هفت شرط و هفت ویژگی کانون تربیت مبلغ

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در روزهای پایانی تیرماه امسال در دیدار با مبلغین و طلاب حوزه‌های علمیه سراسر کشور با تصریح بر اینکه «با اطلاعاتی که به من می‌رسد از جهات مختلف، نسبت به تبلیغ نگرانم» به تشریح و آسیب‌شناسی وضعیت تبلیغ دینی در کشور پرداختند و در نهایت نیز با توصیه‌های و بیان پیشنهادهای راهبردی مسیری را جهت رشد و تعالی تبلیغ دینی پیش روی حوزه‌های علمیه ترسیم کردند.
رسانه KHAMENEI.IR در قالب پرونده‌ی «تبلیغ، اولویت اول» در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام‌والمسلمین غلامعلی صفایی بوشهری، امام جمعه بوشهر و نماینده ولی‌فقیه در استان بوشهر به تبیین محورهای مهم این دیدار پرداختیم.

رهبر انقلاب بر شناخت مخاطب در تبلیغ تأکید کردند. امروز مخاطب ما با دهه‌های گذشته چه تفاوتی کرده است و چه ظرفیت‌هایی برای تبلیغ بیشتر وجود دارد؟
یکی از موازین تبلیغ مؤثر، شناخت جامعه‌شناسانه و روان‌شناختی و فهم نظام مسائل جامعه مخاطب و هدف است. امروزه مخاطب مقوله تبلیغ رشد نسبی معرفتی و علمی داشته و در معرض تهاجم گسترده فرهنگی، پیدایش مسائل به‌روز و فوق روز موضوعات و مسائل معارفی، بصیرتی، سیاسی و فرهنگی و همچنین پیوندخوردن عمیق آن موضوعات و مسائل با نظام حکومتی اسلامی و تهاجم گسترده تحریف حقایق است؛ اما خوشبختانه ظرفیت‌های گوناگون تبلیغی در عرصه‌های مختلف حقیقی و مجازی ایجاد شده است که باید با کارشناسی دقیق محتوایی و گزینش صحیح و مؤثر سبک، شیوه و همچنین ابزار مناسب به تبلیغ جهادی و دانش‌بنیان پرداخت.

به نظر شما انتقال معارف نسلی و خانوادگی که قدیم از سوی پدران و مادران صورت می‌گرفت چرا امروز کمتر شده است؟ این اتفاق غیر از غوغا و تکثر رسانه‌ای چه دلایل دیگری دارد؟
متأسفانه، ساختارسازی اولیه معرفتی که پیش از این در خانواده‌ها از سوی بزرگ‌ترها مانند پدربزرگ و مادربزرگ و پدران و مادران صورت می‌گرفت و به شکل سنتی و مؤثر از کودکی، مهندسی معرفتی و معماری آن تحقق می‌یافت به علل مختلف به‌شدت کمرنگ شده است.

دوری فرزندان از کانون گرم خانواده‌های پدری و مادری، معماری نوین زیستی و آپارتمان‌نشینی، دوست پایه‌ای تربیت کودکان و نوجوانان و جوانان، حضور بیشتر جامعه هدف در جغرافیای بیرون از خانه، از بین رفتن نسل سنتی و آیینی خانواده‌ها، تأثیرگذاری مدرنیته اجتماعی بر بافت خانواده‌ها، پیدایش ادبیات اجتماعی و گفتمانی بین‌نسلی، عمده توجه نسل نو به مراجعه به ابزار نوین اطلاعات و رسانه الکترونیک و درگیری جدی خانواده‌ها به تأمین معیشتی و تحت‌الشعاع قرارگرفتن امور تربیتی و دوری عاطفی و هدایتی فرزندان از سوی پدر و مادر و رهایی آنان در فضای پرتلاطم فرهنگی و اجتماعی جامعه را می‌توان از موانع انتقال معارف نسلی در نظام خانوادگی دانست.

براساس تعریفی که رهبر انقلاب ارائه داده‌اند تبلیغ صرفاً شناخت و پاسخ به شبهات نیست، بلکه حمله و تهاجم به مواضع طرف مقابل هم هست؛ به نظر شما، این صورت‌بندی چه تحلیلی را در خود دارد؟
بی‌تردید دفاع فرهنگی در مقابل تهاجم گسترده فرهنگی، بخشی از نظام ساختاری مدیریت فرهنگی است؛ ولی تمام آن نیست. بخش دیگری از نظام‌واره صیانتی فرهنگ، تهاجم حساب‌شده به هندسه فرهنگی و معرفتی دشمن مهاجم و متجاوز در جنگ نرم است، زیرا تنها بسنده کردن به دفاع و پدافند فرهنگی، جامعه را در حالت انفعال قرار می‌دهد و جبهه مهاجم را از حمله به‌نظام ابتذالی و انحرافی فرهنگی و معارفی خود مصون می‌دارد و به دشمن فرصت می‌دهد با تولید مواد جدید تهاجم فضای دیگری برای حمله نرم فرهنگی به دست آورد.

