درآمدی بر اهداف مهم صنعت هسته‌ای

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای همواره بر اهمیت صنعت هسته‌ای کشور تأکید داشته و این صنعت را به عنوان یکی از مؤلّفه‌های اساسی و مهمّ اعتبار کشور؛ همچنین مایه‌ قوّت، قدرت و توسعه آن برشمرده‌اند. رهبر معظم انقلاب اسلامی روز ۲۱ خرداد ۱۴۰۲، در دیدار دانشمندان، متخصصان، کارشناسان و مسئولان صنعت هسته‌ای کشور، بیانات و رهنمودهای مهمی را برای توسعه و اثرگذاری بیشتر این صنعت ارائه نمودند. اکنون با گذشت یک سال از آن دیدار فرصت مغتنمی است تا با تمرکز بر بیانات مطرح شده در آن جلسه، مروری بر محورهای اساسی مورد توجه ایشان و نسبت آن با نیازها و چالش‌های راهبردی کشور صورت پذیرد.
رسانه KHAMENEI.IR در یادداشتی به قلم آقای محمدجواد ره پیک، از پژوهشگران اندیشکده پرتو (پژوهش‌های راهبردی توسعه صنعت هسته‌ای) مهم‌ترین محورهای مطرح شده در این دیدار را مورد بررسی قرار داده است که به مناسبت سالروز شهادت دانشمند هسته‌ای، شهید داریوش رضایی‌نژاد متن آن را منتشر میکند.

استفاده از ظرفیت دانش هسته‌ای برای بخش‌های مختلف زندگی مردم و تبیین اهمیت و نقش آن
« ...از ظرفیّت دانش هسته‌ای بایستی برای بخشهای مختلفِ زندگیِ مردم استفاده کرد. سرریز بحث هسته‌ای، برای صنعت، برای سلامت، برای کشاورزی، برای محیط زیست، برای آب‌شیرین‌کن، برای درمان بیماری‌ها و برای همه چیز در جامعه مفید است. خوشبختانه این کار را سازمان انرژی هسته‌ای دارد انجام میدهد و به انرژی متوقّف نمانده، به این کارهای اساسی و مهم [هم] دارد میرسد و من تأکید میکنم و اصرار دارم که به این اهمّیّت بدهید، دنبال بکنید، زندگی مردم را از پیشرفت علمی مربوط به صنعت هسته‌ای برخوردار کنید.» (بیانات در دیدار دانشمندان، متخصصان، کارشناسان و مسئولان صنعت هسته‌ای کشور ۱۴۰۲/۰۳/۲۱)

همان‌طور که در اخبار و یادداشت‌های متعدد ذکر شده است، فناوری هسته‌ای مزیت‌های متنوع و کاربردهای مهمی در زندگی مردم دارد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این کاربردها را در ۶ حوزه کلان انرژی، سلامت، محیط زیست، صنعت، غذا و کشاورزی و مدیریت آب تقسیم‌بندی کرده و در گزارشات خود اشاره دارد که فناوری هسته‌ای و حرکت به سمت آن می‌تواند فرصت‌های زیادی از قبیل ایجاد شغل و رشد اقتصادی فراهم کند. برای مثال ساخت یک نیروگاه هسته‌ای نیازمند به کارگیری نیروی کار بسیار ماهر و ارتقاء سطح دانش مهندسی و فنی است. مزیت دیگری که دستیابی و پیگیری دانش هسته‌ای فراهم می‌کند، توسعه زیرساخت‌ها و فرصت رشد در صنایع دیگر می‌باشد. نه تنها بخش ساخت و عمرانی درگیر پروژه می‌شود، بلکه موج وسیعی از زیرساخت های دیگر کشور را برای پشتیبانی از آن به تحرک وا می‌دارد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش‌های خود به مشارکت‌دهی صنعتی(۱) صنایع داخلی در پروژه‌های هسته‌ای اهمیت داده و یکی از اثرات مهم فناوری‌های هسته‌ای برای کشورها را رشد صنایع و مهارت نیروی انسانی آن کشور می‌داند. از این پدیده به عنوان سرریز فناوری(۲) یاد شده و صنایع دیگر را نیز در معرض پیشرفت‌های فناورانه خود و رشد روزافزون بر پایه دانش قرار می‌دهد.

