اندیشه‌ای به وسعت جهان اسلام

«هم‌افزایی مسلمانها لازم است؛ اگر مسلمانها متّحد باشند، هم‌افزایی میکنند و همه قوی میشوند.» این بخشی از بیانات رهبر انقلاب اسلامی در دیدار جمعی از کارگزاران نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامی است. پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR برخی نکات مورد تأکید حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در موضوع «وحدت اسلامی» و ضرورت آن را در یادداشت زیر بررسی می‌کند:

وحدت به مثابه‌ی امر اصولی
«وحدت و اتحاد مسلمانها یک امر تاکتیکی نیست که بعضی خیال کنند حالا به خاطر شرائط خاصی ما بایستی باهمدیگر متحد باشیم، نه یک امر اصولی است.» ۱۴۰۰/۰۸/۰۲ این بخش‌هایی از بیانات اخیر رهبر انقلاب در حضور تعدادی از علمای مذاهب و فرق اسلامی است. افرادی که از اقصی نقاط جهان اسلامی برای شرکت در کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی راهی تهران شده بودند؛ از شمال افریقا گرفته تا کشورهای عربی! ایشان دو سال قبل در آبان ۱۳۹۸ هم در چنین دیداری بر این نکته تاکید کردند که اهتمام جمهوری اسلامی به وحدت میان مسلمین نه تنها یک امر تاکتیکی نیست بلکه از اصول اساسی محسوب می‌شود: «ما در جمهوری اسلامی این هفته را، یعنی از دوازدهم تا هفدهم [ربیع‌الاوّل] را، به عنوان هفته‌ی وحدت نامگذاری کرده‌ایم. این یک نامگذاری محض نیست، یک حرکت سیاسی و تاکتیکی هم نیست؛ این یک اعتقاد و ایمان قلبی است. جمهوری اسلامی به معنای واقعی کلمه معتقد به لزوم اتّحاد امّت اسلامی است... بعضی‌ها تصوّر میکنند یا وانمود میکنند که این یک تاکتیک سیاسی است؛ نه، این جور نیست؛ این یک ایمان قلبی است؛ معتقدیم به این و معتقدیم که خدای متعال این را از ما خواسته است.» ۱۳۹۸/۰۸/۲۴

رهبر انقلاب از همان سال‌های پیش از انقلاب به وحدت میان مذاهب اسلامی به عنوان یک موضوع اصلی و بنیادین توجه داشتند. ایشان زمانی به این موضوع تأکید داشتند که هنوز نظام جمهوری اسلامی هم تأسیس نشده بود: «من خودم در بلوچستان تبعید بودم... دستگاه‌ها نمیخواستند بگذارند تلاشی از سوی ما انجام بگیرد؛ اما در عین حال ما گفتیم بیائید کاری کنیم که یک نشانه‌ای از اتحاد شیعه و سنی را در این شهر نشان بدهیم؛ که این مسئله‌ی هفته‌ی وحدت - ولادت نبی اکرم در دوازدهم ربیع‌الاول به روایت اهل سنت، و در هفدهم ربیع‌الاول به روایت شیعه - آن روز به ذهن ما رسید و در ایرانشهر آن را عمل کردیم؛ یعنی از دوازدهم تا هفدهم جشن گرفتیم. این یک فکر عمیقی بوده است، مال امروز و دیروز نیست.» ۱۳۹۰/۰۷/۲۵

این موضوع نه تنها یک موضوع تاکتیکی مربوط به پس از پیروزی انقلاب نیست بلکه در میان علما و مراجع گذشته هم سابقه داشته است: «این [کار] سابقه هم دارد؛ یعنی مخصوص زمان ما و دوران جمهوری اسلامی نیست. مرجع بزرگی مثل مرحوم آیت‌الله بروجردی که مرجع کلّ دنیای شیعه در زمان جوانی ما بود، طرف‌دار جدّی وحدت اسلامی بودند، طرف‌دار جدّی تقریب مذاهب اسلامی بودند؛ با بزرگان علمای دنیای اسلام و اهل سنّت مراوده داشتند، گفتگو داشتند؛ این یک اعتقاد است، یک اعتقاد قلبی و عمیق است.» ۱۳۹۸/۰۸/۲۴

اشارات اخیر رهبر انقلاب در دیدار اخیر با اندیشمندان و علما مسلمان در روز میلاد پیامبر اکرم(ص) همچنین اثبات این ادعاست که تفکر تقریب صرفا محدود به زعمای دینی و سیاسی ایران هم نیست: «یکی از کسانی که بنده را تشویق کردند و تحریض کردند بر ایجاد این مجمع تقریب اسلامی، مرحوم آسید محمد باقر حکیم شهید بزرگوار بودند.» ۱۴۰۰/۰۸/۲ تمجیدهای ایشان از افرادی مانند مرحوم شیخ محمد رمضان البوطی، شیخ احمد الزین و شیخ سعید شعبان از لبنان هم نشان می‌دهد که تقریب صرفا یک اندیشه و تفکر شیعی نیست و در میان اندیشمندان و روشنفکران اهل سنت هم جایگاه قابل توجهی دارد.

