گزارش نشست‌های تخصصی همایش اجتهاد و نوآوری

گزارش روز نخست
بعد از پایان افتتاحیه همایش، برنامه‌های نشست اول با عنوان «ارزش‌های اجتماعی از دیدگاه امام خامنه‌ای» و به ریاست محمود یونس آغاز شد.

ابراهیم جعفری: فقه سیاسی، سخت‌ترین باب فقه است
در ابتدای این نشست، دکتر ابراهیم جعفری نخست‌وزیر سابق عراق در موضوع «دین و انسان از دیدگاه امام خامنه‌ای» سخنرانی کرد و با اشاره به موضوع «انسان» از دیدگاه رهبر انقلاب، تأکید ایشان بر ایمان و نقش عنصر ایمان برای تحمل انسان و مقابله وی با استبداد و ظلم را مورد توجه قرار داد.

وی در ادامه درباره مفهوم حکومت گفت: در غرب بین دو جزء معنوی و مادی انسان جدایی ایجاد شده است و همین مسئله باعث نشأت گرفتن سکولاریسم شد که مفهوم حکومت را در غرب تشکیل داده است. از سوی دیگر مارکسیسم نیز قائل به این است که جامعه به حالت بی‌حکومتی خواهد رسید.

ابراهیم جعفری در مورد مفهوم حکومت در اسلام گفت: اسلام به برپا کردن حکومت و گسترش عقلانیت و عقل محوری تأکید دارد. وی به سخنی از رهبر انقلاب اشاره کرد و از قول ایشان گفت: «حکومت از بالا بنا نمی‌شود.»
نخست‌وزیر سابق عراق در ادامه به اهمیت فقیه اشاره کرد و فقه سیاسی را سخت‌ترین باب فقه دانست و یادآور شد: همه پیامبران خدا از جمله حضرت محمد(ص) سیاست‌مدار بودند؛ چراکه سیاست، فن اداره و حکومت است.

دکتر آلستر کروک: گوهر گمشده انسانی، «بیداری» است
در ادامه این نشست دکتر آلستر کروک از شخصیت‌های دعوت شده از انگلستان در مورد نظام ارزشی در تفکر اسلامی و غربی صحبت کرد.

وی گفت: غرب همه ارزش‌های والا را به تنها ارزشی که می‌شناسد، یعنی «منفعت» ارجاع داده است اما بازیابی فکری که آیت‌الله خمینی به ارمغان آورده است به عنوان مهم‌ترین اقدام در طول پانصد سال گذشته برای ایجاد روابط متوازن بین افراد جامعه محسوب می‌شود.

آلستر کروک افزود: با درک این مسئله که آیت‌الله خامنه‌ای ادامه‌دهنده راه آیت‌الله خمینی می‌باشد، باید گفت که ایشان در جایگاه مناسبی برای استفاده از اشتیاق جهانی به گوهر والا و گمشده انسانی است که این اشتیاق، همان «بیداری» است.

حجت‌الاسلام محمدی عراقی: تمدن مادی گریبن‌گیر ملت‌ها شده است
حجت‌الاسلام و المسلمین محمد عراقی، عضو شورای عالی مجمع تقریب بین مذاهب اسلامی، دیگر سخنران این نشست بود که گفت: «گسترش دادن جریان بیداری اسلامی در جهان امروز به مطالعه و بررسی تجربه انقلاب اسلامی در ایران نیاز دارد.»
او با اشاره به رهبری آیت‌الله خامنه‌ای ابراز داشت: بررسی تجربه امام خامنه‌ای سهل ممتنع است؛ چراکه از یک سو هر پژوهشگری شاهد آن است ولی از سوی دیگر از کمی منابع درباره این موضوع رنج می‌برد.
وی با بیان این‌که از گذشته آثار فقها و از جمله آیت‌الله خامنه‌ای را پیگیری و مطالعه می‌کرده است، افزود: آیت‌الله خامنه‌ای معتقدند که جوهر تمدن اسلامی از درون ریشه می‌گیرد، بدون این‌که تعامل با دیگران را کنار گذاشته و انکار کند.

