سالگرد ایجاد یک نقطه عطف تاریخی مقاومت؛ روز قدس در ۱۷ مرداد جهانی شد

 «انتخاب و اعلام روز قدس از سوی رهبر عزیز انقلاب اسلامی ایران نشان‌دهنده گستردگی و وسعت دامنه انقلاب ماست نشان‌دهنده آن است که انقلاب اسلامی ایران در درون مرزهای ایران زندانی نمی‌شود. نشان‌دهنده آن است که آرمان مردم انقلابی و مبارز ایران آزادی همه ملت‌های تحت ستم مخصوصاً ملت‌های مسلمان در منطقه خاورمیانه است.» آن‌چه خواندید بخشی از سخنرانی، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در اولین راهپیمایی روز قدس بود.

 حضرت امام خمینی در روز ۱۶مرداد ۱۳۵۸ در پیامی آخرین جمعه ماه رمضان را به‌عنوان روز قدس نام‌گذاری کردند، به همین مناسبت بخش «درس و عبرت تاریخ» رسانه KHAMENEI.IR، در سالگرد شمسی این واقعه، در گزارشی به بررسی این موضوع و برگزاری اولین راهپیمایی روز قدس و ابعاد مختلف این نام‌گذاری می‌پردازد.
 
مردمی که نمی‌خواستند!
اولین مواجه مردم ایران با رژیم اشغالگر قدس در اواسط دهه چهل رخ داد. حکومت پهلوی می‌خواست در راستای عادی‌سازی روابط با رژیمی که اصالت نداشت اقدامات مؤثری داشته باشد. شاید اقدام ورزشی گزینه مناسبی بود که مردم را هم پای‌کار بیاورد: «اولین مسابقه فوتبال بین ایران و اسرائیل در اردیبهشت ۱۳۴۷ که در امجدیه (شیرودی فعلی) برگزار شد؛ رژیم شاه قصد آن داشت که حتی با استفاده از اقبال عمومی مردم نسبت به ورزش فوتبال به‌نوعی در دل مردم رخنه کند و اسرائیل را در آن نفوذ دهد. مردم علاقه‌مند به فوتبال در استادیوم حاضر شدند، اما از همان لحظات اول، بدون هیچ پیش‌بینی و سازماندهی قبلی، تماشای معمولی یک مسابقه فوتبال به تظاهرات سیاسی عمیق ضداسرائیلی و ضدصهیونیستی بدل شد و انفجار احساسات مردم را به خیابان‌ها کشید و صحنه‌ای بسیار آموزنده و تلخ برای حکومت به‌وجود آورد.»(۱)
 
نام‌گذاری یک روز بین‌المللی
سال‌ها بعد و در مردادماه ۱۳۵۸ حضرت امام در پیامی آخرین جمعه ماه رمضان را روز قدس نامیدند: «بسم الله الرّحمن الرّحیم / من در طی سالیان دراز، خطر اسرائیل غاصب را گوشزد مسلمین نمودم که اکنون این روزها، به حملات وحشیانه خود به برادران و خواهران فلسطینی شدت بخشیده است و بویژه در جنوب لبنان به‌قصد نابودی مبارزان فلسطینی، پیاپی خانه و کاشانه ایشان را بمباران می‌کند. من از عموم مسلمانان جهان و دولت‌های اسلامی می‌خواهم که برای کوتاه‌کردن دست این غاصب و پشتیبانان آن، به هم بپیوندند و جمیع مسلمانان جهان را دعوت می‌کنم، آخرین جمعه ماه مبارک رمضان را که از ایام قدر است و می‌تواند تعیین‌کننده سرنوشت مردم فلسطین نیز باشد، به‌عنوان روز مقدس، انتخاب و طی مراسمی، همبستگی بین‌المللی مسلمانان را در حمایت از حقوق قانونی مردم مسلمان فلسطین، اعلام نمایند.از خداوند متعال، پیروزی مسلمانان را بر اهل کفر خواستارم.
والسلام علیکم و رحمت‌الله و برکاته - روح‌الله الموسوى الخمینی»(۲)
 
اولین راهپیمایی روز قدس
در همان سال و در چهارمین نماز جمعه تهران در تاریخ جمعه ۲۶ مرداد ۱۳۵۸ هم‌زمان با برگزاری  تظاهرات پرشور مردم تهران و دیگر شهرها به مناسبت روز قدس برگزار گردید. در همین روز نماز جمعه به‌صورت منسجم برای اولین‌بار در برخی شهرهای ایران به جز تهران نیز اقامه شد تنها در تهران ۳.۵ میلیون نفر در راهپیمایی روز قدس شرکت کرده و سپس در مراسم نماز جمعه حضور یافتند.(۳)

