زبان فارسی، زبان علم

یکی از نکات ویژه و برجسته‌ی دیدار امسال دانشجویان با رهبر انقلاب بیان صحبت‌های عمیق و قابل توجه توسط دانشجویان بود. نکته‌ای که مورد توجه ویژه‌ی رهبری نیز قرار گرفت: «در صحبتهای امروز من دقت کردم، مطالعه کردم؛ دیدم صحبتها حقاً و انصافاً عمیق بود. در بعضی از سالها، بعضی از جوانها که می‌آیند صحبت میکنند، گاهی در دلم گله‌مند میشوم به خاطر اینکه عمقی در حرفها نمی‌یابم. امروز اینجور نبود؛ امروز من حرفها را عمیق یافتم.» متن زیر صحبت‌های سید علی روحانی، نخبه‌ی علمی کشور، کارشناس مهندسی برق دانشگاه شریف، دانشجوی ارشد اقتصاد دانشگاه شریف و رتبه‌ی اول المپیاد علوم اقتصادی سال 1388 است که مورد تقدیر رهبر انقلاب قرار گرفت.

بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم
خداوند متعال را شاکرم که در این ایام عزیز این توفیق را به ما عطا کرد که شرفیابی دیدار ولی امر مسلمین و حضور در این محفل صمیمی را داشته باشیم. در ابتدا لازم می‌دانم از طرف جامعه‌ی جوان دانشگاهی از حسن تبدیر حضرت‌عالی در خصوص مسئله‌ی انرژی هسته‌ای که منجر به ارتقای جایگاه نظام در مناسبات بین‌المللی شده، کمال سپاسگذاری را داشته باشم و نکته‌ای را خطاب به بدخواهان این انقلاب متذکر بشوم:

ما نسل جدید انقلاب اسلامی در حال حاضر سنگر دانشگاه و توسعه‌ی علمی و فناوری را به عنوان رزمگاه خود برگزیده‌ایم. کاری نکنید که عرصه‌ی مبارزه تغییر کند که در آن صورت ما نیز همچون پدران‌مان لباس پاسداری می‌پوشیم، سلاح به دست می‌گیریم و با شما همان می‌کنیم که پدران‌مان کردند. در آن صورت، نه از تاک نشان می‌ماند و نه از تاک‌نشان.
اما بعد؛ همه‌ی ما شاهدیم که در مناسبت‌های مختلف، فرمایشات حضرت‌عالی راه‌گشای مسائل امروز و راهنمای افق‌های فردای کشور بوده و هست. اگرچه برخی از این خواسته‌ها و فرامین توسط مسئولین امر اجابت شده، ولی در عمل برخی از آنان با غفلت متولیان مواجه شده [است].

چشم‌انداز 1435
یکی از فرمایشات بسیار مهم و انقلابی حضرت‌عالی، بحث تحقق مرجعیت علمی جهموری اسلامی ایران در جهان بوده که به دلیل استقبال ضعیف نهادهای ذی‌ربط و غفلت برخی دست‌اندرکاران، عملاً در سیاست‌گذاری‌های کشور فراموش شده [است]. در فرمایشات معظم‌له، در سال 1385 و تکرار آن در سال 1386 مرجعیت علمی برای پنجاه سال آینده تصویر شد که البته 4 سال آن به سرعت گذشت.

با توجه به آن فرمایشات، می‌توان چشم‌انداز 1435ه.ش را تصویر نمود که در آن جمهوری اسلامی ایران مرجع علمی جهان خواهد شد و زبان فارسی به عنوان زبان علم مطرح خواهد بود. بی‌تردید این مرجعیت الزاماتی دارد و نیازمند بازنگری و تغییر رویه‌های موجود در برخی حوزه‌هاست. در این رابطه مطالبی را به عنوان یک جوان دانشجو به عرض می‌رسانم:

نکته‌ی اولی که درباره‌ی تحقق این چشم‌انداز باید اشاره کرد، راجع به نسلی است که این مرجعیت را محقق می‌کند و همچنین نسلی که عهده‌دار حفظ آن در دنیای رقابتی امروز خواهد بود، نخبگان امروز و نسل جوان در این راه رسالت بزرگی دارند. اکنون که بحمدلله پرداختن به حقوق نخبگان سازوکاری یافته و بنیادی برای آن شکل گرفته، ضروری است سازوکاری نیز به منظور تعیین وظایف و مطالبه‌ی تکالیف نخبگان طراحی شود تا از نیروی نهفته و پراکنده‌ی این افسران جهاد علمی در راستای آن آرمان متعالی استفاده شود. اگرچه پیمایش مسیر تحقق مرجعیت علمی برعهده‌ی پژوهشگران موجود خصوصاً نسل جوان است و تکلیفی است که باید به سرانجام برسد، اما تحقق مرجعیت مطلوب برعهده‌ی نسلی دیگر است. چنانچه سن مؤثر پژوهشگران را بین بیست تا پنجاه سال فرض کنیم، درمی‌یابیم که پژوهشگران پنجاه‌ساله‌ی 1435 هم اکنون پنج ساله‌اند و پژوهشگران بیست‌ساله‌ی آن، بیست‌وپنج سال دیگر متولد خواهند شد.