اختلاف‌افکنی سازماندهی شده
از نگاه رهبر انقلاب شعله گرفتن اختلاف و نقار میان مسلمین در یک قرن اخیر نه تنها یک پدیده تصادفی نیست بلکه برعکس یک امر و نقشه‌ی نظام‌مند است: «باید بدانید که استعمار و استکبار، دهها سال - بلکه بیشتر - پول خرج کردند، تا بین مسلمین اختلاف ایجاد کنند. برای ایجاد اختلاف، کتاب و مجله نوشتند، شایعه منتشر کردند، عصبیتها را تحریک کردند و در اعماق دل مسلمین، نسبت به یکدیگر حقد و کینه‌های فراوانی به وجود آوردند. البته در طول زمانهای گذشته هم این دشمنیها بود؛ اما در دوران استعمار، شکل جدیدی پیدا کرد. هر کس با سیاست جدید دنیای اسلام در طول صد یا صدوپنجاه سال اخیر آشنا باشد، توجه میکند که اشاره به چه چیزهایی میکنم.» ۱۳۶۹/۰۷/۱۱

دشمن با هر جریان اسلامی که در خدمت منافع او نباشد مشکل دارد اعم از شیعه یا سنی. طبعا پروژه نظام‌مند و سازماندهی شده‌ی برجسته کردن اختلافات میان مسلمانان هر قدر عمق پیدا کند، بیشتر در خدمت او خواهد بود: «شما ملاحظه کنید امروز کلمه‌ی شیعه و سنی وارد ادبیات سیاسی آمریکا شده. که آمریکایی‌ها به شیعه و سنی چه‌کار دارند؟! در ادبیات سیاسی آمریکا مسئله‌ی سنی بودن و شیعه بودن چند سال است که وارد شده؛ فلان کشور بله اینها شیعه‌اند، فلان کشور سنی‌اند. با اینکه آنها با اصل اسلام مخالفند، دشمنند. اما مسئله‌ی شیعه و سنی را رها نمیکنند. پس این چیزها هست. اختلافات روزبروز دارند زیاد میکنند، سوءتفاهمها را زیاد میکنند. این بنابراین ما تأکید میکنیم، علت تأکید ما این است و ملاحظه هم میکنید دست‌آموزهای آمریکا در هر جای دنیای اسلام بتوانند فتنه ایجاد میکنند. ۱۴۰۰/۰۸/۲ «اگر دشمن موفق شد، بدانید به این اکتفاء نمیکند؛ اگر خدای نکرده توانست بین شیعه و سنی جدائی بیندازد، بعد میرود سراغ سنی؛ اگر آنها هم یکپارچه باشند، بین آنها هم اختلاف بیندازد. یک عده شافعی‌اند، یک عده حنفی‌اند، یک عده مالکی‌اند، یک عده پیرو فلان مکتب اصولی‌‌اند، یک عده پیرو مکتب دیگرند؛ دشمن که رها نمیکند. ۱۳۹۰/۰۷/۲۵»

به سیره پیامبر(ص) بازگردیم
راه‌حل وضعیت موجود، پیروی از سیره و سنت پیامبر گرامی اسلام(ص) است: «برادران عزیز، خواهران عزیز! باید عمل کرد، باید اقدام کرد، با ادعا مسائل تمام نمیشود؛ ما ادعا میکنیم مسلمانیم، ادعا میکنیم جمهوری اسلامی هستیم، باید اسلامی باشیم واقعاً، باید پیرو پیغمبر باشیم. این ولادت با عظمت، این ولادت مبارک یک فرصتی است برای اینکه روی این قضیه فکر کنیم، مطالعه کنیم، عزم راسخی در این راه برای خودمان اتخاذ کنیم.» ۱۴۰۰/۰۸/۲ «باید بیدار شویم؛ ما باید امروز بفهمیم که تصمیم ما، سرنوشت تاریخی دنیای اسلام را تعیین میکند. البته این تصمیم، فقط مربوط به شخص خود ما و امروزِ خود ما نیست. امروز هیچ راهی در مقابل امت اسلامی وجود ندارد، مگر اینکه به قدرت خود ایمان بیاورد و از ادامه‌ی انظلام پرهیز کند و تصمیم بگیرد زیر بار زورگویی نرود. ما ملتهای اسلامی را دعوت نمیکنیم به اینکه شمشیر به دست بگیرند و با کشورهای دنیا جنگ کنند؛ ما آنها را توصیه میکنیم به اینکه حق خود، قدر خود، عزت خود، عزت ملتهای خود، تاریخ و میراث ارزشمند خود را بشناسند، قدر آن را بدانند و به آن تکیه کنند؛ اجازه ندهند که دنیای کفر و استکبار - که امروز در مشت صهیونیست‌هاست - آنها را تحقیر کند؛ این حرف ماست... پیغمبر این را از ما میخواهد.» ۱۳۸۵/۰۱/۲۷