جزئیات ساخت ناوشکن جماران

گفتگو با فرمانده‌ی نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به مناسبت الحاق ناوشکن جماران به ناوگان نیروی دریایی

آنچه در ادامه می‌خوانید گفتگو با امیر دریادار حبیب الله سیاری فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی است که حاکی از آن است رهبر معظم انقلاب تا چه حد در شروع و به ثمر رسیدن این پروژه نقش داشته است.

پروژه‌ی ناوشکن جماران چه روندی را طی کرده تا به موقعیت امروز رسیده است؟ به کار گیری این ناوشکن چه تحولی در عرصه‌ی قدرت نظامی جمهوری اسلامی ایران در حوزه‌ی دریا محسوب می‌شود؟
به طور کلی ساخت ناوشکن در نیروی دریایی از وضعیت خاصی برخوردار است. ناوشکن در نیروی دریایی جزء عناصر تجهیزات محور محسوب می‌شود؛ یعنی باید تجهیزات مناسب در اختیار داشته باشیم تا بتوانیم برای ساخت آن اقدام کرده ودر دریاها حضور داشته باشیم. البته این به معنای بی‌توجهی به نیروی انسانی نیست، چرا که اگر شما بهترین تجهیزات را هم داشته باشید ولی نیروی انسانی کارآمد نداشته باشید از کارایی خوبی برخوردار نخواهید بود. حال اگر تجهیزات‌تان تولید داخل باشد و در کنار آن نیروی انسانی کارآمد و خوبی هم داشته باشید، می‌توانید بهترین بهره‌ را از آن ببرید. با همه‌ی این تفاسیر نیروی دریایی تجهیزات محور است و باید تجهیزات لازم را داشته باشد تا بتواند روی سطح آب و یا زیر آب حضور جدی داشته باشد و بتواند از منافع مملکت دفاع کند. خب برای این‌که تجهیزات داشته باشیم باید چه کنیم؟ در طول سالیان قبل از انقلاب ما نیروی دریایی قدرتمندی نداشتیم؛ علت آن هم این بود که توان تولید در داخل مملکت را نداشتیم که بتوانیم تجهیزات را خودمان بسازیم و استفاده کنیم. در آن سال‌ها اگر تجهیزات دریایی هم در اختیار داشتیم، همه‌اش ساخته‌ی دست دیگران بوده است. نکته مهم اینجاست که تعمیر و نگهداری آن را هم خودشان انجام می‌دادند و نرم‌افزارش هم در اختیار خودشان بوده است. ما به عنوان یک کاربر معمولی از این‌ تجهیزات استفاده می‌کردیم و بیشتر از این هم اجازه نداشتیم؛ ضمن این‌که در نهایت مأموریتی هم که انجام می‌گرفته است در خط و زنجیره‌ی خواسته‌ی دیگران بوده است.

بعد از این‌که انقلاب پیروز می‌شود ما کاملاً مستقل عمل می‌کنیم و خواسته‌هایی هم که از سوی بیگانگان به ما تحمیل می‌شد همه از بین می‌رود. تعمیر، نگهداری و نرم‌افزار تجهیزاتی هم که در اختیار داشتیم همه در دست دیگران بود. حالا ببینید ما در آن زمان چه وضعیتی داشتیم. برای این‌که بتوانیم از تجهیزات موجود استفاده کنیم با مشکلات زیادی رو به رو بودیم. ولی با همان درس خودباوری و خوداتکایی که از انقلاب یاد گرفته بودیم، خیلی سریع بر تجهیزات موجود تسلط پیدا کردیم و از آن به بهترین نحو ممکن استفاده کردیم و توانستیم در عرصه‌ی دریا در همان 67 روز اول جنگ دشمن‌مان را شکست دهیم. در واقع به خاطر اعتماد به نفس و خودباوری که در کارکنان نیروی دریایی به وجود آمده بود، توانستیم به این موفقیت دست پیدا کنیم. 

اما استفاده‌ی مستمر از این تجهیزات بالاخره ملزوماتی هم داشت به طور مثال نیاز به تعمیر و نگهداری و یا نیاز به تعویض قطعه. اینها مسائلی بود که نمی‌شد به آن بی‌توجه باشیم. خب آیا کسی به ما کمک می‌کرد؟ آیا کسی به ما قطعه می‌فروخت؟ آیا کسی به ما نرم‌افزار می‌داد؟ جواب همه این سوالات منفی است. هیچ کشوری در دوران دفاع مقدس حاضر به این کار نبود. فرمانده‌ی معظّم کل قوا هم در سخنانشان فرمودند که حتی حاضر نبودند که به ما سیم خاردار بدهند. حالا شما فرض کنید، با این اوضاع می‌توانید قطعه‌ا‌ی حساس از یک ناوشکن را بخرید؟ قطعا امکان‌پذیر نبود.