بنابراین بازنگری در سیاست‌های آموزشی و تربیتی برای پرورش نیروهای خلاق، نوآور و آرمان‌خواه از الزامات کار است و اگر کشور بخواهد به سمت مرجعیت علمی حرکت نماید، رسالت مهم و سنگینی برعهده‌ی نظام آموزش و پرورش خواهد بود.

برخی انگیزه‌سوزی می‌کنند
نکته‌ی دوم مربوط به نقشه‌ی جامع علمی کشور است. بی‌تردید مرجعیت علمی در گروی تبیین و اجرای یک نقشه‌ی جامع علمی مناسب است. با تمام شور و شوقی که در نخبگان جوان برای پیمایش مسیر مرجعیت علمی وجود دارد، مشاهده‌ی سستی‌ها و عدم هماهنگی‌ها که منجر به تأخیر چهار ساله در تهیه‌ی این نقشه شده است، انگیزه‌سوز است. البته همچنان امیدواریم که هرچه زودتر شاهد نقشه‌ی علمی باشیم که در آن دارای مسائل مختلف نظام علم و فناوری، از قبیل نظام ارتقای علمی، نظام آموزش عالی و سازوکار مشارکت نخبگان در توسعه‌ی علمی، راه‌کارهای مناسب ارائه شده باشد.

نکته‌ی بعد راجع به چگونگی تحقق زبان فارسی به عنوان زبان علم است. این مهم تنها وقتی محقق خواهد شد که انگیزه‌ی کافی برای انتشار تولیدات ناب علمی کشور در مجلات فارسی‌زبان وجود داشته باشد. در حال حاضر اکثر مجلات فارسی در علوم مختلف، مجلات ضعیفی هستند و علت ضعف آنها، ضعف در داوری است. در صورتی‌که با اصلاح نظام ارزشیابی علمی که به داوری مقالات فارسی بها داده شود و مقالات فارسی در نظام رتبه‌بندی کشور شأن پیدا کند، کمک شایانی به بهبود کیفیت و کمیت مقالات فارسی خواهد بود و این اولین قدم در راه تحقق مرجعیت زبان فارسی است.

دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان
چهارمین نکته مربوط به لزوم تغییر ساختارهای اقتصاد کشور و حرکت به سمت اقتصاد دانش‌بنیان است. کشوری که قرار است مرجع علمی باشد لزوماً بخش زیادی از جمعیت آن به امر توسعه‌‌ی علم و فناوری اشتغال خواهند داشت. حرکت به سمت یک اقتصاد دانش‌بنیان زمانی اتفاق می‌افتد که سازوکار دانش و خلاقیت و نوآوری بتواند هم امرار معاش کند و هم ارزش افزوده‌ی قابل توجهی در اقتصاد تولید کند. نه در حالتی که منشأ ارزش، زمین، سرمایه و امثال آن‌ها باشد. خوشبختانه ایجاد نهادهایی همچون پارک‌های علم و فناوری، مراکز رشد و نهادهای تأمین مالی تکنولوژی در سال‌های اخیر، گام بلندی در جهت تحقق اقتصاد دانش‌بنیان بوده [است].

نکته‌ی‌ دیگر و آخر راجع به نیروهای خنثی‌کننده‌ی حرکت علمی از درون نظام است. در بحث علم و فناوری که معظم‌له بارها به تأثیر آن بر اقتصاد کشور اقتدار کشور اشاره فرموده‌اند، افرادی خواسته یا ناخواسته مانع اثرگذاری فرمایشات ایشان می‌شوند. این افراد با این دلیل که خاستگاه علوم و فناوری بلوک غرب است، آن را به‌طور مطلق عامل انحطاط بشر می‌دانند و با ترویج این دیدگاه در میان جوانان دغدغه‌مند کشور، موانع جدیدی در توسعه‌ی علوم و فناوری‌های نوین ایجاد می‌کنند. لازمه‌ی شتاب جریان مرجعیت علمی چاره‌اندیشی برای رفع این موانع داخلی است.

نکات بسیارند و فرصت اندک. در پایان به نمایندگی از جمعی از نخبگان علمی کشور برای این جهاد مقدس اعلام آمادگی نموده و به استحضار می‌رسانم که نقشه‌ی علمی متفاوت با نقشه‌های موجود و به‌زعم ما منطبق با فرمایشات معظم‌‌له توسط این گروه تدوین شده که حسب‌الامر و به هر طریقی بفرمایید، تقدیم خواهد شد. امیدواریم با دعای خیر معظم‌له بتوانیم در راه جهاد علمی و تحقق مرجعیت علمی ایران اسلامی موفق باشیم.

تا زمیخانه و می نام و نشان خواهد بود     سر ما خاک ره پیر مغان خواهد بود