پنج بایسته فعالیت‌های دانشجویی در سال جاری

|یادداشتی از آقای مرتضی فیروزآبادی، کارشناس ارشد سیستم‌های اقتصادی و اجتماعی درباره‌ی ویژگی‌های ضروری فعالیت‌های دانشجویی در سال جاری|

جنبش دانشجویی در سده‌ی اخیر یکی از اصلی‌ترین جریانات اجتماعی ایران بوده است. موارد متعددی مثل استکبارستیزی در شانزدهم آذرماه سال ۱۳۳۲، استقلال‌طلبی در سیزدهم آبان‌هاه ۱۳۵۸ و عدالت‌خواهی در دهه‌ی هشتاد را می‌توان از مواردی دانست که طی آن‌ها تحولات عمیق اجتماعی-سیاسی با محوریت جنبش دانشجویی در ایران شکل گرفته است. علاوه بر آن، در دیگر تحولات سیاسی و اجتماعی کشور مانند انقلاب اسلامی، جنگ تحمیلی یا صیانت از حقوق هسته‌ای ملت ایران، حضور فعال جنبش دانشجویی قابل مشاهده بوده است.

«مطالبه‌گری» و «آرمان‌خواهی» دو انتظار اصلی از جنبش دانشجویی است که در صورت تحقق آن‌ها می‌توان شاهد جریان‌سازی سیاسی-‌اجتماعی با محوریت این جنبش بود؛ انتظاراتی که رهبر انقلاب اسلامی بارها آن را گوشزد کرده‌‌اند. مختصات و شرایط فعلی کشور ایجاب می‌کند که برای تحقق این انتظارات، نکاتی توسط دانشجویان در نظر گرفته شود که مهم‌ترین آن‌ها را می‌توان چنین برشمرد:

پیشرفت علمی: روند پیشرفت و جهش علمی کشور از مهم‌ترین الزامات تحقق آرمان‌های انقلاب اسلامی است. در سال‌های گذشته با هدایت رهبر معظم انقلاب جهش علمی کشور آغاز شده و امروز حفظ سرعت پیشرفت علمی و حتی افزایش آن و نیز هدایت روند پیشرفت علمی به سمت نیازهای واقعی کشور از مهم‌ترین اولویت‌های کشور است.

مواجهه با تحریم‌ها: همان‌طور که رهبر انقلاب اسلامی پیش‌بینی کرده بودند.^۱ طراحی دشمن در مواجهه با انقلاب اسلامی به سمت تمرکز در عرصه‌ی اقتصاد، لطمه‌زدن به رشد ملی و اشتغال و رفاه مردم و نهایتاً ایجاد مشکلات برای مردم و جداکردن آن‌ها از نظام اسلامی از طریق فشار اقتصادی بوده است. این موضوع در کنار جدی‌نگرفتن اقتصاد مقاومتی از سوی مسئولان و برخی بی‌تدبیری‌ها، باعث شده تا کشور با نابسامانی اقتصادی مواجه شود. اکنون اگرچه برخی اقدامات کوتاه‌مدت می‌تواند آرامش نسبی را به اقتصاد کشور بازگرداند، اما کشور به یک مواجهه‌ی پایدار با تهاجمات اقتصادی غرب نیاز دارد و توجه به این موضوع نیز یکی از مختصات شرایط فعلی کشور است.
 
پیچیدگی شرایط منطقه: پس از شکل‌گیری موج بیداری اسلامی در کشورهای اسلامی، این روزها در کشورهای متعدد منطقه شرایط ویژه‌ای حاکم است. این شرایط نشان از وجود زمینه‌ی یک تحول تاریخی در منطقه دارد که یک بازیگر مهم و فعال آن، آزادی‌خواهان الهام‌گرفته از ملت ایران هستند.
 
روی کار آمدن دولت جدید: از دیگر مختصات مهم دوره‌ی فعلی، آغاز کار دولت یازدهم است. تعریف درست رابطه‌ی جنبش دانشجویی با دولت جدید در چهارچوب نگاه مثبت و سازنده، تلاش در جهت کمک به دولت از یک سو و مراقبت از آرمان‌ها و مطالبه‌گری درست و منطقی آن‌ها از سوی دیگر، از دیگر مختصات کنونی کشور است.

با در نظر گرفتن شرایط و مختصات فعلی کشور، توجه و اهتمام جنبش دانشجویی در سال تحصیلی جدید به مسائل زیر می‌تواند کمک فزاینده‌ای به تبدیل‌شدن این قشر به اصلی‌ترین عنصر تحولات اجتماعی بکند:

