آغاز از خود

همت مضاعف، کار مضاعف

نام‌گذاری سال‌ها، گدشته از فضای رسانه‌ای و تبلیغی که پیرامون آن پدید می‌آید- و البته در شش‌ماه نخست سال رنگ و بوی آن بیشتر است- اکنون یک راهبرد اساسی برای تغییر و اصلاح فرهنگ عمومی جامعه‌ در جمهوری اسلامی ایران به‌ شمار می‌رود. نگاهی به جدول نام‌ سال‌های گوناگون شمسی در دهه‌ی گذشته نشان می‌دهد که این نام‌گذاری‌ها بیشتر با هدف ایجاد حرکت در بدنه و رأس هرم جامعه به سوی پذیرش و نهادینه‌سازی الگوهای اخلاق اسلامی و اخلاق عمومی صورت می‌گیرد.

 

در جمهوری اسلامی ایران این نام‌گذاری از طرف عالی‌ترین جایگاه سیاسی، یعنی مقام رهبری، صورت می‌گیرد. از نظر حقوقی این جایگاه بالاتر و فارغ از سلیقه‌ها و اختلاف‌ نظرهای فکری و سیاسی تعریف می‌شود و بنا بر ماهیت و وظایف رهبری، بیشترین رابطه را با عموم مردم دارد. از سوی دیگر در زمانه‌ی ما، شخصیت حقیقی رهبر یعنی آیت‌الله خامنه‌ای و نگاه فرهنگی ویژه‌ی ایشان که بارها از سوی دوست و دشمن به آن اذعان شده است، اهمیت و تأثیر این راهبرد (نام‌گذاری سال‌) را بیشتر می‌کند.

در این حال به نظر می‌رسد سال 1389 که «همت مضاعف و کار مضاعف» نام گرفته، از جهات خاصی نسبت به سال‌های گذشته متفاوت است. امکان مشاهده‌ی عینی تحقق یا عدم تحقق این شعار در رفتار مردم و حاکمان و به‌طور ویژه در رفتار عالی‌ترین مقام کشوری که نام‌گذاری سال‌ها نیز ابتکار عمل ایشان است، شاید مهم‌ترین وجه تفاوت نام امسال با دیگر سال‌ها باشد. اگرچه جلوه‌های حرکت به‌سوی اصلاح الگوی مصرف در سال 1388 نیز می‌توانست از جهاتی کاملاً ملموس باشد، اما نشانه‌های آن در رفتار رهبر انقلاب- آن اندازه که پوشش خبری و رسانه‌ای می‌یابد- چندان قابل پیگیری نبود.

نگاهی به تراکم برنامه‌های کاری رهبر انقلاب در روزهای نخستین سال نو- گذشته از حجم انبوه کارها و برنامه‌هایی که به‌طور مداوم یا موردی اما غیررسمی و غیرعلنی انجام می‌شوند و پوشش رسانه‌ای نمی‌یابند- به‌خوبی نشان می‌دهد که ایشان تحقق عینی این شعار را سرلوحه‌ی برنامه‌ها و کارهای خود قرار داده‌اند.

البته نگاهی به برنامه‌های رسمی و علنی رهبری در طول یک ‌سال، به‌خوبی نشان می‌دهد که ایشان حجم انبوهی از دیدارها، بازدیدها، سخنرانی‌ها و احیاناً کارهای اجرایی فراوانی را در برنامه‌ی خود دارند، اما با صرف ‌نظر از پیام نوروزی، مقایسه‌ی برنامه‌های رسمی ایشان در بیست و چند روز ابتدایی سال 1389 با همین روزها در ده ‌سال گذشته، به‌روشنی بیانگر تحقق شعار همت مضاعف و کار مضاعف در رفتار ایشان است:

 

چنان‌که آشکار است، بخش مهمی از برنامه‌های فوق را بازدید‌ و سفر به دو منطقه‌ی دور از پایتخت، یعنی خراسان رضوی در شمال شرق و سپس مناطق عملیاتی جنوب غرب کشور تشکیل می‌دهد. این ‌همه در حالی است که رهبر انقلاب وارد هشتمین دهه از عمر خویش نیز شده‌اند.