حجت‌الاسلام محمدی عراقی به دیدگاه اجتماعی رهبر انقلاب راجع به مراحلی که جامعه اسلامی ایران از آن‌ها گذشته است، اشاره و تصریح کرد: آیت‌الله خامنه‌ای حرکت جامعه اسلامی در ایران را به پنج مرحله تقسیم می‌کند.
وی در مورد آخرین مرحله یعنی تأسیس تمدن اسلامی گفت: تفکر اسلامی درصدد تبدیل شدن امت اسلام به قوی‌ترین امت از نظر مادی و معنوی است تا بتواند نقش خود را ایفا کند. در حال حاضر تمدن مادی با ظلم و جنگ‌هایی که شعله‌ور کرده است، گریبان‌گیر ملل جهان شده است و در آینده بیداری اسلامی تمام جهان را فرا خواهد گرفت.

سخنران این نشست تعدادی از ویژگی‌های تمدن اسلامی از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای را برشمرد و گفت: تکریم انسان، ادامه حیات پس از مرگ، توانایی انسان برای تکامل نهایی، اقبال جهان به حاکمیت حق و عدالت و همچنین کرامت انسانی از جمله این موارد است.

آیت‌الله اراکی: ولایت فقیه ستون اصلی جامعه مدنی اسلامی است
نخستین نشست همایش با سخنرانی آیت‌الله محسن اراکی نماینده سابق رهبر انقلاب در انگلستان به پایان رسید.
وی در اظهاراتش از پیروزی انقلاب اسلامی و حاکمیت ولایت فقیه سخن گفت و به حرکت و گسترش انقلاب‌ها در جهان عرب که با هدف تغییر صورت می‌پذیرد، اشاره کرد.

مؤسس مرکز اسلامی انگلیس با پرداختن به نظریه ولایت فقیه از دید رهبر انقلاب اسلامی  آن را در ده نکته خلاصه کرد و از جمله بیان داشت که ولایت فقیه به معنای تحمل مسئولیت‌ها در اداره امور مردم است و به معنای استبداد بر آن‌ها نیست.
وی ادامه داد: این اصطلاح یک تعبیر قرآنی و الهی و در تقابل با سلطنت است و در این ولایت، معیار معنوی و ارزشی است و اموری همچون تقوا، شایستگی و تواضع شرط شده است.

آیت‌الله اراکی تأکید کرد: ولایت فقیه نظریه‌ای نیست که مخصوص به فقه امام خمینی(ره) باشد، بلکه سایر فقهای مسلمان  از جمله شافعی‌ها و حنابله نیز بر آن توافق دارند. ولایت فقیه ستون اصلی جامعه مدنی اسلامی است و جایگزینی برای مؤسسات جامعه مدنی اسلامی نمی‌باشد.
 

گزارش روز دوم
در دومین نشست همایش اجتهاد و نوآوری از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای، شیخ نعیم قاسم، نماینده دبیر کل حزب‌الله، امیل لحود، نماینده سابق پارلمان، سرکیسیان، اسقف ارمنیان ایران و تعدادی از عالمان دینی به نمایندگی از تمام گروه‌های مذاهب مسیحی و اسلامی و نیز نخبگان از اهل دانش از تعدادی از کشورهای عربی و ایران حضور داشتند. این نشست به ریاست دکتر حسن نافعة و با موضوع اندیشه «سیاسی آیت‌الله خامنه‌ای» برگزار شد.
دکتر حسن نافعة در این نشست با تقدیر از عوامل برگزاری همایش، بر حزب‌الله و اندیشه‌های مقاومت درود فرستاد و به اهمیت این همایش به دلیل تنوع کشورهای شرکت‌کننده در آن و نیز اهمیت نقش سیاسی آن‌ها اشاره کرد.

سیدعمار حکیم: تمرکز بر روی انیشه‌های رهبر انقلاب در روابط بین‌الملل
حجت‌الاسلام سیدعمار حکیم، رئیس مجلس اعلای اسلامی عراق که نتوانسته بود خودش را به همایش برساند، مقاله‌اش را درباره ابعاد فکری و اندیشه‌ای رهبر انقلاب ارائه داد و این مقاله از سوی شیخ حمید معلة، عضو شورای مرکزی مجلس اعلای اسلامی عراق قرائت شد.

سیدعمار حکیم در مقاله خود به اهمیت شناخت ابعاد فکری رهبر انقلاب اشاره کرد و در ادامه به بعد فقهی شخصیت آیت‌الله خامنه‌ای و مرجعیت دینی ایشان و همچنین به بُعد سیاسی ایشان به عنوان بزرگترین مرجع اسلامی که یک حاکم دارای قدرت است اشاره کرد.

