«ساخت امت اسلامی»؛ وظیفه‌ی ما برای تحقّق این درس نبوی چیست؟

رهبر معظّم انقلاب اسلامی، در آخرین روز شهریورماه، در دیدار مسئولان نظام، سفرای کشور‌های اسلامی و میهمانان کنفرانس وحدت، تشکیل «امّت اسلامی» را یکی از مهم‌ترین درس‌های نبوی معرّفی کردند. نکته‌ی مهم و قابل تأمّلی که ایشان در ادامه به آن اشاره کردند، فقدان «امّت اسلامی» است: «ما امروز فاقد امّت اسلامی هستیم. کشورهای اسلامی زیادند، نزدیک دو میلیارد مسلمان در دنیا زندگی میکنند امّا عنوان «امّت» را نمیتوان بر این مجموعه گذاشت؛ چون هماهنگ نیستند، چون یک‌جهت نیستند. امّت یعنی مجموعه‌ی انسانهایی که در یک جهت، به سوی یک هدف، با یک انگیزه دارند حرکت میکنند؛ ما این‌جور نیستیم، ما متفرّقیم.» ۱۴۰۳/۰۶/۳۱ نتیجه‌ی این تفرقه سلطه‌ی دشمنان اسلام است که خود را به اَشکال گوناگونی نمایان می‌کند. نسل‌کشی بی‌سابقه‌ی امروز مردم مظلوم غزّه به دست باند جنایت‌کار صهیون که در سایه‌ی حمایت کشورهای غربی و بی‌عملی مجامع بین‌المللی انجام می‌شود، تنها یکی از تبعات خسارت‌بار  فقدان «امّت اسلامی» است.

یک دغدغه‌ی اصلی و همیشگی
دغدغه‌ی رهبر معظّم انقلاب اسلامی در زمینه‌ی «اتّحاد و یکپارچگی دنیای اسلام»، دغدغه‌ای باسابقه و دیرپا است و بیراه نیست اگر بگوییم این یکی از دغدغه‌های اصلی و همیشگی ایشان بوده است. برای نمونه، بیش از سه دهه پیش، در یکی از سخنرانی‌های خود، صحنه را این‌گونه تشریح می‌کنند:
«ملّت اسلام بیش از یک میلیارد نفوس در دنیا دارد. کشورهایی در آسیا، در خاورمیانه، در آفریقا، با عنوان اسلامی وجود دارد. شخصیّت‌های برجسته، دانشمندان، متفکّران و فیلسوفان، در میانِ مسلمانانِ همه جای دنیا هستند. این جمعیّتِ بیش از یک‌میلیاردی ــ که بیش از یک‌پنجم نفوس دنیا را دارند ــ اگر بخواهند به قدر نفوس خودشان در حوادث دنیا اثر بگذارند، معنایش این است که یک‌پنجم همه‌ی حوادث عالم با اراده‌ی مسلمین انجام بگیرد؛ چیز خیلی مهم و عظیمی است. دین اسلام هم برخلاف بعضی از ادیان دیگر، مردم را به تصمیم‌گیری، حضور در صحنه، کار داشتن به کار سیاست و مُلک‌داری و اداره و این‌طور امور تشویق می‌کند. این دین، دین زندگی و حکومت و سیاست است. مثل ادیان دیگر نیست که دوری از سیاست و صحنه‌ی زندگی و فعّالیّتهای گوناگون و امثال اینها را جزو اصول خودشان بدانند. درست توجّه کنید! جمعیّتی با این عظمت و با این اعتقاد دینی که باید در امور دنیا و امور زندگی دخالت بکنند، اگر یکپارچه و بانشاط باشند، اگر برای خودشان حق قائل باشند، اگر وارد صحنه باشند، چقدر برای ابرقدرت‌ها سنگین تمام خواهد شد! چقدر برای نیروهای استعماری که در کشور همین مسلمانان، نفت و ثروتهای طبیعی و پول و بازار و هرچه را که بوده و نبوده، غارت کرده‌اند، خسارت‌بار تمام خواهد شد! درست است؟ برای اینکه چنین روزی پیش نیاید و مسلمانان یک روز به عنوان مزاحمی برای غارتگران عالم به حساب نیایند، حدّاقل ۱۵۰ سال و شاید بیشتر است که استعمار کار می‌کند و نقشه می‌کشد و پول خرج می‌کند و کار نظامی و سیاسی و فرهنگی می‌کند، تا از حادثه‌ی حضور عظیم مسلمین در صحنه‌ی عالم جلوگیری کند.» ۱۳۶۹/۳/۱۵

موانع و چالش‌های امّت‌سازی
نگاه رهبر انقلاب به ساخت «امّت اسلامی» واقع‌گرایانه و دور از سطحی‌نگری و شعارزدگی است. ساخت «امّت اسلامی»، به معنای واقعی کلمه، کاری سهل و سریع نیست و در این راه، موانع و چالش‌های ریز و درشت متعدّدی وجود دارد. دشمنان دنیای اسلام که امروزه بیشترین منفعت را از عدم اتّحاد دنیای اسلام می‌برند، اصلی‌ترین مانع احقاق این هدف متعالی هستند. تشکیل «امّت اسلامی» دست آنان را از بسیاری تعدّی‌ها و زیاده‌خواهی‌ها و دخالت‌ها در پهنه‌ی وسیع عالم اسلامی کوتاه می‌کند و  از این منظر، عجیب نیست که نگران این موضوع باشند و از تمامی ابزار و امکانات در دسترس خود برای ممانعت از اتّحاد و انسجام دنیای بزرگ اسلام استفاده کنند و این، نکته ای بود که در بیانات اخیر رهبر انقلاب بد آن تاکید شد: «البتّه این حرفی که بنده عرض میکنم ــ ایجاد این وحدت و تشکیل امّت اسلامی ــ دشمنانی دارد؛ دشمنان اسلام؛ روی «دشمنان اسلام» فکر کنید، تکیه کنید؛ دشمن فلان کشور، مهم نیست؛ کسانی هستند دشمن اسلامند، ولو به یک بخشی از مسلمین بظاهر خودشان را نزدیک میکنند برای اینکه یک بخش دیگر را نابود کنند امّا در واقع دشمن اسلامند؛ اینها نمیخواهند این امّت اسلامی تشکیل بشود؛ اینها نمیخواهند این اتّحاد به وجود بیاید؛ اینها گسلهای مذهبی درون دنیای اسلام را فعّال میکنند.

