مروری بر مهم‌ترین مفاهیم مورد تأکید رهبر انقلاب در سال ۱۳۹۱

سال ۱۳۹۱ را باید یکی از پربارترین سال‌ها به لحاظ طرح مفاهیم مهم در گفتمان انقلاب اسلامی از سوی رهبر انقلاب اسلامی دانست. تولید ملی، عزت ملی، اقتصاد مقاومتی، پیشرفت اسلامی، پیشرفت علمی، تمدن‌سازی نوین اسلامی، آسیب‌شناسی سبک زندگی و تدوین فرهنگ زندگی اسلامی، منظومه‌ی فکری اسلام درباره‌ی آزادی، ثبات و آرامش سیاسی، پیچ تاریخی و بیداری اسلامی را می‌توان از جمله مهم‌ترین مفاهیم فوق دانست.

از آن‌جا که سرعت تحولات سیاسی و شکل‌گیری خرده‌گفتمان‌های اجتماعی و حجم انبوه اخبار و اطلاعات روزمرّه که ذهن افراد را مشغول می‌کند -در کنار حادثه‌سازی‌های خبری و سیاسی دشمنان نظام اسلامی-  ممکن است افکار عمومی را بیش از اندازه و به طور جزئی‌نگرانه به خود مشغول سازد، نگاه جمع‌بندی‌شده به مجموعه‌ی مفاهیم فوق و روندی که هر یک از این مفاهیم در کلام رهبر انقلاب طی کرده‌اند، می‌تواند تا حدی جبران‌کننده‌ی آسیب‌های فوق باشد؛ هر چند که فهم عمیق و منظومه‌وار هر یک از مفاهیم فوق، فرصتی جدی برای مطالعه و تبیین را می‌طلبد. در ادامه و به‌اجمال، برخی از مهم‌ترین مفاهیم مورد تأکید رهبر انقلاب در سال گذشته را مرور خواهیم کرد.

تولید ملی
در اندیشه‌ی رهبر انقلاب،  پیشرفت‌ مادی کشور اولاً متوقف بر دو عنصر است؛ علم‌ و تولید.^۱ از سوی دیگر، پنج سال پیش -یعنی در آغاز سال ۱۳۸۶- ایشان برنامه‌های دشمن برای مقابله با نظام اسلامی را در سه جمله خلاصه کردند: جنگ روانی، جنگ اقتصادی و مقابله با پیشرفت و اقتدار علمی.^۲ بنابراین و به طور طبیعی، شعارهای سال حلقه‌هایی بود برای ایجاد یک منظومه‌ی کامل در زمینه‌ی مسائل اقتصاد؛ یعنی نوآوری و شکوفایی (۱۳۸۷)، اصلاح الگوی مصرف (۱۳۸۸)، همت مضاعف و کار مضاعف (۱۳۸۹) و جهاد اقتصادی (۱۳۹۰).^۳ سال گذشته نیز در ادامه‌ی جهاد اقتصادی ملت ایران، سال تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه‌ی ایرانی نام گرفت.

«برای مقابله با توطئه‌های اقتصادی دشمنان و حفظ روند پیشرفت کشور، ما باید بتوانیم از کارِ کارگر ایرانی حمایت کنیم، از سرمایه‌ی سرمایه‌دار ایرانی حمایت کنیم، و این فقط با تقویت تولید ملی امکان‌پذیر خواهد شد.^۴ سهم دولت در این کار، پشتیبانی از تولیدات داخلیِ صنعتی و کشاورزی است. سهم سرمایه‌داران و کارگران، تقویت چرخه‌ی تولید و اتقان در کار تولید است. و سهم مردم -که از همه‌ی این‌ها مهم‌تر است- مصرف تولیدات داخلی است.^۵»

از نظر رهبر انقلاب، باید کارهای گوناگونی در ابعاد مختلف در جهت تقویت تولید ملی انجام بگیرد: تقویت مهارت‌ها در محیط کار، مسأله‌ی نگرش‌های درست مدیریتی، مسأله‌ی توانمندسازی نیروی کار، مسأله‌ی ایجاد احساس امنیت -هم برای کارگران، هم برای سرمایه‌گذاران- مسأله‌ی مواجهه‌ی درست با اخلال اقتصادی، توجه به ایجاد مزیت‌های رقابتی و قابل رقابت بودن قیمت‌های تمام‌شده، سیاست‌گذاری تولیدمحور، فرهنگ‌سازی برای مصرف تولید داخلی، ارتقاء کیفیت تولیدات داخلی، نوسازی و ابتکار در ماشین‌ها، محصولات، مدیریت و ساخت.^۶ ابلاغ سیاست‌های کلی تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه‌ی ایرانی در ۲۳ بند، آخرین اقدامی بود که رهبر انقلاب تاکنون در این راستا انجام داده‌اند.^۷