دستاوردهای متخصصان و محققان دانش هسته‌ای کشور در بخش‌های زیادی از زندگی مردم اثرگذار بوده است. برای مثال در حوزه سلامت با تولید ایزوتوپ برای تشخیص و درمان سرطان، در حوزه مدیریت بحران آب با ساخت مجتمع های آب‌شیرین‌کن، در بخش محیط زیست به وسیله تصفیه پساب‌های صنعتی، در حوزه غذا و کشاورزی با فناوری کاربردی پرتودهی و نمونه‌های بسیاری از این قبیل که اهمیت این دانش را بیش از پیش نشان می‌دهد.

صنعت هسته‌ای چه در داخل کشور چه در خارج از آن یک مولفه قدرت حساب شده و به کشور اعتبار می‌بخشد. این توانایی، دشمن را نیز در میدان ناامید کردن مردم و استضعاف ایشان مغلوب کرده و خودباوری و انگیزه را به ملت هدیه می‌دهد. «... پس پیشرفت این صنعت از لحاظ بین‌المللی و از لحاظ وزن و جایگاه و آبروی ملّی هم دارای اهمّیّت است. این، دو جهت. جهت سوّم از لحاظ روحیه‌ی اعتماد به نفْس ملّی است...» « پیشرفت علمی، کشور را قدرتمند میکند. اَلعِلمُ سُلطان؛ «سلطان» یعنی اقتدار؛ علم، اقتدار است؛ هر کسی که آن را داشته باشد «صالَ»، یعنی دست قدرتمند را خواهد داشت؛ هرکس که آن را نداشته باشد «صیلَ عَلَیه»، یعنی دست قدرتمندی بر سر او خواهد آمد یعنی زیر دست خواهد شد؛ این علم [است]. امروز شما این را مشاهده میکنید؛ آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها به‌خاطر علمی که تحصیل کرده‌اند، توانسته‌اند همه‌ی دنیا را تصرّف کنند. شما میدانید آمریکا، انگلیس، فرانسه و بسیاری از کشورهای اروپایی ــ حتّی کشورهای کوچک ــ سالهای متمادی، بعضی‌شان قرنها، توانستند کشورهایی را تصرّف کنند، هستی‌های آنها را به باد بدهند و نابودشان کنند؛ بر ملّتها اقتدار پیدا کردند و مسلّط شدند، به‌خاطر علم؛ دنبال علم بودند. ما غفلت کردیم، از قافله‌ی علم عقب ماندیم، با آن سابقه‌ی تاریخی، با این استعداد درخشان! [امّا] دیگران جلو افتادند؛ ما باید این را جبران کنیم.» (بیانات در دیدار نخبگان جوان علمی ۱۳۹۶/۰۷/۲۶)

پیگیری جدی و برنامه ریزی شده برای تأمین ۲۰ هزار مگاوات برق از صنعت هسته‌ای
«موضوع بعدی موضوع بیست هزار مگاواتی است که ما چند سال پیش اعلام کردیم؛ (۱۳۸۶/۱۰/۱۳) این را جدّی بگیرید. فرض بفرمایید که مثلاً الان ما حدود هزار مگاوات از برق هسته‌ای داریم استفاده میکنیم و طرّاحی برای بیشترش هم هست، امّا هدف بیست هزار مگاوات است؛ از حدود مثلاً فرض کنید که هشتاد نود هزار مگاواتی که کشور در آینده‌ی متوسّط و در میان‌مدّت احتیاج دارد، حتماً بیست هزار مگاواتش باید هسته‌ای باشد که هم صرفه‌ی مالی دارد، هم صرفه‌ی زیستی دارد، هم صرفه‌ی محیطی دارد؛ این را به طور جدّی و به صورت برنامه‌ریزی‌شده دنبال بکنید...» (بیانات در دیدار دانشمندان، متخصصان، کارشناسان و مسئولان صنعت هسته‌ای کشور ۱۴۰۲/۰۳/۲۱)