اما این استقبال محدود به تهران نبود. از جمله شهرهایی که در این روز پس از برگزاری راهپیمایی روز قدس شاهد برگزاری نماز جمعه بودند می‌توان به تبریز به امامت شهید آیت‌الله قاضی طباطبایی با حضور ۵۰۰ هزار نفر؛ یزد به امامت شهید آیت‌الله صدوقی با حضور ۱۵۰ هزار نفر؛ خمین به امامت آقای عبدالرسول منتجب شیرازی، با حضور ۶۰ هزار نفر؛ ارومیه به امامت حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسنی؛ اراک به امامت آیت‌الله خوانساری؛ رودسر به امامت آیت‌الله محفوظی؛ میبد یزد به امامت آیت‌الله اعرافی؛ کاشان به امامت آیت‌الله یثربی؛ بروجرد به امامت حجت‌الاسلام محمدابراهیم نجفی؛ شیراز به امامت آیت‌الله دستغیب با حضور ۸۰۰ هزار نفر؛ شهرضا به امامت حجت‌الاسلام‌والمسلمین خلیل ملکیان با حضور ۶۰ هزار نفر؛ اصفهان به امامت مرحوم آیت‌الله طاهری با حضور ۸۰۰ هزار نفر اشاره کرد.(۴)

سخنرانی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای
اولین راهپیمایی روز قدس سخنران‌های متعددی داشت. از آیت‌الله طالقانی گرفته تا بازرگان و آیت‌الله خامنه‌ای و... . در بخشی از این مراسم حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، چند ماه پیش از این‌که به‌عنوان امام جمعه تهران منصوب شوند در این مراسم سخنرانی کردند.

ایشان در ابتدا به انتخاب روز قدس از طرف حضرت امام اشاره کردند: «انتخاب و اعلام روز قدس از سوی رهبر عزیز انقلاب اسلامی ایران نشان‌دهنده گستردگی و وسعت دامنه انقلاب ماست نشان‌دهنده آن است که انقلاب اسلامی ایران در درون مرزهای ایران زندانی نمی‌شود. نشان‌دهنده آن است که آرمان مردم انقلابی و مبارز ایران آزادی همه ملت‌های تحت ستم مخصوصاً ملت‌های مسلمان در منطقه خاورمیانه است. بیت‌المقدس نخستین قبله مسلمانان قبله معنوی و قلبی همه مسلمانان تاریخ اسلام است.»(۵)
 
ایشان در ادامه به همه‌گیری این اشغال اشاره و افزودند: «آن روزی که غارتگران و دزدان اسرائیلی به کمک موشک‌ها و هواپیماهای آمریکائی و کارشناسان و متخصصان آمریکایی قدس شریف را از ما گرفتند. تنها ملتی خاص با قومی خاص از مسلمانان داغدار و جریحه‌دار نشد. مسلمانان جهان با همه وجود خود عمق این فاجعه را لمس کردند، دشمن را شناختند. هدف و آرمان نجات قدس بدین معنی یک هدف اسلامی است. بنا‌بر‌این همان‌طوری که رهبر و امام ما در پیام خود به ما آموخته‌اند روز قدس روز اسلام است. روز قدس روز عزیزترین آرمان‌های مسلمانان است. دشمن ما در قدس کیست؟ دشمن اشغالگری که جامعه اسلامی را از شمال آفریقا تا اقصی‌نقاط شرق آسیا در برابر خود قرار داده است، کیست؟»(۶)
 
آیت‌الله خامنه‌ای در ادامه بادقت به نقش آمریکا در این عرصه اشاره کردند: «ساده‌لوحانه خواهد بود اگر این دشمن را اسرائیل غاصب بدانیم. ما در برابر خود در همه جبهه‌هایی که امروز در سراسر کشورهای خاورمیانه درگیر هست، دشمن واحدی و دشمن مشترکی را بالعیان مشاهده می‌کنیم. ما دست پلید امپریالیسم آمریکا را در همه فاجعه‌آفرینی‌هایی که در این نقطه جهان انجام می‌گیرد به‌وضوح می‌بینیم. ملت ایران ملت مبارز و انقلابی ایران با این نگاه مسئله فلسطین و مسئله قدس را از مسئله ایران جدا نمی‌داند. ما در ایران در برابر ماشین عظیم تجهیزات نظامی امپریالیسم آمریکا قرار داشتیم مادر ایران در برابر در محکم امپریالیسم که به‌وسیله پست‌ترین و پلیدترین نوکران جیره‌خوارش اداره و حمایت می‌شد قرار گرفته بودیم.»(۷)