عزت ملی
در منطق قرآن، عزت واقعی و کامل متعلق به خداوند و متعلق به هر کسی است که در جبهه‌ی خدایی قرار می‌گیرد. در مصاف بین حق و باطل، بین جبهه‌ی خدا و جبهه‌ی شیطان، عزت متعلق به کسانی است که در جبهه‌ی خدایی قرار دارند. یکی از خطوط اصلی در سیره‌ی امام رحمه‌الله، دمیدن روح عزت ملی در کالبد کشور است. ملت ما با احساس عزّتی که از درس‌های انقلاب و امام آموخت، توانست خود را کشف کند. ملت، خود را کشف کرد، توانایی‌های خود را کشف کرد؛ و چنین شد که ما در این چند دهه  بسیاری از تحقق وعده‌های الهی را با چشم خود دیدیم.^۸

رهبر انقلاب  عزت را به معنی ساخت مستحکم درونی یک فرد یا یک جامعه می‌دانند که او را در مقابله‌ی با دشمن و موانع، مقتدر می‌کند و بر چالش‌ها غلبه می‌بخشد. و از آن‌جا که استحکام، ساخت درونیِ یک کار مستمرّ و ادامه‌دار است و ملت باید دائماً با عوامل رکود و ایستایی مقابله کند، در این‌جا است که ارتباطِ «عزت» و «پیشرفت» مشخص می‌شود.^۹

از نظر رهبر انقلاب، حضرت امام خمینی رحمه‌الله با حرکتش ما را در جاده‌ای قرار داده که هرگونه توقف در آن ما را به عقب‌گرد می‌رساند. ملتی که از حقیقت عزت برخوردار شده است و در جاده‌ی پیشرفت قرار گرفته، اگر این نعمت را کفران کند، دوباره همان سختی‌ها و سیاهی‌های دوران ذلت بر سرش سایه خواهد ‌افکند.^۱۰ از نظر ایشان، تمایل مردم به عزت ملی را باید جزو واقعیت‌های جامعه برشمرد.^۱۱ همچنین از نظر ایشان، پیشرفت با مفهوم اسلامی شاخص‌هایی دارد که «عزت ملی» جزو مهم‌ترین این شاخصه‌ها است.^۱۲
 
اقتصاد مقاومتی
بیش از دوسال از طرح این واژه توسط رهبر انقلاب می‌گذرد. در دیداری که ایشان با کارآفرینان داشتند، ایجاد «اقتصاد مقاومتی واقعی» در مقابل فشارهای اقتصادی دشمن را به عنوان چشم‌انداز پیش روی کارآفرینان مطرح کردند.^۱۳ قریب یک سال بعد، عده‌ای از دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف ایشان را از تشکیل ستاد دانشجویی برای یافتن راهکارهای اقتصاد مقاومتی آگاه کردند که با تشویق و تأیید ایشان مواجه گردید.^۱۴

در حقیقت اقتصاد مقاومتی راهکاری است برای مقابله با توطئه‌ی اقتصادی دشمن که هدف آن، خدشه به رفاه عمومی و نهایتاً جدا کردن مردم از نظام به واسطه‌ی این فشارها است.^۱۵ البته اقتصاد به معنی حصار کشیدن دور خود و فقط انجام یک کارهای تدافعی نیست، بلکه  اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که به یک ملت امکان می‌دهد که حتی در شرائط فشار هم رشد و شکوفایی اقتصادی داشته باشند.^۱۶

مردمی‌کردن اقتصاد، کاهش وابستگی به نفت، مدیریت مصرف به معنی پرهیز از اسراف و همچنین تلاش برای مصرف کالای داخلی، حرکت بر اساس برنامه، نگاه علمی به اقتصاد، ثبات در سیاست‌های اقتصادی، تدوین طرح‌های اقتصاد مقاومتی همچون طرح هدفمندی یارانه‌ها، تقویت شرکت‌های دانش‌بنیان، تبیین علمی ایده‌ی اقتصاد مقاومتی توسط اساتید اقتصاد و تقویت تولید داخل، از جمله کارهای اساسی برای رسیدن به اقتصاد مقاومتی است. تصمیم‌های خلق‌الساعه و تغییر مقررات، جزو ضربه‌هایی است که به «اقتصاد مقاومتی» وارد می‌شود و باید دولتمردان از آن اجتناب کنند.^۱۷
 
