سه اصل اساسی «تبیین» چیست؟

رهبر معظّم انقلاب اسلامی، در دیدار مدّاحان اهل‌بیت (علیهم السّلام)، «تبیین» را مهم‌ترین کار حضرت فاطمه‌ی زهرا (سلام ‌اللّه ‌علیها) و از نیازمندی‌های اساسی و مهمّ امروز دانستند: «ما امروز به تبیین نیاز داریم. امروز، شبهه‌افکنی یکی از کارهای اساسی دشمن است. برنامه‌ریزی میکنند، حالا یک مقداری در خبرهای آشکار هست که شما هم می‌بینید، یک مقداری‌اش هم در خبرهای آشکار نیست که ما اطّلاع داریم. برنامه‌ریزی میکنند و پول خرج میکنند برای اینکه ذهنیّتها را منحرف کنند از حقیقت. چه کسی باید جواب بدهد؟ چه کسی بایستی این خطّ کج را مستقیم کند؟ چه کسی بایستی تبیین کند؟ شما جزو کسانی هستید که میتوانید این کار بزرگ را انجام بدهید.» ۱۴۰۳/۱۰/۰۲

ایشان، در ادامه‌ی بیانات خود، مدّاحی را یک رسانه دانستند و رهنمودهایی را درباره‌ی خطوط و اهداف اصلی استفاده از این رسانه بیان کردند. پیش از ورود به بحث و بررسی این رهنمودهای مهم و اساسی، ذکر یک نکته ضروری است: آنچه رهبر معظّم انقلاب درباره‌ی ضرورت و اهمّیّت «تبیین» و ابعاد آن بیان کردند اگرچه خطاب به مدّاحان بود، امّا بدون شک نباید دایره‌ی مخاطبین را در قشر مدّاحان محدود کرد؛ مخاطب این بیانات و رهنمودها تمام کسانی هستند که به نوعی صدا و مخاطبی دارند؛ از واعظان و مدّاحان گرفته تا مسئولان و اساتید دانشگاه و معلّمان و رسانه‌ها.

حتّی شما!
در زمانه‌ای که ابزارهای دیجیتال و هوشمند به‌شدّت فراگیر شده و شبکه‌های اجتماعی نقشی جدّی در شکل‌دهی به افکار عمومی ایفا می‌کنند و بسیاری از افراد عادی جامعه در شبکه‌های اجتماعی فعّال هستند، آنان را هم باید مخاطب این بخش از بیانات رهبر انقلاب دانست. شاید دایره‌ی مخاطبین این افراد کم باشد ــ که در برخی موارد نه‌تنها کم نبوده، بلکه زیاد هم هست ــ امّا آنان نیز از قاعده‌ی «ضرورت تبیین» مستثنا نیستند: «البتّه امروز فضای مجازی یک فرصتی است برای این کار. حالا دشمنان از فضای مجازی جور دیگر استفاده میکنند امّا شما جوانهای عزیز این‌جوری از آن استفاده کنید: از فضای مجازی استفاده کنید برای امیدآفرینی، برای توصیه‌ی به صبر، برای توصیه‌ی به حق، برای بصیرت‌آفرینی، برای توصیه‌ی به خسته نشدن، تنبلی نکردن، بیکاره نماندن و مانند اینها.» ۱۳۹۹/۱۲/۲۱

ابعاد و اهداف «تبیین»
رهبر معظّم انقلاب اسلامی، در ادامه، چند هدف و عملیّات محوری را در این عرصه تجویز می‌کنند: «اگر این حرکت مدّاحی شما آگاهی‌بخش باشد ــ اوّل آگاهی ــ بعد امیدآفرین باشد، [یعنی] مأیوس‌کننده نباشد، و هم حرکت‌دهنده باشد، آن وقت یک کار اساسی و بزرگ را شما انجام داده‌اید که با بسیاری از ابزارهای سخن گفتن و تبلیغ کردن، آن مقصود حاصل نمیشود. میتوانید مبارزه کنید با هراس‌افکنی دشمن ــ یکی از کارهای مهمّ دشمن، ترساندن است، هراس‌افکنی است ــ میتوانید مقابله کنید با اختلاف‌افکنی دشمن، میتوانید مقابله کنید با یأس‌آفرینی دشمن. ببینید! اینهایی که عرض میکنم، هر کدام یک عنصر اساسی است.» ۱۴۰۳/۱۰/۰۲

