معلم تقوا، آگاهی، استقامت

به مناسبت رونمایی از تقریظ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای(مدظله‌العالی)
بر کتاب
«پاسیاد پسر خاک»

مقدمه:
در سال ۱۳۱۸ در سه نقطه از سرزمین ایران، سه پسر چشم به جهان گشودند، پسرانی که هر یک نقش مهم و تعیین‌کننده‌ای در سرنوشت قرن معاصر ایفا کرده‌اند، مردانی که کسب معارف الهی، زندگی مردمی، و مبارزه برای رهایی ایران از سلطۀ رژیم وابسته پهلوی، سه ویژگی برجستۀ آنان بود.

از این سه سید بزرگ‌مرد یکی به شهادت رسید، یکی آزاده شد و سومی به مقام جانبازی نائل گردید. این سه تن که نام‌شان تا ابد در تاریخ ایران و انقلاب اسلامی خواهد درخشید عبارتند از:
شهید سید علی اندرزگو، آزاده سید علی‌اکبر ابوترابی، و جانباز آیت‌الله سید علی خامنه‌ای.

۶۰ سال حرکت و جهاد در یک نگاه:
عمر حدود شصت سالۀ سید علی‌اکبر ابوترابی را می‌توان به صورت‌های مختلف تقسیم و عنوان‌گذاری کرد از جمله:
 تقسیم این دوران به دورۀ ۴۰ سالۀ قبل از پیروزی انقلاب، و دوران ۲۰ سالۀ پس از پیروزی انقلاب اسلامی
 تقسیم به دوران بیست‌ویک ساله تا پایان تحصیلات رسمی، و دوران بیش از هجده سالۀ طلبگی و تحصیل علوم دینی و همزمان هجده سال مبارزۀ بی‌وقفه علیه رژیم طاغوت، و دوران جهاد و خدمت بیست ساله پس از پیروزی انقلاب اسلامی
 تقسیم دوران بیست‌سالۀ پس از پیروزی انقلاب اسلامی به سه دورۀ یک‌سال‌ونیمه در مسئولیت‌های شهری قزوین، و دوران ده‌سالۀ حضور در دفاع مقدس و اسارت در بیش از ده اردوگاه و زندان دشمن، و دوران ۸ سالۀ نمایندگی دو دوره مجلس شورای اسلامی
 دوران ۲۷ سال قبل از ازدواج، و ۳۳ سال پس از ازدواج که تمامی آن دوران به طلبگی و هم‌زمان مبارزه علیه طاغوت گذشته است.
 

اما آنچه از مطالعۀ زندگی سید و دیدگاه‌های اطرافیان و آشنایان و همکاران و همرزمان وی به دست می‌‌آید ثبات ویژگی‌های معنوی، اخلاقی، مردمی، و ظلم‌ستیزی، آن آزادمرد بوده است.

شهید زنده
بیست‌وششم آذرماه سید در عملیات شناسایی منطقه‌ای در نزدیکی محل استقرار دشمن شرکت می‌کند اما با حملۀ متقابل به اسارت درمی‌‌آید. نیروهایی که از دور و با دوربین منطقه را رصد می‌کردند با ملاحظۀ صحنۀ درگیری تصور کردند که سید به شهادت رسیده است. خبر شهادت که به پشت جبهه می‌رسد بازتاب‌های متعددی روی می‌دهد. چند مراسم بزرگداشت در قزوین و تهران برپا و پیام‌های تسلیت از سوی نهادها و مقامات و علما صادر می‌شود.

دکتر مصطفی چمران در پیامی به تفصیل به شرح صفات و ویژگی‌های برجستۀ سید می‌پردازد و او را عالی‌ترین نمونه پاکی و تقوا و عشق و محبت و شجاعت و فداکاری می‌داند و از رازونیاز شبانه و مناجات‌هایش می‌نویسد و از همدردی‌هایش با رنج‌دیدگان و یتیمان و فقیران یاد می‌کند و او را عارف شیدایی می‌نامد.