پیشرفت اسلامی
از نظر رهبر انقلاب، هدف‌های ملت ایران در یک مفهوم خلاصه می‌شود و  آن مفهوم کلیدی عبارت است از «پیشرفت»؛ منتها با تعریفی که اسلام برای پیشرفت می‌کند.^۱۸ البته پیشرفت، هم عبارت از راه و مسیر است و هم هدف، چرا که پیشرفت انسان هرگز متوقف نمی‌شود.^۱۹ اما از آن‌جا که بالأخره یک مصداق عینی و خارجی برای پیشرفت با مفهوم اسلامی وجود دارد، می‌توانیم پیشرفت همه‌جانبه را به معنی «تمدن‌سازی نوین اسلامی» بدانیم.

هدف ملت ایران و هدف انقلاب اسلامی ایجاد یک تمدن نوین اسلامی است.^۲۰ شاخص‌های اصلی تعریف اسلامیِ پیشرفت عبارتند از عدالت، عزت ملی و اعتمادبه‌نفسِ ملی. البته از نظر رهبر انقلاب پیشرفت ما در شاخص عزت و اعتمادبه‌نفس مطلوب است، اما پیشرفت ما در شاخص عدالت به نسبت آن‌چه اسلام از ما می‌خواهد، رضایت‌بخش نیست.^۲۱ پیشرفت با تعریف اسلامی زیربناهایی دارد که عبارتند از ثبات سیاسی، زیربنا‌های اقتصادی، زیربناهای قانونی و نیروی انسانی.^۲۲

تفاوت اصلی پیشرفت طبق تعریف اسلامی  با پیشرفت در تعریف غربی این است که پیشرفت در اندیشه‌ی غربی تک‌بُعدی و تک‌ساحتی است، اما پیشرفت در اندیشه‌ی اسلامی این‌گونه نیست.^۲۳ تمامی مظاهر تمدن غرب و پیشرفت‌های ظاهری آن -حتی در علم و سیاست- از نظر رهبر انقلاب از جنس پیشرفت‌های سخت‌افزاری است.  نرم‌افزار تمدن اسلامی اما عبارت است از آن چیزی که به آن سبک زندگی، شیوه‌ی زیستن  یا فرهنگ زندگی می‌گویند. این‌که رهبر انقلاب واژه‌ی «سبک زندگی» را در معنی دقیق خود به کار نبرده‌اند و سعی کرده‌اند ابعاد جدیدی از آن را مبتنی بر فرهنگ اسلامی مطرح کنند، نشان‌دهنده‌ی ضرورت بومی‌اندیشی در موضوع سبک زندگی و اجتناب از نظریات غربی سبک زندگی است. از نظر رهبر انقلاب، متأسفانه پیشرفت ما پس از انقلاب در موضوع سبک زندگی رضایت‌بخش نیست.^۲۴  بیست پرسش که ایشان درباره‌ی سبک زندگی و ضمن سخنانشان در بجنورد مطرح کردند، می‌تواند و ‌باید فراروی بسیاری از پژوهش‌های اجتماعی و انسانی نظام علمی ما باشد.
 
ثبات و آرامش سیاسی
مهم‌ترین زیربنای کشور برای پیشرفت در درجه‌ی اول عبارت است از ثبات سیاسی. با این‌که از ابتدای انقلاب، دولت‌های گوناگونی با اختلاف نظرها و سلائق سیاسی سر کار آمدند، لیکن ثبات کشور از اول انقلاب تا امروز استمرار داشته و کشور به سمت هدف‌ها حرکت کرده است.^۲۵ به وسیله‌ی ثبات سیاسی و آرامش دستگاه‌های حاکمیت نظام، ملت فرصت پیدا خواهند کرد که در میدان‌های گوناگون، به مسابقه‌ی بزرگ بشری وارد شوند و پیشتاز باشند. امنیت و آرامش برای یک کشور، جزو مهم‌ترین خواسته‌ها و مفیدترین عواید یک ملت است.^۲۶ شاید بتوان مهم‌ترین علت تأکیدات مکرر رهبر انقلاب بر این موضوع را انتخابات ریاست‌جمهوری دانست که پیش روی ملت ایران است. از نظر رهبری تا قبل از انتخابات و در خود انتخابات، باید همت همه‌ی مسئولان این باشد که آرامش سیاسی کشور را حفظ کنند و نگذارند فضای سیاسی کشور، جنجالی و متلاطم شود.^۲۷