 به هر حال ما وارد دفاع مقدس شدیم و با خودباوری و شجاعت تجهیزات را تعمیر و نگهداری کردیم. اما نیازمندی‌ها روز‌ به روز زیادتر می‌شد و آن‌جا بود که فرمان تشکیل جهاد خودکفایی در نیروهای مسلح توسط رهبر معظم انقلاب صادر شد. این حرکت موثر باعث شد که ما بیشتر به طرف ساخت قطعات و دستگاه‌های مورد نیازمان برویم. گام اول با صدور دستور تشکیل جهاد خودکفایی، ساخت قطعات بود.  تولید قطعات که شروع شد، نیازمان به خرید قطعه برطرف شد و توانستیم دستگاه‌ها را به خوبی نگهداری کنیم. اما بعد از ساخت قطعه در اجرای همان فرمان به دنبال ساخت سامانه رفتیم.  در واقع با گردآوری یک سری از قطعات، دستگاه‌هایی را به وجود آوردیم و سامانه ساختیم. بعد هم توانستیم این سامانه‌ها را به روز کنیم و روی یگان‌های شناورمان به کار بگیریم. چون اگر شما تجهیزات داشته باشید ولی به فناوری روز مجهز نباشید باز هم حرفی برای گفتن در پهنه‌ی دریاها ندارید.

 در نهایت بعد از ساخت سامانه به این فکر افتادیم که به دنبال ساخت خود یگان باشیم. به این ترتیب از جزء شروع کردیم و به کل  رسیدیم، یعنی به جایی که حالا باید خود ناو را بسازیم. همان اول صحبتم هم اشاره کردم که دیگران چیزی به ما نمی‌دادند و ما هم به طور طبیعی نباید تفکرمان به این سمت می‌رفت که بخواهیم از آنها چیزی بخریم. تجربه هم به ما ثابت کرده بود که شما هر چه قدر وسیله بخرید و در زنجیره‌ی دفاعی استفاده بکنید، قطعا دارای گلوگاه‌هایی است که اگر اتفاقی بیفتد و اوضاع بحرانی و جنگی شود، این گلوگاه در اختیار دشمن است. در حالیکه به قطعات و تجهیزات نیاز دارید دست شما را خالی می‌گذارند. شما در حالت دفاع می‌توانید روی وسایلی که متعلق به خودتان است حساب کنید که و از صفر تا صد آن را مدیریت کنید؛ اگر غیر از این باشد آن‌جایی که نیاز دارید، یا کمک نمی‌کنند یا این‌که در تنگنا قرار می‌دهند. بر همین اساس این برنامه در تهیه و تولید وسایل مورد نیاز چرخه‌ی دفاع وجود دارد و ما توانستیم بر همین مبنا پیش برویم.

  ما از این جهت باید وارد عرصه‌ی ساخت یگان جدید می‌شدیم که تعدادی از نیروهای شناورمان در طول هشت سال دفاع مقدس صدمه دیدند و تعدادی از آنها نیز از نظر قدمت خدمتی، سن‌شان بالا رفته بود و باید جایگزین می‌شدند. به طور مثال اگر عمر مفید یک ناو 30 سال باشد و 20 سال هم بیشتر از حد ممکن از آن استفاده کرده باشید دیگر نمی‌توان از آن انتظار بیشتری داشت.
این تفکر را باز فرمانده‌ی معظّم کل قوا در نیروهای مسلح و به ویژه در نیروی دریایی به وجود آوردند که دستور ساخت ناوشکن را صادر کردند. حالا چرا ناوشکن؟ ما کلاس‌های دیگری از ناو را هم داریم. ناوهای پشتیبانی، لجستیکی، ناوهای نیروبر، ناوچه و... ولی گل سرسبد نیروی دریایی در سطح آب، ناوشکن است. با این تفسیر، حضرت آقا می‌آیند و دستور می‌فرمایند که بروید ناوشکنی با طراحی بالگرد و موشک بسازید. همین‌ جا اگر دقت کنید، به عمق نگاه ایشان پی ‌ببرید؛ چرا که می‌شد این فرمان به این صورت‌ باشد که ناوشکن بسازید، ولی ایشان تاکید می‌کنند باید با طراحی بالگرد و موشک باشد. عمق نگاه از آنجایی مشخص است که یک ناوشکن برای این‌که امروز در دریاها حضور داشته باشد و اقتدارش را نشان بدهد، لازمه‌اش این است که هم موشک داشته باشد و هم بالگرد. چون اگر بالگرد داشته باشد، شعاع عملیاتی‌اش هم افزایش پیدا می‌کند. اگر انواع موشک‌ها را هم داشته باشد قدرت رزمی‌اش بالا می‌رود. وقتی هم که ناوشکن شما مجهز به موشک باشد، دیگر سلاح‌های زیر مجموعه موشک را هم به طور طبیعی دارد.

