عوامل ثبات سیاسی در ایران

روز گذشته حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار با فرماندهان و اعضای سپاه پاسداران در سخنان مهمی به تشریح وضعیت داخلی و بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران پرداختند. یکی از واقعیات مورد اشاره‌ی رهبر انقلاب در دیدار دیروز، ثبات سیاسی در ایران است. یادداشت زیر از دکتر سید جواد امام‌جمعه‌زاده، رئیس دانشکده‌ی علوم سیاسی دانشگاه اصفهان درباره‌ی عوامل ثبات سیاسی و استمرار آن در ایران نوشته شده است.

اگر حاکمیتی از لحاظ سیاسی و در زمان معقولی استمرار داشته باشد، این حکومت دارای ثبات سیاسی است. اما نکته‌ی اصلی در موضوع ثبات سیاسی(POLITICAL STABILITY) عوامل مؤثر در ایجاد ثبات سیاسی در یک سیستم است.

اولین مؤلفه‌ی تعیین‌کننده در ثبات سیاسی، نقش مردم در یک سیستم و نظام سیاسی است. یعنی اگر مردم از یک نظام سیاسی پشتیبانی و حمایت کرده و آن را با همان مؤلفه‌ها و ارزش‌ها استمرار بخشند، آن نظام در علوم سیاسی از ثبات سیاسی برخوردار خواهد بود. به‌طوری‌که عامل مردم را از مهم‌ترین عوامل ثبات سیاسی قلمداد می‌کنند. البته شاید یک نظام استبدادی هم بتواند با به‌کارگیری انواع فشارها حاکمیت خود را تا حدودی استمرار بخشد اما نمی‌تواند برای درازمدت از ثبات سیاسی برخوردار شود.

به اعتقاد بنده در خصوص ثبات سیاسی در نظام جمهوری اسلامی ایران همان‌طور که رهبر انقلاب بیان کردند، علت اصلی همین اعتماد و حضور مردم است. این مهم باعث شده که نظام ما بیش از سه دهه و علی‌رغم همه‌ی تهدیدات و تحریم‌ها و فشارها از ثبات سیاسی برخوردار باشد. حضور همیشگی مردم در عرصه‌های مختلف جامعه نظیر انتخابات است و حمایت قاطع مردم از نظام مهر تآییدی بر این مسئله است. به‌طور مثال مشارکت حدود 85٪ در انتخابات گذشته - گرچه برخی تلاش کردند آن را با فتنه‌انگیزی مورد خدشه قرار دهند- در استمرار ثبات نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران نقطه‌ی عطفی محسوب می‌شود.


با توجه به میزان مشارکت پایین -حدود 30٪- و نوعی بحران مشارکت در برخی کشورهای اروپایی که ادعای آنها در دموکراسی گوش دنیا را کر کرده است و همیشه سعی کرده‌اند خود را به‌عنوان الگوی دموکراسی به جوامع معرفی کنند، این حد نصاب در جمهوری اسلامی ایران موقعیت نظام ما را در دنیا منحصر به فرد کرده است. بسیاری از صاحب‌نظران موضوع ثبات سیاسی معتقدند که شاید بتوان ده‌ها عامل دیگر را در ایجاد و استمرار ثبات سیاسی ذکر کرد اما تمامی آنها به نحوی به حضور و نقش مردم برمی‌گردد.

از دیگر مؤلفه‌های بسیار مهم و منحصر به فرد در جمهوری اسلامی مشروعیت سیاسی است که به وسیله‌ی ولی فقیه و رهبری ایجاد می‌شود. نقش شاخص و هدایت‌کننده‌ی رهبری جامعه در اعتماد و باورمندی مردم به نظام سیاسی و در نتیجه‌ی آن استمرار ثبات سیاسی، علی‌رغم تبلیغات سوء دشمن بی‌بدیل است.

اما مؤلفه‌ی سوم در استمرار ثبات سیاسی، عامل اثربخشی(Effectiveness) است. ما در علوم سیاسی مفهومی به اسم کارآیی داریم که به معنای انجام صحیح کارها است و مفهوم دیگر، با نام اثربخشی به معنای انجام کارهای صحیح. اگر سیستمی بتواند اثربخشی داشته باشد، حمایت مردمی را در پی خواهد داشت. وقتی مردم پیشرفت‌ها و موفقیت‌ها را در عرصه‌های مختلف زندگی خود حس می‌کنند، وقتی وضع امروز جامعه‌ی ایرانی را در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و... مشاهده می‌کنند، این اثربخشی نمایان می‌شود. علاوه بر این وقتی می‌بینند که این پیشرفت‌ها با وجود مشکلات و سنگ‌اندازی‌های دشمنان و فشارهای قدرت‌های جهانی به دست آمده است، این اثربخشی بیشتر احساس می‌شود.