وی حاضرین را به بررسی علمی این اندیشه که نه صرفاً یک دیدگاه نظری بلکه یک دیدگاه عملی و واقعی است دعوت کرد و افزود: فقه حکومتی دارای شعبه‌های مختلفی است که به مرور زمان بیشتر نیز می‌شود و امروز نیاز به فقیه آگاه به شرایط زمان و مکان بسیار احساس می‌شود.

سیدعمار حکیم خاطرنشان کرد: آیت‌الله خامنه‌ای در زمینه حکومت‌داری دارای تجربه‌ای غنی و بی‌بدیل است و این مسئله‌ای است که مستمراً با آن مواجه می‌شویم و این تجربه باعث شده که ولی فقیه بتواند در مقابل چالش‌های تأسیس حکومت اسلامی و پیاده‌سازی عدالت اجتماعی و قراردادن دستگاه‌های نظارتی برای حاصل شدن این عدالت پایدار بایستد.
وی روابط بین‌المللی در اندیشه‌ امام خامنه‌ای را از مهم‌ترین موضوعاتی دانست که باید این روزها بر آن متمرکز شد.

دانشیار دانشگاه تهران: سیاست خارجی ایران براساس «عزت، حکمت و مصلحت»
در ادامه نشست دکتر محمد مرندی، دانشیار دانشگاه تهران درباره سیاست خارجی در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای صحبت کرد و نقش ایشان را در روشنگری اندیشه‌ معاصر ستود و خاطرنشان کرد: آیت‌الله خامنه‌ای با انتخابش به عنوان ولی فقیه مخالف بود و از این امر خوشحال نبود و این یک دقت تاریخی است که حاکی از پاکی شخصیت ایشان است و تاریخ نیز توانایی ایشان را در عمل به احسن وجه در این منصب ثابت کرده است.

وی افزود: ایشان سیاست خارجی را براساس مبادی سه‌گانه «عزت، حکمت و مصلحت» تبیین کردند و معنای هر یک از این کلمات و جایگاهش در کار سیاست خارجی را توضیح دادند و گفتند که دیپلماسی نباید مبادی اسلام را به خطر بیاندازد.
دکتر مرندی گفت: آیت‌الله خامنه‌ای هرگونه تغییر در سیاست خارجی موجود را که ضد سلطه آمریکاست نمی‌پذیرد و ایشان معتقدند که حکمت از راه عقل حاصل می‌شود و ایران باید منافع و مصالح قومی و ملی را دنبال کند اما در ضمن مبادی و چارچوب اسلام نه ملی‌گرایی.

وی ادامه داد: این‌که ایشان ظلم و تجاوز به دیگر کشورها را نمی‌پذیرد از ایمان به مبدأ عزت و کرامت سرچشمه می‌گیرد.
دکتر مرندی افزود: حمایت ایران از فلسطینیان ناشی از همین امر بود و این یک مسئله اساسی است. هرچند که ایران هزینه زیادی در این راه پرداخت کرده و نیز پشتیبانی ایران از مردم لبنان و بوسنی به همین دلیل بود. وی گفت: عزت باعث پیشرفت در قابلیت‌های مادی کشور می‌شود و اصرار و صلابت آقای خامنه‌ای در توسعه برنامه هسته‌ای از همین روست.

معاون دبیرکل حزب‌الله: عصرِ مملو از تحولات و تهدیدها
سپس حجت‌الاسلام شیخ نعیم قاسم، معاون دبیرکل حزب‌الله سخنرانی کرد و گفت: امام خامنه‌ای دارای نقش محوری در جایگاه ولایت است که مبنای دید معاصر را درباره رهبری و حکومت براساس اسللام ناب محمدی(ص) کامل می‌کنند؛ به ویژه آن‌که امام خمینی(ره) زیربنای خوبی بنا نهادند و ایشان در تثبیت و بسط بیشتر آن کوشیدند و جواب‌های عملی و تازه‌ای برای سئوالات این عصر مملو از تحولات و تهدیدها ارائه دادند.

وی ابراز داشت: به همین دلیل است که می‌بینیم امام خامنه‌ای یک سرانگشت از راه امام خمینی‌(ره) روی‌گردان نشد و شاید بهترین تعبیر از این ارتباط همان کلام خود امام خامنه‌ای باشد که گفت امام خمینی‌(ره) با منهج کاملش و محور این روش که ولایت فقیه است بهترین شاخص برای ماست.