در طول ساخت ناوشکن با چه محدودیت‌هایی روبرو بودید؟
 در طول ساخت محدودیت‌هایی وجود داشت و چون تجربه‌ی اول‌مان بود، با مشکلاتی مواجه بودیم، اما تسلط بر موضوع و اعتماد به نفس برای رفع این معایب و مشکلات بسیار حائز اهمیت بود. در طول این مدتی که ناوشکن در حال ساخت بود، به طور مستمر از رهنمودهای رهبر معظم انقلاب استفاده می‌شد. ایشان در جایی هم فرمودند شما هر چه قدر پیش‌ بروید، پنجره‌های دیگری از علم و دانش و صنعت در ساخت ناوشکن برای شما باز خواهد شد و نگاه شما عوض می‌شود.  واقعاً هم‌ این اتفاق افتاد و در اجرای همان فرمان، امروز این ناوشکن ساخته شده است.

در مورد رهنمودهای رهبر معظم انقلاب در جریان کار آیا نمونه‌های عینی وجود دارد که به آن اشاره کنید؟
بله. در طول مدتی که بحث ساخت این ناوشکن را دنبال می‌کردیم، در بعضی از مقاطع گزارشاتی به صورت حضوری و یا مکتوب به عنوان فرمانده‌ی معظّم کل قوا محضرشان تقدیم می‌شد، که میزان پیشرفت کار را ارائه می‌‌کردیم. معمولاً ایشان با نگاه دقیقی که به قضیه داشتند، موضوع را دنبال می‌کردند. اگر هم مشکلات موجود برای ایشان بازگو می‌شد  دائما با اقتدار تاکید می‌کردند که بروید و دنبال کنید، این مشکل هم حل می‌شود و واقعاً هم حل می‌شد.
هر جا با کمبود و کسری مواجه می‌شدیم، شاید بگویم مهم‌ترین مسئله وضعیت روحی و روحیه‌‌ی کارکنان ومتخصصان بود، که معمولاً  با تزریق روحیه‌ای که حضرت آقا در این رابطه‌ها می‌کردند، پرسنل و دست‌اندرکاران بیشترین تأثیر و انرژی را می‌گرفتند.
یعنی اعتماد به نفس و توکل مهمترین فاکتورهای مدنظر ایشان بود.
بله. اینکه ایشان در سخنان‌شان هم دائم می‌فرمایند که به خدا توکل کنید و به او دل ببندید و تلاش کنید تا کار را جلو ببرید، به همین مسئله بازمی‌گردد. اعتماد به نفسی هم که از سلسله مراتب و رده‌ها‌ی بالا به کارکنان زیرمجموعه منتقل می‌شود، خیلی مهم و حائز اهمیت است؛ به ویژه در یک کاری که کاملاً نو و جدید است و سابقه‌ای هم نداشته است.
در مورد ویژگیهای این ناوشکن نیز اگر نکته‌ای وجود دارد، بفرمایید.

علاوه بر اینکه شعاع عملیاتی بسیار خوبی دارد از قدرت مانور بسیار بالایی نیز برخوردار است. سلاح‌های مختلف آن چه سطحی، چه هوایی و چه زیرسطحی، سلاح‌های به روز و مناسبی است. قابلیت حمل بالگرد آن نیز  به شعاع عملیاتی‌اش اضافه‌ کرده است. از جهت امکانات ارتباطی نیز از وضعیت بسیار مناسبی برخوردار است و از سرعت بسیار خوبی بهره‌مند است. دارای قدرت ماندگاری بالا در شرایط نامناسب جوی در اقیانوس‌ها نیز هست.

با همه این تفاسیر دو ویژگی‌ برجسته‌ی دیگری که ناوشکن جماران دارد عبارت است از اینکه اولاً ساخت آن به طور کامل به دست توانمند متخصصین نیروهای دریایی صورت گرفته است و بعضی از قسمت‌هایش نیز با هماهنگی صنایع دفاع و نخبگان و متخصصان دانشگاهی انجام شده است و صد در صد بومی و وطنی است.

