حضور در مدار 10 درجه و «دست بلند دریایی»

گفتار زیر از امیر سرتیپ دوم نامی، رئیس سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح ج.ا.ا است که به تشریح اهمیت خلیج فارس، دریای عمان و نیز تأثیر حضور جمهوری اسلامی ایران در آب‌های آزاد پرداخته است.

عبور از دریاهای خانگی
در دنیای امروز دریاها یا آب‌ها، به ویژه آب‌های بین‌المللی، نقش بسیار ارزشمندی در تأمین امنیت جهانی و کسب قدرت دارند. در حقیقت آن کسی که بیشتر به دریا تسلط دارد، به همان اندازه دارای قدرت است. خوشبختانه امروزه جمهوری اسلامی ایران با فرمان فرماندهی معظم کل قوا، نگاه‌ خود را از دریاهای خانگی که همان خلیج فارس و دریای عمان باشد، به دور دست برده که این نشان‌دهنده‌ی حضور جمهوری اسلامی ایران در ایفای نقش بین‌المللی است.

از سال 1928 که پرتغالی‌ها وارد خلیج فارس شدند، بحث ژئواستراتژیک، ژئوپلتیک، ژئواکونومیک یا هیدروپلتیک مطرح نبود اما وقتی از فرمانده‌ی آن‌ها سؤال کردند که چرا وارد این منطقه شدید؟ گفت: هر کس این‌جا را داشته باشد، در حقیقت قدرت برتر جهانی است. بعد از سه دهه که این‌ها بودند، هلندی‌ها وارد شدند و نزدیک به سه دهه آن‌جا مستقر شدند. بعد اسپانیایی‌ها وارد شدند و نزدیک به دو دهه و نیم حضور داشتند. پس از آن انگلیسی‌ها وارد شدند و حدود سه قرن یا کمی بیشتر در این منطقه حضور داشتند. الآن نزدیک به هفتاد سال است که آمریکایی‌ها در منطقه حضور دارند. حضور این کشورها نشان می‌دهد که این منطقه می‌تواند قدرت‌آور باشد.

خلیج فارس، یک دریای ویژه است؛ منحصر به فردترین دریای جهان است. در این دریا علاوه‌بر بحث ژئواستراتژی، بحث ژئوپلتیک و ژئواکونومیک هم مطرح است. 63/7 درصد انرژی جهان، اعم از نفت و گاز، در این منطقه وجود دارد. الآن بحث جدیدی نیز به آن اضافه شده و آن بحث «هیدروپلتیک» است. کشورهای خاورمیانه با یک بحران کم‌آبی، به ویژه آب شیرین، روبه‌رو هستند. جمهوری اسلامی ایران به عنوان پرآب‌ترین کشور دارای آب شیرین در خاورمیانه مطرح است.

الآن کشورهای حاشیه‌ی جنوب خلیج فارس برای تأمین آب خودشان روزبه‌روز با بحران بیشتری مواجه می‌شوند. آن‌ها روزانه حدود 4/2 دهم میلیارد متر مکعب، آب را از خلیج فارس می‌کِشند و آب شیرین‌ آن را استحصال می‌کنند و مجدداً نمک‌ آن را به دریا برمی‌گردانند. اگر در طول یک دهه‌ی اخیر بررسی کنیم، چیزی حدود 9/2 دهم ای‌سی آب نسبت به قبل افزایش پیدا کرده است که این برای محیط زیست و دریا بسیار خطرناک است و کلاً در آینده‌ی نه چندان دور، دریا را با بحران مواجه می‌کند. به همین صورت به دنبال استحصال آب از عمق خلیج فارس هستند. این هم بحث جدیدی است که به سایر مباحث مرتبط با خلیج فارس اضافه شده است. الآن آمریکایی‌ها به دنبال یافتن آب برای عربستان به ویژه در 50 کیلومتری غرب بحرین هستند. مهم‌تر از این بحث، چک‌پوئینت جهان است که مهم‌ترین چک‌پوئینت جهان، تنگه‌ی هرمز قلمداد شده است.