ایشان در بخش دیگری از صحبت‌هایشان به موضوع وفاق و وحدت کلمه اشاره می‌کنند: «برادران و خواهران من! ما لازم است در همه لحظات در همه احوال فراموش نکنیم که در نیمه‌راه انقلاب خود هستیم توطئه‌های گوناگون امروز از اطراف ما را محاصره کرده است. اما ما چشم‌انداز آینده را بسیار روشن و امیدبخش می‌بینیم. با اعتماد ایمان مردم مسلمان‌مان ما از همه خواهران و برادران مسلمان جدّاً و قاطعاً تقاضا می‌کنیم در خواست می‌کنیم رمز پیروزی را یعنی اتحاد و وحدت نیروهای ملی و عمومی را از دست ندهند. ما اگر نتوانیم در برابر انگیزه‌هایی که می‌تواند صفوف درهم‌فشرده ما را متلاشی کند، مقاومت کنیم باید امید تداوم انقلاب را از دل خارج کنیم.»

ایشان در ادامه از همه کسانی که در مسیر ایران قدم گذاشته‌اند؛ اما انگیزه‌های غیراسلامی دارند را مورد خطاب قرار می‌دهند: «ما همچنین از همه نیروهای ملی از همه کسانی که با انگیزه‌های غیراسلامی در میدان مبارزه قدم نهاده‌اند، درخواست می‌کنیم صفوف خود را از ملت جدا نکنند. برخلاف شعار این ملت بر خلاف انگیزه‌های عمیقی که بر روح این ملت حاکم است، شعاری ندهند؛ راه مردم [و] راه ملت را بپیمایند.»

روز بزرگ برای ملت اسلامی
اهمیت روز قدس در دیگر کشورهای اسلامی هم قابل‌توجه است. اهمیت و توجه به این روز در کشورهای دیگر و برگزاری راهپیمایی برای این روز است. مهندس محمد سعید، فرمانده تیپ رزمی لواء القدس در این باره می‌گوید(۸): «امام خمینی این روز را نه‌تنها برای ایران که برای اسلام نام‌گذاری کرد. این شکوه و عظمتی که در راهپیمایی امروز روز قدس وجود دارد نشان‌دهنده قداست امام و اصالت راهی است که او در بیش از ۴۰ سال پیش به امت اسلام نشان داده است.» این اهمیت در ادبیات رهبر معظم انقلاب هم وجود دارد: «روز قدس، روزِ آزمایش بزرگ ملت‌های مسلمان است.»(۹) یا در جایی دیگر ایشان روز قدس را جلوه اتحاد امت اسلامی می‌دانند: «روز قدس یکی از آن جلوه‌های حقیقی اتحاد و انسجام دنیای اسلام است.»(۱۰)
 
روز قدس و نگرانی آمریکا
زنده نگه‌داشتن روز قدس در ادوار مختلف یک گزینه مهم است. اما اهمیت این روز را از چند منظر می‌توان بررسی کرد: «روز قدس بسیار مهم است. صرفاً این نیست که ما از یک ملّت مظلومی که از میهن خود و از خانه خود رانده شده داریم دفاع می‌کنیم؛ ما در واقع داریم با این کارمان با یک نظام سیاسی ظالمانه و استکباری مبارزه می‌کنیم. امروز دفاع از فلسطین، دفاع از حقیقت است؛ حقیقتی بسیار گسترده‌تر از مسئله فلسطین. امروز مبارزه با رژیم صهیونیستی مبارزه با استکبار است، مبارزه با نظام سلطه است. همچنان که می‌بینید شما که علیه رژیم صهیونیستی حرف می‌زنید، آن مسئول و سیاست‌مدار آمریکایی، احساس دشمنی و خصومت با شما می‌کند؛ احساس می‌کند که به او ضربه زده‌اید؛ واقع قضیّه هم همین است.»(۱۱)

(۱ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (۱۳۶۱).جهان زیر سلطه صهیونیزم. تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ص ۵