چرا آگاهی‌بخشی؟
رهبر انقلاب اوّلین ویژگی و مأموریّت مهمّ «تبیین» را آگاهی‌بخشی عنوان می‌کنند. دشمن، مخاطب و مردم را اهل فکر و آگاهی نمی‌خواهد. وقتی کسی اهل فکر و آگاهی باشد، بسته به میزان و عمق این آگاهی، به احتمال بسیار زیاد مرعوب یا فریفته‌ی دشمن نمی‌شود. بر‌خلاف آنچه استکبار و استبداد دنبال می‌کند، نظام اسلامی به دنبال رشد فکری و آگاهی‌بخشی به جامعه است و مردم را رشید و اهل فکر و تأمّل می‌خواهد؛ امّا نظام استکبار، بر‌خلاف آنچه شعار می‌دهد و دم از آزادی می‌زند، برای رسیدن به اهداف پلید خود از آگاهی مردم هراس دارد و برای قلب واقعیّت‌ها دست به هر ترفندی می‌زند. «آگاهی» اشتراک معنایی و محتوایی بسیار زیادی با «بصیرت» دارد. نگاهی به میزان تأکید و توصیه‌ی رهبر انقلاب به موضوع «لزوم بصیرت داشتن و گسترش آن در جامعه»، به‌روشنی گویای اهمّیّت این هدف از «تبیین» است.

امیدآفرین باشید
شاید بتوان گفت اصلی‌ترین عملیّات روانی و رسانه‌ای دشمن، به‌خصوص در یکی دو دهه‌ی اخیر، مأیوس کردن مردم بوده و هست. آنان سعی دارند مردم را از همه چیز مأیوس کنند؛ لذا مشکلات و چالش‌های پیشِ‌رو را بسیار بزرگ‌تر از آنچه هست جلوه می‌دهند، این چالش‌ها را غیر قابل حل معرّفی می‌کنند، دستاوردها را انکار و حتّی تحقیر می‌کنند یا در بهترین حالت کوچک‌سازی می‌کنند، القاء بن‌بست می‌کنند و در نهایت به دنبال آن هستند که مخاطب هیچ امیدی به آینده نداشته باشد.
در‌این‌باره، رهبر معظّم انقلاب می‌فرمایند: «امروز سعی دنیا این است که ملّت ایران را از ادامه‌ی راه امیرالمؤمنین و راه اسلام مأیوس کند. من به شما و به همه‌ی ملّت ایران عرض میکنم امروز بزرگ‌ترین جهاد در میدان تبلیغات، این است که کسی بتواند ملّت ایران را به عاقبت و فرجام این راه امیدوار کند. هر کس مردم را ناامید کند، به این ملّت خیانت کرده است. بهترین راه برای دلسردی کوهنوردی که با شوق از قلّه‌ها بالا میرود در حالی که کوله‌پشتی‌اش را بسته و کمر را محکم کرده و عصا به دست گرفته، این است که دروغی جعل کنند و به او بگویند که نمیشود رفت و به قلّه رسید؛ وسط راه، فلان اشکال و فلان مانع وجود دارد. میرود که قلّه را فتح کند ــ یعنی هدف دارد ــ امّا تا بفهمد به آن هدف نمیشود رسید، دست‌وپایش سست میشود و از همان جا برمیگردد.» ۱۳۷۲/۱۰/۶

حرکت‌دهنده باشید
گاهی افراد یک جامعه آگاهی و امید هم دارند، امّا باز هم آنچه باید رخ بدهد نمی‌شود؛ چرا؟ چون ممکن است علی‌رغم داشتن آگاهی و امید ــ که عناصری ذهنی و فکری هستند ــ در عمل، به دلایلی، اقدام لازم و به‌موقع را انجام ندهند. درباره‌ی چراییِ چنین مسئله‌ای بسیار می‌توان سخن گفت امّا همان‌طور که رهبر انقلاب در دیدار با مدّاحان بیان کردند، هراس از دشمن و یا اختلاف در جبهه‌ی خودی می‌تواند از جمله‌ی موانع حرکت باشد. اینجا نیز نیاز به «تبیین» است؛ تبیینی که محرّک باشد، ترس‌ها را بزداید و از اختلافات بکاهد و بر انسجام و اتّحاد بیفزاید.

یکی از عناصر اصلی حرکت، به‌موقع بودن آن است. حرکتی که به هر دلیلی ــ از جمله هراس ــ به‌موقع و در لحظه‌ی نیاز انجام نگیرد و به تأخیر بیفتد، یا اثر ندارد یا اثر آن کاهش خواهد یافت: «نباید غفلت کنیم از وظیفه‌ای که عقل و شرع به عهده‌ی ما گذاشته؛ باید بدون تأخیر وارد میدان بشویم. تأخیر نباید داشته باشیم. آن وقت به تناسب اهمّیّتی که آن کار دارد، خطرات را به جان بخریم. بالاخره در هر حادثه‌ای، هر خطری را نباید انسان به جان بخرد؛ بعضی از حوادث هست که این‌قدر اهمّیّت ندارد که انسان جانش را به خطر بیندازد. به تناسب اهمّیّت حادثه، خطرِ مترتّب بر ورود در میدان را به جان بخریم. مشکل آن وقتی به وجود می‌آید که ما در این وظایف اختلال ایجاد میکنیم: بسرعت احساس تکلیف نمیکنیم، بهنگام وارد نمیشویم، خطر را به جان نمیخریم، ملاحظه میکنیم؛ این[طوری] است.» ۱۴۰۱/۱۰/۱۹