۵/۱۲

این موضوع در مراسم تنفیذ حکم سیزدهمین دوره ریاست جمهوری هم با اشاره به موضوع «دولت مردمی» مورد توجه رهبر انقلاب قرار گرفت: ««دولت مردمی» را که شعار ایشان بود، در واقعیّت محقّق کنند و به معنای واقعی کلمه با مردم، در کنار مردم، در میان مردم باشند. مردم یعنی همه‌ی مردم؛ بدون امتیازهای طبقاتی و گروهی.» ۱۴۰۰/۰۵/۱۲ و «مبارزه با فساد» به‌عنوان یکی از اضلاع این بحث از سوی مورد تأکید قرار گرفت: «یک جنبه‌ی دیگر از مردمی بودن عبارت است از مبارزه‌ی با فساد. اگر ما به معنای واقعی کلمه میخواهیم در کنار مردم باشیم، باید بی‌امان با فساد و مفسد مبارزه کنیم.» ۱۴۰۰/۰۵/۱۲

هفتم: توجه به اتحاد
از دیگر توصیه‌های همیشگی رهبرانقلاب در مراسم تنفیذ، همکاری مسئولین با یکدیگر و حفظ اتحاد برای پیشبرد برنامه‌ها است: «دولت باید مظهر وفاق باشد. بعضی از این تغایرهای موهومی را که در بین مردم وجود دارد، بایستی با نگاه وفاق‌آمیز و نگاه ملاطفت به عموم مردم این توهّمات را تضعیف کرد.» ۱۴۰۰/۰۵/۱۲ «مردم سلایق مختلف و نظرات مختلفی دارند؛ بسیار خوب، با سلایق و نظرات مختلف، بگذاریم مردم در کنار هم زندگی آرامی داشته باشند.» ۱۳۹۶/۰۵/۱۲ کمک همه جریانهای سیاسی به رئیس‌جمهور منتخب هم در راستای وحدت کشور تعریف می‌شود: «من از همه‌ی جریانهای گوناگون سیاسی درخواست میکنم و اصرار دارم... به مسئولین، به دولت، به رئیس جمهور کمک کنند تا ان‌شاءالله بتوانند وظائف سنگینی را که برعهده دارند، بخوبی انجام دهند.» ۱۳۹۲/۰۵/۱۲ همچنین هماهنگی بین قوای سه‌گانه از دیگر توصیه‌ها در این زمینه است: «مجلس به دولت کمک کند؛ دولت با مجلس همکاری کند؛ قوه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی قضائیه در جایگاه ویژه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی خود به دولت و مجلس کمک کند؛ قوا در کنار هم باشند.» ۱۳۸۸/۰۵/۱۲

کلام آخر اینکه فرصتِ خدمت برای مسئولان کوتاه است و باید از تک تک لحظات برای اقدام و عمل و رفع مشکلات و پیشرفت ایران اسلامی بهره برد: «تلاش، جدیّت، ابتکار و پشتکار لازم است تا این کارها انجام گیرد. امروز اگر اندکی سستی و کوتاهی شود، دیر خواهد شد. فرصت کوتاه است؛ فرصتهای دولتها مثل برق میگذرد... این چهار سال هم به‌سرعت خواهد گذشت.» ۱۳۸۰/۰۵/۱۱