 ثانیاً در جریان ساخت و به نتیجه رساندن این پروژه، هیچ کدام از کشورهای خارج نه کمک فکری به ما کردند و نه کمک ابزاری. هر چیز که نیاز داشتیم تماماً در داخل مملکت و کارخانجات نیروی دریایی ساخته شد.

به هر حال این افتخاری است که بعد از سالها در این کشور موفق به ساختن ناوشکن شدیم. همانطور که پیشتر هم گفتم  ناوشکن به عنوان گل سرسبد یگان‌های شناور سطحی در دریا شناخته می‌شود. چه از نظر ظاهر و چه از جهت تجهیزات و قدرت مانور و فعالیت.

توان کشورهای دیگر خصوصا کشورهای همسایه در ساخت ناوشکن چگونه است؟
کشورهای محدودی در دنیا توان ساخت ناوشکن را دارند. در منطقه هم اگر کشورهایی توانی در ساخت و ساز ناوشکن دارند، به تنهایی این کار را نکردند؛ یعنی به صورت ابزاری و یا فکری از دیگران کمک گرفتند.  اما مهم اینجاست که ما به تنهایی این کار را انجام دادیم و همه چیز را خودمان ساختیم و به این‌جا رسیدیم.

باید به این نکته هم اشاره کنم که این افتخار تنها برای نیروهای مسلح و ارتش نیست؛ بلکه این ملت و مملکت هستند که به این توانمندی دست پیدا کردند. باید به ملت تبریک گفت و این توانمندی را به آنها تقدیم کرد. تبریک به این دلیل که فرزندانشان به چنین توانمندی، افتخار و اقتداری دست یافتند که قابل ارائه در سطح جهانی است.

با توجه به حضور گسترده آمریکا در خلیج فارس و کشورهای حاشیه آن واکنش‌های سیاسی نسبت به این مسئله را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ این مسئله چه اثری در وجهه بین‌المللی و روابط ما دارد؟
  این مسئله قطعاً در اقتدار نظام در عرصه‌ی جهانی موثر خواهد بود و بر همگان روشن می‌شود که جمهوری اسلامی ایران از نظر علم و دانش و فن‌آوری به جایی رسیده است که قدرت طراحی و ساخت ناوشکن را دارد. همانطور که شما وقتی موفقیت‌های علمی و هسته‌ای  و یا فرستادن ماهواره را مطرح می‌کنید موجبات تقویت وجهه‌ی نظام را فراهم کرده‌اید، این مسئله هم همانگونه است. این موفقیت‌ها علاوه بر تاثیرات شگرفی که در عرصه‌ی بین‌الملل دارد، بر این مسئله نیز دلالت می‌کند که اگر ما به اقتدار و توانمندی این‌چنینی دسترسی پیدا می‌کنیم، هیچ‌وقت فکر تعرّض به منافع دیگران نداریم؛ بلکه ما برای دفاع از کشورمان و منافع‌مان، تجیهزات را  خودمان می‌سازیم. اینکه ما دست نیاز به سوی دیگران دراز نمی‌کنیم تا برای دفاع از مرزهای آبی‌‌مان به ما تجهیزات بدهند؛ افتخار بزرگی است که نصیب مملکت و ملت ما شده است.  البته دیگران هم باید به این نقطه برسند. همسایگان ما  همه باید بدانند که می‌توانند روی پای خودشان بایستند و اقتدارشان را خودشان برای خودشان به وجود بیاورند. نه این‌که دیگران در کنارشان قرار بگیرند بیایند و بعد بگویند ما اقتدار داریم. این اقتدار پوشالی به  هیچ دردی نمی‌خورد. اقتدار باید برخاسته از خود ملت و مملکت باشد.

به هر حال همه کسی که فکر می‌کند این ساخت و سازها ممکن است که به ضرر منافع‌شان باشد  سخت در اشتباه‌اند.  چرا که ما از ابتدا نوع تفکرمان را در ساخت و سازها مشخص کردیم. ما برای دفاع از منافع خودمان به دنبال ساخت و ساز هستیم  و فکر تعرّض به منافع هیچ کسی را هم نداریم .

دست نیاز به سوی هیچ ‌کسی دراز نمی‌کنیم و هر جا هم که لازم باشد، باید بتوانیم از منافع‌مان دفاع کنیم. مقام معظم رهبری هم می‌فرمایند «که هر ملتی نتواند از خود دفاع کند، مرده است.» ما هم نمی‌خواهیم مرده باشیم؛ می‌خواهیم از خودمان دفاع کنیم تا ملت زنده‌ای باشیم و همه دنیا متوجه شوند که ما ملت زنده‌ای هستیم.