۱. آرمان‌گرایی و مطالبه‌گری در تمام منظومه‌ی آرمان‌های انقلاب اسلامی: در سالیان گذشته مرسوم بوده که آرمان‌خواهی تشکل‌های دانشجویی بیشتر متمرکز بر عرصه‌های سیاسی و فرهنگی باشد. لیکن توجه به این نکته ضروری است که آرمان‌های جمهوری اسلامی صرفاً آرمان‌هایی سیاسی یا فرهنگی نیستند. انقلاب اسلامی در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی، علم و فناوری و دیگر عرصه‌ها نیز آرمان‌هایی بزرگ و کلیدی‌ دارد که تحقق و پیگیری آن‌ها می‌تواند در دستور کار جنبش دانشجویی قرار گیرد. این موضوع وقتی از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود که تحقق آرمان‌های سیاسی و فرهنگی جمهوری اسلامی به آرمان‌های دیگر حوزه‌ها گره می‌خورد. استکبارستیزی نیازمند استقلال در عرصه‌ی اقتصادی و کشاورزی است و الهام‌بخش‌ماندن در منطقه و جهان به پیشتازی علمی، کارآمدی اقتصادی و ده‌ها آرمان دیگر مرتبط است. به همین ترتیب، تحقق آرمان عدالت نیازمند تعیین آرمان‌هایی در عرصه‌ی سلامت، آموزش و پرورش و امثال آن است تا به شکلی عینی‌تر تحقق آن از سوی جنبش دانشجویی رصد شود. بنابراین اگرچه جریان مطالبه‌گری تخصصی در سال‌های اخیر در تشکل‌های دانشجویی آغاز شده است، لیکن انتظار می‌رود جنبش دانشجویی با سرعت و جدیت بیشتری در همه‌ی عرصه‌های کلیدی کشور، آرمان‌های انقلاب را بشناسد و مطالبه‌ی آن‌ها را در دستور کار خود قرار دهد.

۲. اهتمام ویژه به آرمان «پیشرفت علمی» و «اقتصاد مقاومتی»: در سال‌های گذشته آرمان‌گرایی فعالان دانشجویی در دو عرصه‌ی اقتصاد مقاومتی و پیشرفت علمی کمتر مشاهده شده است و انگار چنین آرمان‌هایی برای جنبش دانشجویی آرمان‌هایی لوکس محسوب می‌شدند. با توجه به اهمیت این دو مقوله در استحکام ساخت درونی کشور، به تغییر نگاه جنبش دانشجویی در مقوله‌ی «پیشرفت علمی» و «اقتصاد مقاومتی» نیازمندیم. تحریم‌های اقتصادی کشور نشان داد که استقلال حقیقی و استکبارستیزی پایدار نیازمند شکل‌دهی اقتصادی است که با نارضایتی جهان غرب دست‌خوش تنش و ناپایداری نشود. به عبارت دیگر، اقتصادی که صرفاً با سیاست خارجی سامان یابد، با سیاست خارجی هم نابسامان خواهد شد ولذا مسئولان کشور نباید لحظه‌ای از بنانهادن اقتصاد مقاومتی غفلت کنند. به همین دلیل، جنبش دانشجویی هم باید نسبت به این آرمان مهم و کلیدی واکنش فعال داشته باشد.
 
همچنین «پیشرفت علمی» کلید قدرت و استحکام درونی کشور است. رهبر معظم انقلاب بارها حدیث «العلم سلطان» را بیان کرده‌اند و همان‌طور که ایشان مکرراً فرموده‌اند، علم اصلی‌ترین میدان رقابت در آینده خواهد بود. کشور در سال‌های گذشته با هدایت رهبر انقلاب جهش بزرگی را آغاز کرده و همان‌طور که ایشان فرمودند، چنان‌چه پیشرفت علمی کشور به‌درستی ادامه یابد، مشکلات اقتصادی کشور نیز برطرف خواهد شد. از این رو در دوره‌ی جدید این موضوعات باید به‌طور ویژه در اولویت‌های جنبش دانشجویی -که خود در محیط علمی فعالیت می‌کند- قرار گیرد.
 
۳. واقع‌گرایی در آرمان‌خواهی: از دیگر لوازم فعالیت جنبش دانشجویی در شرایط فعلی، واقع‌گرایی در آرمان‌خواهی است. واقع‌گرایی یعنی اولاً همه‌ی ظرفیت‌های جمهوری اسلامی و کشور را ‌درست دید. در سال‌های اخیر و در راستای دلسرد‌کردن نسل جوان از سوی مغرضان با انقلاب، تلاش شده تا واقعیت مثبت کشور کمتر مورد توجه قرار گیرد. این موضوع را رهبر انقلاب در دیدار اخیر دانشجویان مطرح کردند: «البته باید واقعیت‌ها را به معنای واقعی کلمه دید، نه آن‌چه که به عنوان واقعیت القاء می‌شود. شما جوان‌ها خیلی خوب می‌دانید در جنگ‌های روانی که امروز در دنیا معمول است، یکی از کارها القای واقعیت‌های غیر واقعی است. چیزهایی را به عنوان واقعیت القاء می‌کنند که واقعیت ندارد.»
 