اما در این میان دو نکتۀ مهم نیز مطرح می‌شود. نخست آن که مادر و همسر سید شهادت او را باور نمی‌کنند، و دوم این که از دو تن از علمای برجسته نیز پیام‌هایی مبنی بر زنده بودن سید به خانواده می‌رسد. شایعۀ زنده بودن سید از اسفند ۱۳۵۹ قوت می‌گیرد و سرانجام پس از ده ماه شکنجه و زندان در استخبارات عراق، روز سی‌ام مهرماه ۱۳۶۰ نام سید علی‌اکبر ابوترابی در زمرة اسرای جنگی ثبت می‌شود.

بنابراین سید یک بار در ۴۱ سالگی‌اش از نظر خبری به شهادت می‌رسد و ویژگی‌های معنوی و اخلاقی و انسانی او موردگواهی و اذعان همگان قرار می‌گیرد.
 

مروری بر این ویژگی‌ها در سه دورۀ مهم حیات طیّبه سیدعلی‌اکبر ابوترابی

نمونه‌هایی از رفتار سید آزادگان در دورة قبل از پیروزی انقلاب و دوران قبل از اسارت:
۱. برخورد احترام‌آمیز با یک مست و رساندن او به مقصد و اقدام مست به بوسیدن لاستیک ماشین سید
۲. بخشیدن پول خرید خانه به نانوای ورشکستۀ محل و توسل سید برای حل مشکل او و حل شدن مشکل به دست سید
۳. خوابیدن در کنار دیوار مسجد قبل از اذان صبح و خودداری از بیدار کردن خادم مسجد
۴. نگهبانی دادن به جای نگهبان شهرداری و پتو روی نگهبان خواب‌رفته
۵. راهپیمایی بیش از صد بار به صورت پیاده از نجف تا کربلا برای زیارت
۶. گذران دوران طلبگی در مشهد گاه فقط با نان سنگک و حتی همان هم گاه به صورت نسیه
۷. کمک به صورت کارگر ساختمانی برای احداث مسجد در روستای کبریت‌میان
۸. وحشت از حبّ ریاست و حبّ دنیا

نمونه‌هایی ازرفتار سید آزادگان در دوران اسارت:
۱. اهدای گیوه دست‌بافت یکی از اسرا به رئیس کمیسیون اسرا در عراق که موجب احترام او به ابوترابی و دستور تسهیلاتی برای اسرا شد.
۲. بلند شدن و سلام کردن به شکنجه‌گر عراقی که منجر به تحول روحی شکنجه‌گر عراقی شد.
۳. بلند شدن و احترام به تک تک اسرا حتی در جلسۀ درسی
۴. عدم شکایت از شکنجه به نمایندگان صلیب سرخ با این منطق که من هیچ وقت مسلمان را به غیرمسلمان نمی‌فروشم
۵. بخشش و عدم کینه از نگهبانی که به صورت او سیلی زد و شب خواب سیدی را دید که بخاطر آین سیلی او را مورد عتاب قرار داد.
۶. تأکید بر ورزش اسرا و پرهیز از بیکاری
۷. ملاک قرار دادن اعلام عید فطر بر اساس خبر رسانه‌های عراق برای برطرف شدن تردید اسرا
۸. قبول تحمل شلاق بقیه اسرا به شرط معافیت آنان از شکنجه
۹. تأکید بر عمل به واجبات و عدم اصرار بر مستحبات در صورت فشار دشمن در عدم برگزاری نماز جماعت
۱۰. محبت بی‌شائبه به خلبان اسیری که حکم اعدام در کشور داشته و تحت تأثیر قرار گرفتن او پس از محبت‌های سید
۱۱. برگزاری قرائت قرآن برای درگذشت خواهر یکی از شکنجه‌گران عراقی در اردوگاه
۱۲. هم غذا شدن با نیروهای صلیب‌سرخ برای نشان دادن ارزشهای اسلامی با رفتار و کردار مهربانانه
 

این نحوه رفتار و عملکرد سید باعث شگفتی نمایندگان صلیب‌سرخ از حال روحی اسرای ایرانی در مقایسه با اسرای اردوگاه‌های کشورهای دیگر و رواج خودکشی میان آنان گردید.