بهره‌مندی از برق هسته‌ای و قرار دادن آن در سبد انرژی کشور، به چند دلیل از ضرورت خاصی برخوردار است. قطع وابستگی به سوخت‌های فسیلی و به خطر افتادن امنیت انرژی از یک سو و از سوی دیگر گرمایش جهانی و تغییرات اقلیم، دنیا را به استفاده بیشتر از برق هسته‌ای ترغیب کرده است. کشورهای دنیا نیز در راستای دستیابی به انرژی پاک و بدون آلایندگی به دنبال فناوری‌های مختلفی رفته و تجربیات ارزنده‌ای کسب کرده اند. وجود سبدی متشکل از انواع فناوری های تولید انرژی در دنیای امروز ضرورت داشته و کشورها به دنبال ایجاد توازن میان اجزاء این سبد هستند. برخی به دنبال افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر، مانند خورشیدی یا انرژی باد رفته‌اند اما به دلیل این‌که این نوع انرژی‌ها نیازمند شرایط طبیعی مشخصی بوده و در تمامی ایام سال قابل بهره‌برداری نیستند، نارسایی‌های جدی در تولید برق پایدار را نشان می‌دهد. از سوی دیگر این نوع انرژی‌ها صددرصد پاک نبوده و آلایندگی‌های خود را (تولید گازهای آلاینده در فرآیند ساخت پنل های خورشیدی) دارند. بدین سبب سیاست‌گذاری انرژی در دنیا به سمت تعیین نقش فعال‌تری برای انرژی هسته‌ای و افزایش سهم آن در سبد انرژی کشورها می‌باشد.

انرژی هسته‌ای برخلاف سوخت‌های فسیلی، گازهای گلخانه‌ای مانند دی‌اکسید کربن منتشر نکرده و آلایندگی نزدیک صفر دارد. نیروگاه‌های هسته‌ای می‌توانند به طور شبانه‌روزی و بدون وابستگی به شرایط آب‌وهوایی برق تولید کنند. این امر، آنها را به منبعی قابل اعتماد و پایدار برای تأمین برق تبدیل می‌کند. مسئله تأمین پایدار انرژی، ویژگی بسیار مهمی است که بیشتر انرژی های تجدیدپذیر فاقد آن هستند. این نیروگاه‌ها در مقایسه با سایر منابع انرژی، از بازدهی بالاتری برخوردار بوده و برای تولید مقدار مشخصی برق، نیازمند سوخت کمتری هستند. از سوی دیگر انرژی هسته‌ای توانایی توسعه فناوری و توانایی نوآورانه شرکت‌ها و کارخانجات زنجیره تولید و تأمین را داشته و سرریزهای فناورانه‌ای را در مسیر دستیابی به خود در اختیار آن‌ها می‌گذارد. کشورهای دنیا با درک اهمیت این موضوع تصمیم‌های تازه‌ای در این راستا اتخاذ کرده‌اند. برای مثال مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در بیانیه‌ای در اجلاس سران دولت‌های جهانی (WGS) اعلام کرد که انرژی هسته‌ای در حال حاضر تقریباً ۱۲ درصد از تولید برق جهانی را تشکیل می‌دهد. او بر تلاش‌های مستمر برای افزایش این سهم به بین ۲۰ تا ۲۵ درصد در دو دهه آینده تأکید کرد و انرژی هسته‌ای را به عنوان مؤلفه‌ای پایدار و تنظیم‌شده در ترکیب انرژی دانست. همانطور که در ادامه اشاره شده است این موضوع به اولویت سبد انرژی بسیاری از کشورهای دنیا تبدیل شده است:

- بر اساس گزارش اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، این کشور در حال حاضر ۵۴ نیروگاه هسته‌ای فعال دارد. بر همین اساس از اول اوت ۲۰۲۳، این کشور ۹۳ راکتور هسته‌ای تجاری در این ۵۴ نیروگاه هسته‌ای دارد که در ۲۸ ایالت پراکنده هستند. آمریکا بزرگترین تولید کننده انرژی هسته‌ای در جهان بوده و حدود ۳۰ درصد از تولید برق هسته‌ای در سراسر جهان را به خود اختصاص می‌دهد. راکتورهای هسته‌ای این کشور در سال ۲۰۲۲، ۷۷۲ تراوات ساعت، معادل ۱۸ درصد از کل تولید برق را تولید کردند. ظرفیت تولید هسته‌ای ایالات متحده در طول تابستان ۲۰۲۳ به طور متوسط روزانه ۳.۱ گیگاوات بود. علاوه بر آن قانون کاهش تورم که در اوت ۲۰۲۲ در آمریکا به تصویب رسید، از سرمایه‌گذاری و مشوق‌های مالیاتی برای ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای بزرگ موجود و راکتورهای پیشرفته جدیدتر و همچنین اورانیوم با غنای پایین و تولید هیدروژن حمایت می‌کند.

- بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بعد از ایالات متحده کشوری که با بیشترین راکتورهای هسته‌ای فعال در رده بعدی قرار دارد، فرانسه با ۵۶ راکتور و ظرفیت تولید بیش از ۶۱ گیگاوات است. تولید برق هسته‌ای در فرانسه در ماه اکتبر ۲۰۲۳ به ۲۸.۳ تراوات ساعت رسید که ۸.۱ تراوات ساعت نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۲۲ افزایش داشت. فرانسه حدود ۷۰ درصد از برق خود را از انرژی هسته‌ای تأمین می‌کند. در سال ۲۰۲۳ سنای فرانسه قانونی تصویب کرد که قانون قبلی با هدف کاهش سهم برق هسته‌ای به ۵۰ درصد و خاموش کردن ۱۴ راکتور هسته‌ای تا سال ۲۰۳۵ به طور کامل حذف و در عوض ساخت راکتورهای جدید با سرمایه گذاری های کلان را در دستور کار قرار دهد. این موضوعات و بیشتر نشان‌دهنده عزم جدی کشورها در افزایش قطعی سهم انرژی هسته‌ای در سبد انرژی می‌باشد.

- رئیس سازمان تنظیم مقررات منابع رادیواکتیو عراق در ژوئن ۲۰۲۱ اعلام کرد که عراق قصد دارد هشت رآکتور با ظرفیت حدود ۱۱ گیگاوات بسازد و از شرکای احتمالی برای طرح ۴۰ میلیارد دلاری کمک خواهد کرد و هزینه‌های آن را طی ۲۰ سال بازپرداخت خواهد کرد.

- ترکیه نیز توسعه انرژی هسته‌ای را در دستور کار خود قرار داده و رسیدن به ۲۰هزار مگاوات برق هسته‌ای تا سال ۲۰۵۰ را هدف‌گذاری کرده است. این کشور به دنبال ساخت ۱۶ نیروگاه کوچک مقیاس ماژولار است تا یک چهارم برق هسته‌ای موردنظر خود را از نیروگاه‌های توان پایین تأمین کند. هم اکنون نیروگاه آق قویو با همکاری شرکت روس اتم در حال ساخت بوده و پیش‌بینی می‌شود تا ۲ سال آینده اولین واحد آن به بهره برداری برسد.

نیروگاه‌های توان پایین و کم‌ظرفیت
«به دوستان گفتم (در جریان بازدید از نمایشگاه دستاوردهای صنعت هسته‌ای کشور) که روی نیروگاه‌های توان پایین و کم‌ظرفیّت کار بشود. خب حالا روی فنّاوری‌ نیروگاه‌های با ظرفیّت بالای هزار مگاوات کار شده، تجربه‌هایی به دست آمده، امّا میتوان این تجربه‌ها را در مورد نیروگاه‌های ظرفیّت پایین [هم به کار برد] که شنیده‌ام امروز در دنیا معمول این است، بیشتر روی نیروگاه‌های با ظرفیّت پایین کار میکنند؛ دویست مگاوات، صد مگاوات و حتّی کمتر از صد مگاوات...» (بیانات در دیدار دانشمندان، متخصصان، کارشناسان و مسئولان صنعت هسته‌ای کشور ۱۴۰۲/۰۳/۲۱)

راکتورهای کوچک ماژولار (SMR)، طبق تعریف آژانس بین‌المللی انرژی اتمی(IAEA) به راکتورهای هسته‌ای که علاوه بر کوچک بودن ابعاد فیزیکی ، توان تولیدی کمتر از ۳۰۰ مگاوات دارند، اطلاق می‌شود. کم‌ظرفیت بودن این راکتورها مزایایی از جمله نیاز به هزینه سرمایه گذاری کمتر، توزیع جغرافیایی و عدالت منطقه ای، قابل حمل بودن و رفع ناترازی انرژی برای صنایع (به واسطه سرمایه گذاری صنعت بر روی این حوزه) را در خود دارد.