دریای عمان و اهمیت دفاع از دور
پس از خلیج فارس وارد دریای عمان می‌شویم. دریای عمان دارای مواهب خدادادی بی‌شماری است. این دریا به عنوان حیاط جمهوری اسلامی ایران مطرح است. در زیر این دریا هم انرژی بسیار زیادی وجود دارد و با توجه به چینش عمق خلیج فارس که این چینش تا قسمت مرکزی دریای عمان پیش رفته است، نفت و گاز در آن منطقه هم وجود دارد. استخراج نفت و گاز در دریای عمان،  یک سری امکانات و تجهیزات نویی را طلب می‌کند. چون استخراج نفت یا گاز از دریاهای عمیق، هزینه‌ی زیادی دارد. این مشکلات در خلیج فارس به عنوان یکی از دریاهای کم‌عمق وجود ندارد. در تمام دنیا استخراج نفت یا گاز، برای هر بشکه حدود 15 تا 20 دلار هزینه دارد. این رقم در خلیج فارس به 2 تا 3 دلار می‌رسد.

از ویژگی‌های دیگر این منطقه، تمرکز نفت در مرکزیت جهان است؛ یعنی این نفت را می‌توان به راحتی و بلافاصله پس از استخراج، از این منطقه به مناطق مصرف منتقل کرد. حرکت از تنگه‌ی مالاکا به ژاپن، کره و چین و از طریق کانال سوئز به کشورهای اروپایی آغاز می‌شود. چنین شاخصه‌ی جغرافیایی در هیچ کجای جهان، حتی در جاهایی که می‌توانند نفت فراوانی داشته باشند، پیدا نخواهید کرد.

در بحث دریای عمان، اهمیت دفاع از دور برای ما مطرح است که هم امنیت خلیج فارس و هم امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را تأمین می‌کند. دشمن ما در چند دهه‌ی گذشته، دشمنی با توان یا قدرت دریاپایه بوده است. بنابراین برای دشمنی که دارای قدرت دریاپایه است، امکانات مقابله با آن یا دفاع در مقابل این دشمن هم باید دریاپایه باشد. نگاه فرماندهی کل قوا در پرداختن به تجهیزات مدرن دریایی، به ویژه شناورها که نقش بسیار عمده‌ای دارند، در همین راستا است. امروزه این پیوستگی خلیج فارس و دریای عمان به ما این‌گونه دیکته می‌کند که برای دفاع از این دریاها باید حضوری فراتر از این منطقه داشته باشیم. در حقیقت همان «دست بلند» که حضرت آقا فرمودند و حضور امروزه تا دهانه‌ی ورودی دریای احمر و حتی زیر مدار 10 درجه را شامل می‌شود.

دست بلند دریایی
اقیانوس هند، آب‌های نیم‌کره‌ی شمالی و نیم‌کره‌ی جنوبی یا مناطق شرقی و غربی جهان را به هم وصل می‌‌کند. امنیت اقیانوس هند به سه نکته‌ی مهم بستگی دارد. اقیانوس هند سه شاخک دارد که امنیت اقیانوس هند، به این شاخک‌ها بستگی دارد. امنیت این سه شاخک به حضور فعال در اقیانوس هند نیاز دارد. مهم‌ترین این سه شاخک، خلیج فارس و دریای عمان هستند. شاخک‌های بعدی، دریای احمر و تنگه‌ یا آب‌راه مالاکا است. دشمن برای این‌که بتواند حضور فعالی در خلیج فارس داشته باشد، اول از اقیانوس هند شروع کرده است. جزیره‌ی نیوگارسیا مهم‌‌ترین پایگاه استراتژیک آمریکا است که تسلیحات استراتژیکی آن هم در این پایگاه است، مثل هواپیماهای بی‌1، بی‌52 و بی‌2. حضور جمهوری اسلامی ایران در منطقه‌‌ی مدار 10 درجه‌ی اقیانوس هند، در حقیقت ما را از یک قدرت منطقه‌ای به یک قدرت فرامنطقه‌‌ای تبدیل کرده است.