نمونه‌هایی از رفتار سید آزادگان پس از آزادی از اسارت، و دوران نمایندگی مجلس و...
۱. در مقابل اصرار دیگران بر استراحت می‌گفت: این دنیا که تمام شود فرصت برای استراحت کردن زیاد است ولی الان وقت عمل است، امروز روز عمل است و فردا روز حساب است و دیگر فرصت عمل نخواهد بود.
۲. روز افتتاح مجلس چهارم قبل از ورود با نگاهی به درب مجلس گفت: این در را ببین، اگر ما به وظیفۀ خود در قبال رأی مردم عمل نکنیم، این در برای ما دروازۀ جهنم خواهد بود.
۳. گاهی عبایش را در پیاده‌رو کنار مجلس می‌انداخت و روی آن می‌نشست و به درخواست مردم رسیدگی می‌کرد.
۴. وقتی به او گفته شد وصله‌های شلوارتان را بپوشانید، شما نماینده مجلس هستید آبروی مملکت می‌رود، پاسخ داد: آبروی مملکت چه ربطی به شلوار من دارد؟
 

اسرا در بیان حضرت امام خمینی(ره): سرود آزادی احرار جهان:
اگر چه از نگاه حضرت امام خمینی(ره) اسرای ایرانی محبوب ملت ایران، (۱۳۶۷/۱/۱)(۱) افتخار اسلام، و میهن اسلامی، (۱۳۶۲/۱۱/۱۹) و شیرمردان در بند بوده‌اند، (۱۳۶۵/۱۱/۱۶) و حتی این جمله از ایشان نقل شد که «اگر روزی اسرا برگشتند و من در میان شما نبودم به آنها بگویید که خمینی خیلی شما را دوست داشت و به فکر شما بود»

اما از دید آن حکیم عارف که نظر به حقیقت عالم داشت ماجرای اسرا و مفقودین نقل دیگری است که در عبارتی از پیام ایشان در تجلیل از خانواده‌های ایثارگران در اول مهرماه ۱۳۶۷ آشکار می‌شود:
«اسرا در چنگال دژخیمان خود سرود آزادی‌اند و احرار جهان آنان را زمزمه می‌کنند...
مفقودین عزیز محو دریای بیکران خداوندی‌اند  و فقرای ذاتی دنیای دون در حسرت مقام والایشان در حیرتند. از شهدا که نمی‌شود چیزی گفت، شهدا شمع محفل بشریت‌اند. شهدا در قهقهۀ مستانه‌شان در شادی وصول‌شان عندربهم یرزقون‌اند» (۱۳۶۷/۷/۱)

دیدگاه جامع رهبر انقلاب اسلامی دربارۀ آزادگان:
آیت‌الله خامنه‌ای در بیانات متعددی که در دیدار یا دربارۀ آزادگان داشته‌اند وجوه مختلفی از موضوعات مربوط به این آزادمردان را تبیین کرده‌اند که می‌توان محتوای این نظرات را در پنج بخش صورت‌بندی کرد.

اول: توصیف شرایط سخت اسرا در دوران اسارت
 سخت‌ترین دوران (۱۳۶۹/۶/۱)، محنت‌پذیری در روزهای سخت و رنج‌کشیدگی بیشتر از دیگران، مرارت‌ها و سختی‌های دوران اسارت، تجربۀ روزهای سخت (۱۳۷۱/۵/۲۶)

دوم: توصیف رفتار اسرا در دوران اسارت
 صبر و استقامت اسرا؛ سربلندی در آزمایش دشوار (۱۳۷۱/۵/۲۶)

سوم: آثار روحی و اجتماعی مقاومت اسرا
 اثر دوران پُر رنج اسارت در تبدیل آزادگان به الماس‌های درخشان (۱۳۹۱/۵/۲۵)
 صدقه بودن لحظه لحظۀ اسارت و تبدیل رنج‌های اسارت به سرمایه (۱۳۷۱/۵/۲۶)
 تجربۀ سنگین دوران اسارت (۱۳۷۰/۵/۲۸)

چهارم: وظیفۀ مردم در قبال آزادگان:
 نیاز مردم ما به شنیدن داستان بلند ماجرای آزادگان (۱۳۹۱/۵/۲۵)
 لزوم حفظ احترام مردم به شهدا، جانبازان، و آزادگان که نمادهای ایمان و آگاهی و پایداری‌اند (۱۳۸۳/۴/۱۶)