دوران گذاری که امروز دنیا در آن قرار دارد به تعبیر کارشناسان و صاحب نظران "رنسانس هسته‌ای" نام گرفته و کشورها را به تلاشی مضاعف وادار کرده است. در کشورهای مختلف جهان بخش‌های دولتی و خصوصی به طور فعال درگیر تلاش‌هایی برای به نتیجه رساندن فناوری رآکتورهای کوچک ماژولار (SMR) در دهه جاری هستند. برای مثال دولت فرانسه قصد دارد یک میلیارد یورو برای توسعه فناوری SMR سرمایه گذاری کند. همچنین توافقنامه همکاری بین شرکت انرژی مستقر در ایالات متحده Holtec International و اپراتور ملی هسته‌ای اوکراین Energoatom با هدف نصب ۲۰ عدد راکتور کوچک ماژولار در اوکراین تا سال ۲۰۲۹ منعقد شده است. و یا کشور لهستان مطالعات خود در زمینه سرمایه گذاری بر روی راکتورهای کوچک ماژولار آغاز کرده و در دسامبر ۲۰۲۳ تصمیم ساخت ۲۴ راکتور سیصد مگاواتی  BWRX-۳۰۰ را صادر کرده است.

نمونه‌های ذکر شده بخشی از فعالیت‌های تعدادی از کشورهای دنیا در زمینه نیروگاه‌های توان پایین و کم‌ظرفیت می‌باشد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی عنوان کرده است هم اکنون بیش از ۸۰ طرح راکتور کوجک در دنیا در مراحل مختلف توسعه می‌باشد. اکنون و پس از بررسی وضعیت کشورهای دنیا و رویکرد توسعه‌ای آن‌ها به ساخت و توسعه این فناوری، می‌توان به لزوم توجه به مطالبه جدی رهبر معظم انقلاب اسلامی درخصوص کار بر روی این نوع نیروگاه‌ها پی برد.

تکریم، حفظ و صیانت از منابع انسانی در صنعت هسته‌ای
رشد در صنعت هسته‌ای نیازمند ایجاد تخصص و شایستگی در داخل کشور بوده و توسعه منابع انسانی ملی برای پایداری و کاهش وابستگی امری ضروری است. بدین منظور می‌بایست رویکرد راهبردی و چندوجهی برای پرورش نیروی انسانی ماهر در این صنعت با قابلیت پشتیبانی از کل بوم‌سازگان هسته‌ای از نظر کمی و کیفی اتخاذ شود. برای مثال ترکیه توسعه امکانات تحقیقاتی پیشرفته، حمایت از بورسیه ها و کمک های مالی برای دانشجویان هسته‌ای و بهره‌گیری از دانش و ظرفیت آموزشی کشورهای پیشرو در این صنعت را در دستور کار خود قرار داده است. این کشور سالانه ۵۰۰ دانشجو در رشته هسته‌ای را برای ادامه تحصیلات تکمیلی بورسیه کرده و به خارج از کشور می فرستد. این دانشجویان نیز متعهد به کار معادل با دوبرابر زمان تحصیل خود برای کشورشان خواهند بود. از سویی اهمیت دادن این رویکرد به تحقیق و توسعه و سرمایه گذاری روی آن و نیز توجه به تخصص های غیرفنی موردنیاز در این صنعت از قبیل مباحث مدیریتی، سیاستگذاری، مالی و تنظیم‌گری توانسته است این کشور را در محافل هسته‌ای دنیا مطرح کند.

«نیروی انسانی خیلی مهم است. دانشجویانی که الان در این رشته کار میکنند، خیلی کمند؛ من نمیخواهم عدد را ذکر بکنم، امّا اقلّاً ده برابرِ این بایستی ما دانشجو داشته باشیم. دلایل مشخّصی هم دارد که کمند؛ خب سخت است، مشکلاتی دارد، سختی‌های خاصّ خودش را دارد؛ باید این سختی‌ها جبران بشود. از دانشمندان موجود، متخصّصین موجود، حدّاکثرِ استفاده بشود، حفاظتشان جدّی گرفته بشود. به هر حال، تکریم منابع انسانی و حفظ منابع انسانی در این صنعت خیلی مهم است...» (بیانات در دیدار دانشمندان، متخصصان، کارشناسان و مسئولان صنعت هسته‌ای کشور ۱۴۰۲/۰۳/۲۱)

در اوایل دهه نود و پس از شهادت دانشمندان هسته‌ای کشورمان موجی از اقبال نخبگان رشته‌های مهندسی به رشته هسته‌ای شکل گرفت که با موانع ایجاد شده در مسیر توسعه صنعت هسته‌ای این جریان نیز دچار افول شد. لازم است در دوران جدید و به دنبال جبران عقب‌ماندگی ها در این صنعت، تدابیر و سیاست‌هایی اندیشیده شود تا موج جدیدی از مهاجرت نخبگان مهندسی به این رشته صورت پذیرد که یکی از راه‌های جبران این شکاف، تعریف و اجرای جدی پروژه‌های بزرگ و چندرشته‌ای طراحی و ساخت نیروگاه خواهد بود.