معاون دبیرکل حزب‌الله خاطرنشان کرد: در تمام این امور، اندیشه مقام معظم رهبری از اسلام ناب محمدی(ص) سرچشمه می‌گرفت و این همان چیزی است که ما را به فهم اسلام اصیل بر خط تشیع ارجاع می‌دهد. وی افزود: در چارچوب این رسالت اسلامی، مقام معظم رهبری جمهوری اسلامی را اصل و اساس می‌داند که باید از آن محافظت کرد و همه باید به قوانین و برنامه‌های آن پای‌بند باشند و خارج از این دایره کاری انجام ندهند؛ زیرا خروج از آن، خروج از اسلام است و از این امر به ولایت‌پذیری و تبعیت از آن تعبیر می‌کنند و از نوآوری و ابتکار و استفاده از اندیشه‌های نو در عملی کردن پیشرفت اقتصادی و فراهم آوردن شرایط در عرصه‌های تولیدی و افزایش تولید و انجام بهترین عمل ممکن در تمام زمینه‌های داخل کشور برای مقابله با قدرت سلطه‌طلبان استقبال می‌کنند.

وی تأکید کرد: ایشان موافق با نظامی اسلامی است که براساس توسعه در چارچوب عدالت بنا شده باشد، زیرا اسلام ناب تنها مقیاس رهبر انقلاب اسلامی است و براساس آن نسبت به دیگران موضع‌گیری می‌کنند. پس هنگامی که با استکبار مخالفت می‌کنیم و در مقابل آن‌ها می‌ایستیم، این موضع‌گیری فقط یک اختلاف سیاسی نیست؛ چراکه این اختلاف سیاسی بین تمام کشورهاست و این یک امر طبیعی است، اما نگاه ما به استکبار از آن‌جا نشأت می‌گیرد که ما نابودی هویت مستقلمان را نمی‌پذیریم.

شیخ نعیم قاسم به تأکید رهبر انقلاب بر ضرورت فعال‌سازی نقش مردم در چارچوب این دیدگاه سیاسی اشاره کرد و افزود: هنگامی که حزب‌الله نظر امام خامنه‌ای را به عنوان فقیهی که ولایت دارد در مورد ورود به مجلس نمایندگان در سال 1992 پرسید، جواب امام بسیار قاطع و صریح بود: «عدم مشارکت در انتخابات مجلس در صورتی که آزادانه باشد، هیچ توجیهی ندارد.» بر این اساس که این مسئله یک انتخاب مردمی محسوب می‌شود.
وی ادامه داد: ایشان همچنین به یافتن راه حلی برای مسئله فلسطین دعوت کردند که از طریق یک همه‌پرسی ملی که در آن مسلمانان، یهودیان و مسیحیان پس از برچیدن رژیم صهیونیستی شرکت کنند و خود فلسطینی‌ها نظام مناسب برای خود را انتخاب کنند.

معاون دبیرکل حزب‌الله، سخنان خود را با این فراز پایان داد که «همه این‌ها در سایه تلاش برای ایجاد وحدت اسلامی انجام می‌پذیرد و منظور از وحدت این نیست که خصوصیات مذاهب حذف شود بلکه این است که مانع تبدیل شدن این تفاوت‌ها به تعصبات کُشنده‌ای شویم که جلوی نهضت اسلامی واقعی را می‌گیرد.»

حجت‌الاسلام مهاجرنیا: فیلسوف سیاسی یک تماشاگر نیست
سپس حجت‌الاسلام مهاجرنیا، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی سخن گفت.
وی اظهار داشت: در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای، فیلسوف سیاسی یک انسان مسئول است و انسانی تماشاگر و بی‌مسئولیت نیست. چنان‌که نباید براساس هیچ و پوچ فکر کند بلکه باید با جریان‌های اجتماعی در ارتباط باشد و لازم است که فلسفه سیاسی مطابق با مبانی آزادی شکل گیرد. همچنین یک فیلسوف سیاسی باید تولیدکننده باشد و همیشه باید حافظه تاریخی و فرهنگی خود را به همراه داشته باشد.

وی با تأکید بر این‌که فلسفه سیاسی فرزند عصر خویش است گفت: فلسفه سیاسی از دیدگاه امام خامنه‌ای براساس فعالیت و تلاش بشری در راه خدا استوار است و در این نظریه حق طبیعی با حق الهی متحد می‌شوند.