یکی از مشکل‌تراش‌ترین گسلهای موجود بین جوامع، گسل اعتقادی و دینی است، مثل گسلهای زلزله. اگر چنانچه این گسل فعّال بشود، خیلی آسان نمیشود این گسل را خاموش کرد. جنگهای صلیبی دویست سال طول کشید و واقعاً صلیبی بود؛ واقعاً جنگ دینی بود و روی تعصّبات دینی این کار انجام گرفت. نمیگذارند، نمیخواهند بگذارند. باید بر خواست دشمن فائق آمد. اینکه امام بزرگوار ما از قبل از پیروزی انقلاب بر روی وحدت دنیای اسلام و وحدت شیعه و سنّی این‌‌همه تکیه کرده‌اند، به خاطر همین است؛ چون قدرت دنیای اسلام ناشی از اتّحاد است و دشمن عکس این را میخواهد و بعکس این عمل میکند و تلاش میکند. این درس امروز ما از حضرت است.» ۱۴۰۳/۰۶/۳۱

چگونه «امّت اسلامی» ساخته می‌شود؟
ساخت «امّت اسلامی»، از منظر رهبر انقلاب، سِیری روشن و منطقی دارد؛ باید مسیری را پیمود که به بیداری و احساس نیاز واقعی ملّت‌های اسلامی به اتّحاد و انسجام عملی و مؤثّر منجر شود. ایجاد این بیداری و خواست عمومی بر عهده‌ی خواصّ دنیای اسلام است: «سیاستمداران، علما، دانشمندان، دانشگاهیان، طبقات بانفوذ و صاحب فکر، شعرا، نویسندگان، تحلیلگران سیاسی و اجتماعی، اینها میتوانند اثر بگذارند. فرض بفرمایید اگر ده سال همه‌ی مطبوعات دنیای اسلام بر روی اتّحاد مسلمین تکیه کنند، مقاله بنویسند، شاعر شعر بگوید، تحلیلگر تحلیل کند، استاد دانشگاه تبیین کند، عالِم دینی حکم کند، بلاشک در طول این ده سال وضعیّت بکلّی عوض خواهد شد؛ ملّتها که بیدار شدند، ملّتها که علاقه‌مند شدند، دولتها ناچار میشوند در آن جهت حرکت بکنند.» ۱۴۰۳/۰۶/۳۱

وظیفه‌ی ما چیست؟
تشکیل «امّت اسلامی» یک آرمان و ایده‌ی بزرگ و متعالی است که راه بسیاری تا تحقّق آن باید پیموده شود، امّا طولانی‌ترین راه‌ها را نیز باید با برخاستن و گام برداشتن پیمود. ممکن است برای اعضای جامعه‌ی مؤمن و انقلابی داخل کشور این سؤال پیش بیاید که «من، به عنوان یک فرد، چه نقش و وظیفه‌ای در این مسیر طولانی و پیچیده دارم و اساساً می‌توانم داشته باشم؟» پاسخ به این سؤال، بسته به توانایی‌ها، شرایط و موقعیّت سؤال‌کننده، می‌تواند وجوه مختلفی داشته باشد؛ «فرض بفرمایید اگر ده سال همه‌ی مطبوعات دنیای اسلام بر روی اتّحاد مسلمین تکیه کنند، مقاله بنویسند، شاعر شعر بگوید، تحلیلگر تحلیل کند، استاد دانشگاه تبیین کند، عالِم دینی حکم کند، بلاشک در طول این ده سال وضعیّت بکلّی عوض خواهد شد.» ۱۴۰۳/۰۶/۳۱

در کنار استفاده از توانایی‌ها و موقعیت فردی، باید به برخی نکات دیگر نیز توجه کرد از جمله اینکه بنا به تاکید دقیق رهبر انقلاب، صدور پیام وحدت به دنیای اسلامی و زمینه‌سازی برای تشکیل، اتّحاد و انسجام امّت اسلامی، یک پیش‌زمینه‌ی بسیار مهم و جدّی دارد که عبارت است از اتّحاد و انسجام در داخل کشور: «این را هم ما خودمان و مردم کشور خودمان توجّه داشته باشیم که اگر ما میخواهیم پیام ما، پیام وحدت ما، در دنیا صادقانه تلقّی بشود، باید بین خودمان این اتّحاد را ایجاد کنیم. اختلاف سلیقه و اختلاف نظر و اختلافات سیاسی و امثال اینها نباید در همدستی و هم‌بازویی و همگامی ملّت و همدلی ملّت تأثیر بگذارد؛ دنبال اهداف حقیقی باید حرکت کنیم.» نکته مهم دیگری که باید به آن توجه کرد و رهبر انقلاب نیز نسبت به آن هشدار دادند، فعال کردن گسل های مذهبی است. بی شک آنان که دغدغه تشکیل امت اسلامی را دارند در این زمین که توسط دشمن تعریف شده بازی نمی کنند و در جهت عکس آن می کوشند.