تجاری سازی محصولات و خدمات هسته‌ای
«توصیه‌ی دیگر این است که محصولات و خدمات هسته‌ای تجاری‌سازی بشود که البتّه در این گزارشهایی که به من دادند، [آمده بود که] بعضی‌هایش تجاری‌سازی شده؛ این را باید توسعه داد. این پیشرفتهای ما بازارهای خوبی در دنیا دارد و برای اقتصاد کشور، برای درآمد کشور، میتوان واقعاً استفاده کرد...» (بیانات در دیدار دانشمندان، متخصصان، کارشناسان و مسئولان صنعت هسته‌ای کشور ۱۴۰۲/۰۳/۲۱)

تجاری‌سازی به معنای تبدیل یافته‌های جدید و نتایج تحقیقات و ایده‌ها به محصولات، خدمات و فناوری‌های قابل ارائه به بازار بوده و یکی از ارکان ثروت‌آفرینی از دانش و فناوری است. اگر فناوری وارد بازار و زندگی مردم نشود، هیچ ثروتی برای کشور ایجاد نکرده و در واقع این تحقیقات نتوانسته ارزش افزوده‌ای ایجاد کند. تجاری سازی فناوری هسته‌ای می‌تواند منجر به توسعه کشور، تولید ثروت و حل مشکلات اقتصادی شود. نمونه‌های زیادی از تجاری سازی در کشور موجود است. برای مثال در سال‌های اخیر تجاری‌سازی فناوری‌های پرتویی در نظام سلامت و کشاورزی به خوبی صورت گرفته و ظرفیت‌ها و منافع زیادی برای کشور ایجاد کرده است. باید این موضوع در صنایع جدیدتر مانند تولید انرژی محلی برای صنایع و... نیز گسترش پیدا کند.

کشورهای دنیا نیز سیاست‌هایی را به منظور تسهیل این فرآیند تدوین کرده‌اند. برای مثال دپارتمان کسب و کار و تجارت انگلیس (DBT)(۳) با همکاری شرکت‌های داخلی و شرکای بین‌المللی، از ایجاد ظرفیت و قابلیت برای رفع نیازهای برنامه‌های هسته‌ای این کشور حمایت نموده و برای به حداکثر رساندن سرمایه‌گذاری داخلی و پتانسیل صادراتی محصولات هسته‌ای تلاش می‌کند. این نهاد مشوق‌هایی برای سرمایه گذاری در زنجیره تأمین به شرکت‌های خارجی و سرمایه گذاران داخلی اعطا می‌کند. همچنین مدیریت روابط با سرمایه گذاران کلیدی موجود، تسهیل ارتباطات این زنجیره و راهنمایی شرکت‌ها برای رشد و تنوع‌دهی به فعالیت‌ها از دیگر اقدامات آن می‌باشد. نمونه‌های دیگری نیز از اقدامات کشورهای پیشرو در صنعت هسته‌ای در زمینه تجاری سازی محصولات و خدمات هسته‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد علاوه بر توجه به دانش فنی در این صنعت، توسعه نهادهای پشتیبان بازار نیز مورد توجه دولت‌ها می‌باشد.