«الناسُ علی دین ملوکهم»[1] و «الناس بأمرائهم اشبه منهم بآبائهم»[2] «مردم بر آئین حکومت‌گرانشان هستند» و «مردم به حاکمانشان بیشتر شبیه‌اند تا به پدرانشان.» بنا بر این دو قاعده‌ی اجتماعی، در سال 1389 مردم ایران الگوی بسیارخوب و کاملاً ملموسی جهت تحقق بخشیدن به نام و شعار سال نو در پیش رو دارند. شاید بتوان گفت این اولین‌بار است که همه‌ی مردم می‌توانند به‌راحتی و با رصد اخبار دیدارها و برنامه‌های رسمی رهبری، تحقق عینی شعار و نام سال را در زندگی و کار آغازگر این حرکت بنگرند و از آن الگو بگیرند.

از سوی دیگر تحقق‌بخشی به شعار همت مضاعف و کار مضاعف، نمی‌توانست بدون در نظر گرفتن یک آسیب مهم و عمده بر سر راه گسترش و تعمیق فرهنگ کار مستمر و مؤثر در کشور همراه باشد. این آسیب چیزی نبود جز تعطیلات فراوان و بی‌مورد آغاز سال نو در ایران. از این رو رهبر انقلاب با زود پایان بخشیدن به تعطیلات نوروزی و شروع برنامه‌ و کار جدی، آن‌هم با گستردگی و حجمی بیشتر از همیشه، در سال جدید الگوی خوبی را برای مسئولان و مردمان جمهوری اسلامی ترسیم نمودند. این حرکت حتی می‌تواند نشانه و چراغ سبزی برای مجلس و دیگر نهادهای تصمیم‌گیرنده تلقی شود که از تعطیلاتی که حتی دامنه‌ای بیشتر از تقویم‌های رسمی یافته است، بکاهند.

رهبر انقلاب در دیدار با جمعی از مسئولان نظام در 16 فروردین امسال فرمودند: «چقدر خوب است که دستگاه‌های رسمی، کار خود را از همان اوان اتمام تعطیلات رسمی شروع کنند. ... هرچه بتوانید فرهنگ کار و تلاش و حضور در عرصه‌ی کار و سنگر کار را گسترش بدهید، خیلی خوب است؛ این به حرکت جامعه و نشاط جامعه کمک خواهد کرد.»

این گمان و برداشت از رفتار رهبری، به‌خصوص با یادآوری سخنان مهم ایشان در نخستین نماز جمعه‌ی سال 1381 و تذکر جدی به مسئولان و دست‌اندرکاران درباره‌‌ی لزوم کاهش تعطیلات و جدی گرفتن کارها، نزدیک‌تر به واقع می‌نماید: «این تعطیلات طولانی و بی‏دلیل، هیچ منطق عقلایی ندارد. وضع خوبی نیست که اول سال، روزهای متوالی -گاهی دو هفته و گاهی بیشتر- همه‌ی چرخ‌های فعالیت در کشور از حرکت بیفتد. خلاف مقررات هم هست. طبق مقررات تعطیلی‌ها محدود است. ما در ایام سال، تعطیلی زیاد داریم که این به زیان کشور است. در بعضی از کشورهای دنیا، طبق فهرستی که مشاهده می‏کردم، همه‌ی تعطیلات رسمی در طول سال از پنج شش روز تجاوز نمی‏کند. لکن ما تعطیلی‌هایمان بسیار زیاد است. علاوه بر آن هم عده‏ای با بی‏توجهی و بی‏اعتنایی خود به کار، علم، تحصیل و به اشتغالات روزمره‌ی زندگی و کارهای اداری و سازندگی، بر این تعطیلات اضافه هم می‏کنند؛ آن‏ هم در آغاز سال. بالاخره در اول سال، اول یک دوره‌ی جدید مالی و کاری است. توصیه‌ی مؤکد بنده این است که هم مسئولین و هم آحاد مردم عزیزمان تصمیم بگیرند این تعطیلات را کم کنند. این‌همه تعطیلات پی‏درپی، زیان‌هایی به بار می‏آورد که هرچند در اول کار محسوس نیست، لکن نتایج آن برای همه زیان‌بار است.» (خطبه‌های نماز جمعه تهران؛ 17 فروردین 1381)

پی‌نوشت:
1. بحار الانوار؛ ج 10؛ ص8
2. بحار الانوار؛ ج 78؛ ص46