آرامش سیاسی کشور آن‌قدر اهمیت دارد که از نظر ایشان تا روز انتخابات، هر کس تحریک احساسات مردم را در جهت ایجاد اختلاف به کار بگیرد، قطعاً به کشور خیانت کرده.^۲۸ حفظ آرامش کشور تا آن‌جا مهم است که سؤال از رئیس‌جمهور در مجلس شورای اسلامی که حق قانونی مجلس است، در صورتی که نافی آرامش باشد، باید از دستور حذف شود،^۲۹ چرا که یکی از حقوق اساسی مهم مردم این است که در آرامش روانی و در امنیت روانی زندگی کنند و در کشور امنیت اخلاقی برقرار باشد.^۳۰
 
پیچ تاریخی
امروز تاریخ جهان و بشریت بر سر یک پیچ بزرگ تاریخی است. این پیچ تاریخی عبارت است از تحول از سیطره‌ی دیکتاتوری‌ بین‌المللی صهیونیستی به آزادی ملت‌ها و حاکمیت ارزش‌های معنوی و الهی و تبدیل اوضاع جهان به یک شکل و هندسه‌ی جدید.^۳۱ نشانه‌ی بزرگ و واضح این دوران عبارت است از توجه به خدای متعال و استمداد از قدرت لایزال الهی و تکیه‌ی به وحی، قیام در کشورهای اسلامی علیه دیکتاتوری‌های وابسته، مقدمه‌‌سازی برای قیام علیه دیکتاتوری جهانی شبکه‌ی فاسد صهیونیستی و خیزش ناخیزِ ناموفق غرب به رهبری آمریکا برای تسلط هرچه بیشتر بر منطقه‌ی ما، حوادث امروز اروپا، افول وجهه‌ی جهانی آمریکا.^۳۲

نکته‌ی مهم و قابل اشاره‌ی دیگر این است که جمهوری اسلامی در این پیچ تاریخی و تغییر هندسه‌ی دنیا یک عنصر بی‌تأثیر و برکنار نیست و یک جایگاه ویژه دارد. مهم‌ترین دلایل این جایگاه ویژه عبارتند از آغاز بیداری اسلامی از ایران، ساخت مستحکم درونی نظام اسلامی، وجود بخش مهمی از منابع انرژی دنیا در ایران، زایش اندیشه‌ای ایران در مقابل نازایی تفکر غربی و سرسختی ایران در مقابل شیوه‌های دشمنی متداول غرب.

ایفای نقش مؤثر ایران در این پیچ تاریخی نیز تا حد زیادی به انجام وظیفه‌ی مسئولان، دانشگاهیان و حوزویان وابسته است.^۳۳ اگر مردم ایران در مقطع کنونی در برابر فشارهای وارده از سوی غرب، ایستادگی و مقاومت به خرج دهند، ملت ایران پیروز خواهد شد و آن‌وقت، مسیر تاریخ عوض خواهد شد و زمینه‌ی ظهور ولیّ ‌امر و ولیّ‌ عصر أرواحنا‌له‌الفداء آماده خواهد شد.^۳۴

برای مطالعه‌ی بیشتر درباره‌ی موضوعات فوق، می‌توانید به مدخل‌های تولید ملی، عزت ملی، اقتصاد مقاومتی، الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، ثبات سیاسی، آرامش سیاسی و پیچ تاریخی واقع در بخش جستار پایگاه اطلاع‌رسانی Khamenei.ir مراجعه فرمایید.