آمیختگی علم و معنویت در پیشرفت‌های صنعت هسته‌ای ایرانی
امروزه یکی از حوزه‌های رقابت اساسی کشور ما با قدرت‌های دنیا، موضوعات علمی می‌باشد. این مبارزه مطابق با محاسبات ذهن بشر جلو نرفته و نظام محاسبه‌ای متفاوت را به مردم دنیا ارائه کرده است. فراموش نکردن نیروی ایمان به خدا و وعده‌های صادقش که دست جوانان و دانشمندان مومن ایران را بازتر از رقبای خود می‌کند از الزامات درک این نظام محاسباتی است. اشاره رهبر معظم انقلاب اسلامی به دوره رنسانس در غرب و اساسی‌ترین خط آن یعنی تقابل علم و دین، نشان از نظام محاسبه غلط تمدن غرب دارد. اعتقاد آن‌ها بر این بود که برای به‌دست آوردن پیشرفت‌های علمی و موفقیت باید دین و معنویت را کنار گذاشت. در صورتیکه... «...امروز، در کشور جمهوری اسلامی که کشور معنویّت است و «جمهوری اسلامی» است، مهم‌ترین کارهای علمی دارد انجام میگیرد، در رقابت با کسانی که سالهای متمادی است که در این رشته‌های علمی دارند کار میکنند. چه کسانی‌ دارند این کار را پیش میبرند؟ جوانان مؤمن، فخری‌زاده و شهریاریِ نماز‌شب‌خوان؛ اینها دارند پیش میبرند کار را؛ یعنی علم و معنویّت این‌جور به هم آمیخته شده. این نکته‌ی مهمّی است که به آن باید توجّه کرد.» (بیانات در دیدار دانشمندان، متخصصان، کارشناسان و مسئولان صنعت هسته‌ای کشور ۱۴۰۲/۰۳/۲۱)

این فعالیت‌ها با رویکرد جهادی و برمبنای ایمان به خدا و انجام مأموریت‌های محول بر دوش جوانان صورت گرفته است و باید ادامه داشته باشد. « راه پیروزی نهائی و کامل ملت ایران این است که این خط مستقیم، خط ایمان؛ ایمان به خدا، ایمان به خود، ایمان به قدرت ملی، اعتماد به نفس ملی و راه حرکت و مجاهدت در همه‌ی اشکالش؛ مجاهدت علمی، مجاهدت عملی - و آنجائی که لازم است، مجاهدت نظامی - و ایمان و جهاد را از دست ندهند.» (بیانات در دیدار فرماندهان و کارکنان نیروی هوائی ارتش ۱۳۸۷/۱۱/۱۹)

اشاره معظم‌له به موضوع فوق‌الذکر در این دیدار خاص، نشان از آن دارد که لازم است این الگو در صنایع پیشرفته ما که به جبران عقب‌ماندگی‌ها و جهش‌های نوآورانه نیاز دارد، مورد توجه مسئولین و همه دست‌اندرکاران قرار گیرد. صنایعی که پیشرفت در آن‌ها و رسیدن به قله‌های افتخار، به سرمایه‌گذاری‌های بسیار سنگین و سال‌های طولانی برای رشد و توسعه از طریق سعی‌وخطاهای فراوان نیاز دارد. جبران عقب‌ماندگی‌ها و پیشرفت‌های پرشتاب علمی و فنی با تکیه بر درهم‌آمیختگی علم و معنویّت، الگویی است که امروز و پس از بیش از چهل سال از عمر انقلاب دیگر یک شعار صرف اعتقادی نیست، بلکه در این دهه‌ها بارها در حوزه‌های مختلف علمی، دانشگاهی و صنعتی توسط گروه‌های مؤمن و جهادگر تجربه شده است. این تجربه هم‌اکنون پیش روی همه دانشمندان، فناوران و صنعتگران کشور است و این تنها الگویی است که با تکیه بر آن می‌توان یک پیشرفت پایدار و پرشتاب را تجربه نمود.

جمع بندی
دشمن در تمامی این سال ها با ابزارهای گوناگون تلاش کرده است تا موتور پیشرفت کشور در این صنعت راهبردی را خاموش کند. چالش های ۲۰ ساله آنان با جمهوری اسلامی ایران در این زمینه و استفاده از تحریم و ترور دانشمندان هسته‌ای ما که نه تنها کار را متوقف نکرده، بلکه به عزم و باور جوانان ایران برای ادامه راه آن شهدای بزرگوار افزوده است. « اینک مطالبه‌ی عمومی من از شما جوانان آن است که این راه را با احساس مسئولیّت بیشتر و همچون یک جهاد در پیش گیرید. سنگ بنای یک انقلاب علمی در کشور گذاشته شده و این انقلاب، شهیدانی از قبیل شهدای هسته‌ای نیز داده است. به‌پاخیزید و دشمن بدخواه و کینه‌توز را که از جهاد علمی شما به شدّت بیمناک است ناکام سازید.» (بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی ۱۳۹۷/۱۱/۲۲)

(۱ Industrial Involvement
(۲ Technology Spillover
(۳ Department for Business and Trade