شناخت صحنه برای یک مبلغ به معنای واقعی کلمه با همه شرایطش چگونه رخ می‌دهد؟
از عوامل شناخت صحنه تبلیغ، درک دقیق آمایشی نظام مسائل موجود و محتمل در آینده در جغرافیای تبلیغ، اولویت‌شناسی مسائل، کشف جواب و حل مسائل با ادبیات مؤثر و مستدل و شناخت منابع تهاجم جهت کشف علل و تأثیر آن بر جامعه هدف است.

روحیه جهادی در مبلغان چه ثمراتی دارد؟ چگونه این روحیه را می‌توان در مبلغان نهادینه کرد؟
بی‌تردید تبلیغ با جهادگری در دو عرصه تأثیر و توسعه گسترده نفوذ، مؤثر و مفید خواهد بود. یکی از ارکان تبلیغ اسلامی مجاهدت مبنایی آن است و به غیر از این، پای منافع شخصی و گروهی به میان می‌آید که این قرین به کمرنگی و عدم تأثیر خواهد بود. تولید این روحیه یک کار معرفتی ایمان‌زا و سپس شناختی پیرامون میدان جنگ نرم و آرایش دشمنان و درجه آسیب آن در جامعه و تولید روحیه و رویه مجاهدت برخاسته از ایمان به کار در مبلغان میسر می‌شود.

تشکیل کانون‌های عظیم حوزوی که در تبلیغ و تربیت مبلغ به میدان بیایند و دارای پشتوانه فکری و تحقیقی و علمی لازم باشند یکی از مطالبات رهبر انقلاب در دیدار اخیر بود. به نظر شما، این کانون‌ها چه مشخصاتی باید داشته باشند؟ ویژگی اصلی آنها چه باید باشد؟
اصلی‌ترین کانون تبلیغ دین به معنای دقیق کلمه، حوزه‌های علمیه هستند که براساس پشتوانه‌های معرفتی و تحقیقی باید به‌عنوان کار نهایی و نتیجه تحصیل در تمامی رده‌های حوزوی وارد صحنه تبلیغ شود؛ همان‌طور که نهایت کار انبیا علیهم‌السلام چنین بوده است. «ما عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلاغُ الْمُبِینُ».

این کانون‌ها باید دارای این شرایط باشند:
۱. سواد لازم و مؤثر.
۲. بصیرت کافی در ریشه‌یابی مسائل و حل آن.
۳. روحیه و رویه جهادی داشتن.
۴. به‌صورت گروهی تلاش‌کردن.
۵. استمرار در کار در منطقه هدف.
۶. استفاده بهینه از تمامی ظرفیت‌های مرسوم مثل منبر، کلاس‌داری و چهره‌به‌چهره و نشست‌های جمعی و ایجاد عاطفه.
۷. تسلط بر به‌کارگیری تکنولوژی نوین رسانه.

اما ویژگی اصلی آنها:
۱. اخلاص و جهادگری.
۲. وحدت و همپوشانی یکدیگر.
۳. رشد سواد معرفتی و بصیرتی.
۴. ارتقای سطح تحمل و بی‌توقعی.
۵. جامعیت در منظومه تبلیغ مانند خدمات در کنار هدایت.
۶. توان ایجاد پیوندهای دوستی و صمیمیت با جامعه هدف.
۷. استمرار و مرحله‌ای عمل‌کردن.

مأموریت «تهیه مواد تبلیغی به‌روز»، «تنظیم شیوه‌های اثرگذار تبلیغی» و «تربیت مبلغ» که برای کانون‌های عظیم حوزوی تصویر شد، چگونه باید به منصه ظهور برسد؟ کدام دستگاه‌ها می‌توانند به این ماجرا کمک کنند؟
قطعاً تبلیغ بدون محتوای صحیح و به‌روز که بتواند نجات‌زا و کمال‌آفرین باشد مؤثر نخواهد بود، بلکه امکان دارد نتیجه عکس بدهد. در این رابطه کانون‌های تبلیغی می‌توانند حسب توان علمی و شناخت و تحلیل محیطی منطقه تبلیغ، تولید محتوا و روش مناسب و سپس آن را آسیب‌شناسی کنند، همچنین سازمان تبلیغات اسلامی، دفتر تبلیغات و معاونت تبلیغ حوزه علمیه و نهادهای فرهنگی دیگر مانند مرکز تعلیم‌وتربیت سپاه و دفاتر نمایندگان ولی فقیه در استان‌ها در این باره اقدامات مناسب محتوایی و اجرایی ارائه دهند.