پنجم: نقش و وظیفه مهم آزادگان در مسیر حرکت انقلاب اسلامی
این بخش از موضوعات مورد توجه رهبر انقلاب اسلامی دربارۀ آزادگان نشان می‌دهد که از نظر ایشان آنچه دربارۀ این شیرمردان و آزادمردان مطرح است صرفاً در تقدیر و تجلیل و بزرگداشت نمی‌گنجد بلکه ایشان وظیفه و نقش و مأموریت خطیری برای آزادگان در حرکت رو به تعالی و تکامل انقلاب اسلامی قائلند از جمله:
 مظهر و سرمشق و نمونۀ وفاداری به آرمان‌های اسلام، و اصرار بر پیمودن راه انقلاب، و کانون روشنگری علیه مطامع استکبار (۱۳۷۰/۵/۲۸)
 آزادگان، اولین مقاومت‌کنندگان در برابر دشمنان انقلاب و نظام (۱۳۷۱/۵/۲۶)
 آزادگان، عناصر خودی، اصلی، حقیقی، و وابسته به اسلام و انقلاب (۱۳۷۱/۵/۲۶)
 حضور همراه با امید و خوشبینی در صحنه‌ها و ادامۀ مجاهدت در راه خدا با بهره‌گیری از ذخیره بزرگ معنوی دوران اسارت (۱۳۷۱/۵/۲۶)
 ستارۀ راهنما بودن زندگی آزادگان برای اطمینان و گم نکردن راه در دوران گذر جهان به وضع جدید (۱۳۹۱/۵/۲۵)
 و بالاخره در عبارتی صریح و روشن که هم نشان‌دهندۀ دیدگاه ایشان دربارۀ آزادگان است و هم حاکی از انتظاری که از آزادگان دارند:
 «آزادگان بهترین سربازان انقلاب، آزموده‌ترین فرزندان این ملت، شایسته‌ترین افراد برای دفاع از انقلاب و نظام جمهوری اسلامی، و مورد امید و اعتماد نظام‌اند». (۱۳۷۱/۵/۲۶)

سید آزادگان در نگاه رهبر انقلاب اسلامی
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای پس از بازگشت سید علی‌اکبر از اسارت ده ساله، در دیدار با ایشان و نیز در برخی دیدارهای آزادگان و همچنین در پیام تسلیت درگذشت وی و پدر بزرگوارش، ارزیابی خود را از زندگی مجاهدانه او بیان کرده‌اند.

از نظر ایشان، سید علی‌اکبر ابوترابی فرد پارسا و پرهیزگاری بود که در همۀ مراحل زندگی خدا را در نظر داشت و با تشخیص صحیح مسیر و حرکت در آن، سال‌ها در میدان مبارزه‌ای دشوار با نظام طاغوتی مجاهدت کرد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی و حملۀ دشمن، شجاعانه در صحنۀ دفاع مقدس حضور یافت و قریب ده سال در کورۀ شداید گداخته و جوهر پاک خود را نمایان ساخت ،و اردوگاه‌های اسارت را به مدرسه بزرگی از تقوا و آگاهی و استقامت تبدیل کرد و معلمی معنوی برای آزادگان و خورشیدی تابان بر دل‌های اسرای مظلوم، و ستاره‌ای درخشان برای نشان دادن هدف و راه و ابری فیاض برای بارش امید و ایمان بر آنان بود. و این همه، توفیقی بود که خداوند متعال به سید عنایت کرده بود.(۲)

و سخن آخر: «ایمان بیاوریم»
از زبان مرحوم سید حسن حسینی شاعر متعهد معاصر در وصف آزادگان:

دلا دیدی آن عاشقان را؟
  جهانی رهایی در آوازشان بود
      و در بند حتی
قفس شرمگین از شکوفایی شوق پروازشان بود
پیام‌آورانی که در قتلگاه ترنّم
سرودن
   - علی‌رغم زنجیر-
         اعجازشان بود.
به سرسبزی نحل ایثار
    به این آیه‌های تناور،
         دلا گر نه‌ای سنگ
               ایمان بیاور.
 

و من الله التوفیق
علیرضا مختارپور 

(۱ تاریخهای مندرج در این مقاله، نشان دهنده تاریخ ایراد بیانات یا صدور پیامها می‌باشد.
(۲ منابع این بخش: پیام ۱۳۷۹/۳/۱۲ و ۱۳۶۹/۷/۷، بیانات ۱۳۶۹/۶/۲۵، ۱۳۷۷/۲/۲۳، ۱۳۸۲/۹/۲۵