پی‌نوشت‌ها:
۱. بیانات در دیدار کارگران نمونه سراسر کشور ۱۳۸۹/۰۲/۰۸
۲. بیانات‌ در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی‌ ۱۳۸۶/۰۱/۰۱
۳. بیانات در دیدار کارگزاران نظام ۱۳۹۱/۰۵/۰۳
۴. پیام نوروزی به مناسبت آغاز سال ۱۳۹۱ ۱۳۹۱/۰۱/۰۱
۵. پیام نوروزی به مناسبت آغاز سال ۱۳۹۱ ۱۳۹۱/۰۱/۰۱
۶. بیانات در اجتماع کارگران کارخانجات تولیدی داروپخش‌ ۱۳۹۱/۰۲/۱۰
۷. ابلاغ سیاستهای کلی تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی ۱۳۹۱/۱۱/۲۴
۸. بیانات در مراسم سالگرد رحلت امام خمینی (ره) ۱۳۹۱/۰۳/۱۴
۹. بیانات در مراسم سالگرد رحلت امام خمینی (ره) ۱۳۹۱/۰۳/۱۴
۱۰. بیانات در مراسم سالگرد رحلت امام خمینی (ره) ۱۳۹۱/۰۳/۱۴
۱۱. بیانات در دیدار کارگزاران نظام ۱۳۹۱/۰۵/۰۳
۱۲. بیانات در دیدار خانواده‌های شهدا و ایثارگران استان خراسان شمالی ۱۳۹۱/۰۷/۲۲
۱۳. بیانات در دیدار جمعی از کارآفرینان سراسر کشور ۱۳۸۹/۰۶/۱۶
۱۴. بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان ۱۳۹۰/۰۵/۱۹
۱۵. بیانات در دیدار کارگزاران نظام ۱۳۹۱/۰۵/۰۳
۱۶. بیانات در دیدار دانشجویان ۱۳۹۱/۰۵/۱۶
۱۷. بیانات در دیدار کارگزاران نظام ۱۳۹۱/۰۵/۰۳؛ بیانات در دیدار رئیس‌جمهوری و اعضای هیئت دولت‌ ۱۳۹۱/۰۶/۰۲؛ بیانات در دیدار جمعی از پژوهشگران و مسئولان شرکت‌های دانش‌بنیان ۱۳۹۱/۰۵/۰۸؛ بیانات در دیدار دانشجویان ۱۳۹۱/۰۵/۱۶؛ بیانات در اجتماع مردم شیروان‌ ۱۳۹۱/۰۷/۲۴
۱۸. بیانات در اجتماع مردم بجنورد ۱۳۹۱/۰۷/۱۹
۱۹. بیانات در دیدار خانواده‌های شهدا و ایثارگران استان خراسان شمالی ۱۳۹۱/۰۷/۲۲
۲۰. بیانات در دیدار جوانان استان خراسان شمالی‌ ۱۳۹۱/۰۷/۲۳
۲۱. بیانات در اجتماع مردم اسفراین‌ ۱۳۹۱/۰۷/۲۲
۲۲. بیانات در دیدار مسئولان آموزش و پرورش سراسر کشور ۱۳۸۶/۰۵/۰۳؛ بیانات در اجتماع مردم شیروان‌ ۱۳۹۱/۰۷/۲۴
۲۳. بیانات در اجتماع مردم بجنورد ۱۳۹۱/۰۷/۱۹
۲۴. بیانات در دیدار جوانان استان خراسان شمالی‌ ۱۳۹۱/۰۷/۲۳
۲۵. بیانات در اجتماع مردم بجنورد ۱۳۹۱/۰۷/۱۹
۲۶. بیانات در اجتماع مردم شیروان‌ ۱۳۹۱/۰۷/۲۴
۲۷. بیانات در اجتماع مردم شیروان‌ ۱۳۹۱/۰۷/۲۴
۲۸. بیانات در دیدار دانش‌آموزان‌ و دانشجویان ۱۳۹۱/۰۸/۱۰
۲۹. بیانات در دیدار جمعی از بسیجیان و فعالان طرح «صالحین» ۱۳۹۱/۰۹/۰۱
۳۰. بیانات در دیدار مردم آذربایجان‌ ۱۳۹۱/۱۱/۲۸
۳۱. بیانات در دیدار اساتید دانشگاه‌ها ۱۳۹۱/۰۵/۲۲؛ بیانات در دیدار مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامی ۱۳۹۱/۱۱/۱۰
۳۲. بیانات در دیدار اساتید دانشگاه‌ها ۱۳۹۱/۰۵/۲۲؛ بیانات در دیدار مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامی ۱۳۹۱/۱۱/۱۰
۳۳. بیانات در دیدار اساتید دانشگاه‌ها ۱۳۹۱/۰۵/۲۲
۳۴. بیانات در دیدار مردم قم ۱۳۹۱/۱۰/۱۹