معنی این بخش از واقع‌گرایی این است که اگر جوانان این کشور توانسته‌اند در پیچیده‌ترین صنایع -همچون صنعت هسته‌ای- به خودکفایی برسند، یقیناً وجود ظرفیت برای پیشرفت کشور در دیگر عرصه‌های صنعتی -از خودروسازی تا کشاورزی- از واقعیات کشور محسوب می‌شود. دومین منظر از واقع‌گرایی، دیدن موانع واقعی داخلی و خارجی پیش روی تحقق آرمان‌ها است. به طور طبیعی مشکلاتی ممکن است تحقق آرمان‌ها را عقب بیندازد یا مسیر تحقق آن‌ها را عوض کند. هر انسانی مسیر و سرعت حرکت خود را متناسب با موانع پیش روی خود تنظیم می‌کند که در آرمان‌گرایی هم این قاعده صادق است. البته نکته‌ی ظریف این است که واقع‌گرایی در آرمان‌گرایی به فراموشی یا تنزل آرمان‌ها منتهی نمی‌شود. همچنین واقع‌گرایی به معنی پذیرش و رسمیت‌بخشی به ضعف‌های ناشی از تنبلی، کوتاهی یا امثال آن نیست. اگر انسان‌های آرمان‌خواه واقع‌گرایی را به معنی درستش در آرمان‌خواهی خود در نظر بگیرند، هیچ‌گاه احساس بن‌بست و دلسردی نمی‌کنند و نمی‌توان آنان را به شعارزدگی متهم کرد.

۴. عمق در مطالبه‌گری: لازمه‌ی چهارم فعالیت جنبش دانشجویی، عمق در مطالبه‌گری است. شناخت دقیق عملکرد کشور، اطلاع از ادله‌ی مسئولان در قبال ناکارآمدی‌ها و مشکلات، شناخت دقیق و عمیق از آرمان مورد مطالبه، یافتن نقاط کلیدی سؤال، و پرسش و اولویت‌بندی میان آن‌ها از ابعاد مطالبه‌گری عمیق محسوب می‌شود. گفته شده است که سخنرانی را باید عوام بفهمند و خواص بپسندند. مشابه این جمله برای مطالبات جنبش دانشجویی نیز صادق است. دانشجو باید مطالبه‌ی جنبش دانشجویی را بفهمد و در عین‌ حال، خواص جامعه آن را بپسندند. باید این تجربه را به فعالان دانشجویی منتقل کرد که هرچقدر عمق مطالبه بیشتر باشد، بهتر و جدی‌تر شنیده شده و مورد توجه قرار ‌گرفته می‌شود. اگر روند مطالبه‌گری جنبش دانشجویی سطحی شکل بگیرد، بهانه‌گیری و نق‌زنی تلقی می‌شود که نهایتاً ممکن است نوعی دلسردی را در فضای دانشجویی ایجاد کند. انتظار مطالبه‌ی عمیق از فضای فعلی دانشجویی امری دور از ذهن نیست. در سابقه‌ی فعالیت‌های فضای دانشجویی موارد متعددی را می‌توان یافت که جنبش دانشجویی در چنین سطحی مطالبه انجام داده است و از قضا موفق‌ترین مطالبه‌گری‌های جنبش دانشجویی نیز چنین مطالبه‌گری‌هایی بوده است.
 
۵. ارزش‌گرایی؛ اصول محوری در قضاوت و بیان مطالبات: از خطرات پیش روی جنبش دانشجویی در همه‌ی دوره‌ها، گرفتارشدن در بازی‌های سیاسی احزاب و گروه‌های سیاسی است. پیش‌فرض این گزاره این است که بسیاری از جنجال‌های سیاسی در کشور  ریشه در اختلاف مبانی ندارد، بلکه برآمده از اختلافات شخصی و بی‌اخلاقی‌های رفتاری است که فعالان سیاسی بر آن رنگ مبنایی و اصولی می‌زنند. رمز رهایی از این خطر، اتکا و اهتمام ویژه به اصول و ارزش‌های انقلاب است. معنی محوریت ارزش‌ها و اصول این است که اولویت‌های جنبش دانشجویی و قضاوت‌های آن باید بر اساس اصول و ارزش‌ها شکل بگیرد.

پی‌نوشت:
۱. دیدار با کارگزاران نظام ۱۳۹۱/۵/۳: ما چند سال پیش «اقتصاد مقاومتی» را مطرح کردیم. همه‌ی کسانی که ناظر مسائل گوناگون بودند، می‌توانستند حدس بزنند که هدف دشمن، فشار اقتصادی بر کشور است. معلوم بود و طراحی‌ها نشان می‌داد که این‌ها می‌خواهند بر روی اقتصاد کشور متمرکز شوند. اقتصاد کشور ما برای آن‌ها نقطه‌ی مهمی است. هدف دشمن این بود که بر روی اقتصاد متمرکز شود، به رشد ملی لطمه بزند، به اشتغال لطمه بزند، طبعاً رفاه ملی دچار اختلال و خطر شود، مردم دچار مشکل شوند، دلزده بشوند، از نظام اسلامی جدا شوند. هدف فشار اقتصادی دشمن این است، و این محسوس بود. این را انسان می‌توانست مشاهده کند.