کلیدواژه‌های امید‌بخش

1. رهبر معظم انقلاب در ابتدای سال و در جریان بازدید از توانمندی‌های خودروسازی گفتند که بخش‌های صنعتی باید محصولات خود را با محوریت صادرات تولید کنند و دستگاه‌های مختلف دولتی نیز باید با تلاش چندجانبه و هنرمندانه، بازار صادراتی را تأمین کنند. هم‌چنین ایشان بر لزوم افزایش کیفیت کالای تولیدی و افزایش رقابت‌پذیری توصیه کردند. معنی راهبردی توصیه‌ی رهبری این بود که صادرات، به‌ویژه صادرات صنعتی، به‌عنوان موتور محرک اقتصاد قرار گیرد. این همان استراتژی «توسعه‌ی صادرات» است که در پنج دهه‌ی اخیر رشد و شکوفایی بی‌نظیری برای بسیاری از اقتصادهای جهان به دنبال داشته است.

2. ایشان در دیدار با کارگزاران و مدیران نظام، بر ضرورت مدیریت واردات تأکید کردند، اما این به معنای آن نیست که واردات به‌طور کامل محدود شود. نگرش اصلی در تنظیم استراتژی و بیان مأموریت می‌بایست بر مبنای تولید صادرات‌محور مبتنی بر «نگرش درون‌زای برون‌نگر» استوار باشد. در این صورت، مأموریت اصلی مدیریت واردات این‌گونه تعریف می‌شود که «واردات برای تولید در جهت تأمین بهینه‌ی نیازهای داخلی و صادرات». با  توجه به این تعریف واردات نه تنها مذموم نیست بلکه طبق سخنان رهبر انقلاب ضروری هم هست. اما در این موضوع که واردات در چه شرایطی مذموم است، دیدگاه اصلی این است که واردات در مواردی که به تولید کشور آسیب می‌رساند غیر ضروری است. با مطالعه‌ی وضعیت کشورهای موفق در توسعه‌ی اقتصادی درخصوص چگونگی و حجم صادرات و واردات و ترکیب کالاهای وارداتی و صادراتی مشخص می‌شود یکی از عوامل موفقیت این کشورها مدیریت صحیح چرخه‌ی تولید، صادرات و واردات است که دقت نظر در بیانات رهبری هم مؤید همین نکته است.

3. رهبر معظم انقلاب هم‌چنین در دیدار با کارآفرینان و فعالان بخش خصوصی به اقتصاد مقاومتی و لزوم تولید و صادرات کالای باکیفیت تأکید کردند و با این نکته حق و حقوق مصرف‌کنندگان را به تولیدکنندگان گوشزد نمودند. ایشان موارد مختلف دیگری را نظیر اصل 44 قانون اساسی تذکر داده و نیز ضرورت اقدامات اساسی برای رسیدن به اهداف چشم‌انداز و تسریع در آن و موضوعات مهم دیگری را نظیر نام‌گذاری امسال به «همت مضاعف، کارمضاعف» و توجه به عدالت و پیشرفت مورد تأکید قرار داده‌اند.

حال با توجه به کلیدواژه‌های بیانات ایشان یعنی «تولید صادرات‌محور»، «مدیریت واردات»، «تولید با کیفیت»، «اقتصاد مقاومتی» و «نگاه جامع در اجرای اصل 44» این سؤال مطرح است که آیا عناوین فوق عناوین انتزاعی و مجزا از همدیگر هستند؟ ارتباط بین این کلیدواژه‌ها چیست و چگونه می‌شود از مجموعه‌ی بیانات و رهنمودهای ایشان، یک الگوی اقتصادی تهیه و تدوین کرد؟

استنباط و برداشت بنده این است که رهبر معظم انقلاب با توجه به شرایط موجود و ملاحظه‌ی فرصت‌ها و تهدیدها و آرمان‌های انقلاب و اقتضائات زمانی حساس داخلی و پیرامونی، رهنمودهایی دارند که باید آن را در چارچوب یک استراتژی منسجم و مشخص مورد مطالعه قرار داد. بر اساس مبانی این استراتژی که جزئیات آن بارها از سوی ایشان تببین شده است، چند نکته باید مورد توجه مسئولان و برنامه‌ریزان کشور قرار گیرد:

الف) براساس رهنمودهای رهبری، نگرش به اقتصاد باید مبتنی بر «نگاه درون‌زای برون‌نگر» باشد، یعنی با توجه به استعداد و توانایی‌های مختلف داخلی، تولیدات کشور باید بر پایه‌ی صادرات شکل گیرد و محصولات تولیدی از نظر نوع تولید و کیفیت آن باید جایگاه خود را در منطقه و جهان افزایش دهد و قابل رقابت در بازارهای جهانی باشد.

ب) واردات باید مدیریت شود. مأموریت واردات باید براساس همان نگاه توسعه‌ی صادرات برمبنای «واردات برای تولید در جهت توسعه‌ی صادرات» شکل گیرد.

ج) تولید در کشور باید اقتصادی و قابل رقابت باشد؛ به نحوی که مصرف‌کننده در میان کالاهای داخلی و خارجی حق انتخاب داشته باشد و آزادانه بتواند کالای دلخواه خود را انتخاب کند و طبیعی است که اگر کیفیت تولید داخلی بالا باشد، مصرف‌کننده کالای داخلی را انتخاب می‌کند. بنابراین سیاست‌گذاران باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که شرایط برای تولید با کیفیت فراهم شود.

د) با اجرای دقیق و به موقع اصل 44 قانون اساسی چه در واگذاری‌ها و چه در سرمایه‌گذاری‌های جدید دولت، با واگذاری مالکیت و هم‌چنین مدیریت امور به بخش غیر دولتی، شرایط برای رقابت‌پذیری بیشتر اقتصاد فراهم شده و در نتیجه دولت به هدایت، نظارت و سیاست‌گذاری می‌پردازد.

ه) با توجه به چالش‌های موجود در نظام سیاسی جهان، ضرورت دارد که تهدیدهای جهانی علیه جمهوری اسلامی ایران به فرصت‌های اقتصادی تبدیل شود و این کار امکان‌پذیر نیست مگر در سایه‌ی مدیریت صحیح منابع مالی و منابع انسانی. البته تجربه‌ی تحریم‌ها علیه ملت ایران مؤید این نکته است که ما در هر زمان که به شکل صحیحی، سیاست‌گذاری کرده‌ایم و منابع را به صورت بهینه به اقتصاد تزریق‌ کرده‌ایم، اثر تحریم‌ها به شدت کاهش یافته و اگر مقصود تحریم‌کنندگان، وارد کردن فشار به کشور بوده، این نتیجه هرگز حاصل نشده و برعکس، تولید در داخل شکوفاتر شده است.

و) رهبر انقلاب به درستی بهبود فضای کسب و کار را مورد تأکید قرار دادند و خواستار تسهیل فضای کسب و کار در کشور شدند که این اصلاح ساختار امکان‌پذیر نیست مگر در سایه‌ی برنامه‌ریزی مناسب و توجه به شاخص‌های تعیین‌شده در اسناد بالادستی نظام از جمله سندچشم‌انداز و سیاست‌های فراقوایی نظیر اصل 44.