نقشه‌ راه سرافرازی دولت و ملّت

دولت چهاردهم، روز یکشنبه هفتم مردادماه، با تنفیذ حکم ریاست جمهوری آقای پزشکیان از سوی رهبر معظّم انقلاب اسلامی به طور رسمی کار خود را آغاز کرد. دولت در شرایطی کار خود را شروع می‌کند که هم در سطح داخلی و هم در سطح خارجی، مسائل متعدّد و پیچیده‌ای را پیش روی خود دارد؛ مسائلی که بین تهدید و فرصت در نوسان هستند و مواجهه با آن‌ها ظرافت و تدبیر فراوانی می‌طلبد و اگرچه دولت، تنها نهاد متولّی این مسائل نیست، امّا به‌جد می‌توان گفت که اصلی‌ترین نهاد کشور در این میدان است و یکی از ابعاد نکته‌ی مهمّی که رهبر معظّم انقلاب در دیدار اخیر با نمایندگان مجلس درباره‌ی لزوم همکاری و تعامل با دولت جدید فرمودند نیز به همین قضیّه بازمی‌گردد: «اگر ما توانستیم جوری رفتار کنیم که رئیس‌جمهور موفّق بشود، این موفّقیّت همه‌ی ما است؛ اگر او در اداره‌ی کشور، در پیشبرد اقتصاد کشور، در مسائل بین‌المللی کشور، در مسائل فرهنگی کشور به موفّقیّت دست پیدا کند، همه‌ی ما به موفّقیّت دست [پیدا] کرده‌ایم؛ پیروزی او پیروزی همه‌ی ما است؛ این را باید واقعاً از بن دندان باور کنیم.»۱۴۰۳/۴/۳۱

اگرچه همه‌ی ارکان و بخش‌های مختلف کشور موظّف به همکاری و تعامل با دولت هستند، امّا در نهایت این خود دولت است که باید از آزمون دشوار اداره امور سربلند خارج شود. این سربلندی، لوازم و شروطی دارد؛ بیانات رهبر معظّم انقلاب در مراسم تنفیذ، نقشه‌ی راه و شروط ورود موفّق به این میدان خطیر و پیمودن این مسیر را برای دولت جدید و ملت ترسیم کرد که در این گزارش به آن پرداخته می‌شود.

توجّه به ثروت عظیم ملت و ظرفیّت‌های بزرگ کشور؛ حتّی صدای معترض
نخستین توصیه‌ی دقیق رهبر انقلاب درباره‌ی ظرفیّت‌های بزرگ کشور و مطالبه از دولت برای توجّه به آن است. سه نکته‌ی مهم و قابل تأمّل درباره‌ی این بخش از بیانات ایشان وجود دارد. اوّل آنکه ظرفیّت‌های انسانی، فکری و غیرمادّی را به نوعی بر ظرفیّت‌های مادّی ارجحیّت دادند. دوّم آنکه حتّی اعتراض افراد را نیز در زمره‌ی ظرفیّت‌ها دانستند که واجد پیام ظریف و مهمّی است از این باب که اگر کسی به چیزی و موضوعی اعتراض داشت، نه‌تنها نباید او را نفی و طرد کرد بلکه باید به چشم ظرفیّت به او نگریست: «کشور ما کشور بزرگی است، ملّت ما ملّت بزرگی است. در میان ملّت ما کسانی که صاحب فکرند، صاحب ابتکارند، صاحب تجربه‌اند، صاحب آراء جدیدند، بی‌شمارند؛ وقتی انسان پای صحبت این و آن می‌نشیند، این‌قدر حرف نو، فکر نو، ابتکار نو در سخنان گوناگون افراد در قشرهای مختلف می‌شنود که شگفت‌زده میشود. پیشنهادهایی که به صورت مکتوب میدهند، حرفهایی که حضوری میزنند، آنچه به عنوان اعتراض میگویند، آنچه به عنوان پیشنهاد میگویند، همه برای انسان از این جهت مژده است که نشان‌دهنده‌ی فکر نو، ابتکار نو، تجربه‌ی خوب و راهگشایی برای آینده است.» نکته‌ی سوّم اینکه ایشان، به درستی و دقّت، دایره‌ی این ظرفیّت را آحاد ملّت می‌دانند نه گروه و قشری خاص و محدود.

لزوم کار جهادی و اجتناب از کنترل از راه دور
توصیه‌ی بعدی رهبر انقلاب لزوم کار جهادی است. ایشان در تشریح این توصیه تأکید کردند در عین حال که باید ضوابط و قوانین اداری را رعایت کرد، امّا کار جهادی مربوط به کیفیّت کار است: «یعنی خستگی‌ناپذیری، بی‌‌مزد و بی‌منّت کار کردن، هدف را انجام وظیفه‌ی انسانی و خدایی قرار دادن، و پیش رفتن.» نکته‌ی کلیدی و مهمّ این توصیه آنجا بود که ایشان مصداق و بُروز کار جهادی را حضور در میدان دانستند: «ورود مجاهدانه در میدان و اجتناب از کنترل از راه دور؛ اینکه مدیری بخواهد از راه دور کارها را کنترل کند، نمیشود؛ باید برود در دل کار.»

تعامل ارکان مختلف کشور
توصیه‌ی بعدی رهبر انقلاب درباره‌ی لزوم تعامل میان ارکان مختلف کشور است؛ از سه قوّه گرفته تا نیروهای مسلّح و سایر نهادهای مهم و اثرگذار در مباحث کلان. این توصیه کاملاً بدیهی است و تجربه کشور نیز بر اهمّیّت آن مُهر تأیید زده است. اگر تعامل درست و مستمرّی بین ارکان کشور نباشد، هزینه‌های مادّی و غیرمادّی افزایش یافته و در مقابل، بهره‌وری و خروجی کار کاهش می‌یابد. رهبر انقلاب جلسه‌ی سران قوا را محملی مناسب برای این سطح از تعامل معرّفی کردند که خوشبختانه این جلسات با حضور رئیس‌جمهور جدید برقرار است.

تأکید بر رعایت اولویّت‌ها؛ اول، اقتصاد
نکته‌ی مهمّ بعدی رهبر انقلاب در خصوص رعایت اولویّت‌ها است: «همه میدانند که بنده نسبت به مسائل فرهنگی خیلی حسّاسم؛ مسائل فرهنگی و مسائل اجتماعی مسائل بسیار مهمّی است، شاید بیش از همه‌چیز اهمّیّت دارد؛ لکن امروز از لحاظ زمانی، اولویّت با مسائل اقتصادی است.» دولت نباید اجازه دهد موضوعات دیگر توجّه و تمرکز اصلی آن را از این اولویّتِ شماره‌ی یک منحرف‌سازد.

عبور از فضای ملتهب و چالشیِ انتخابات
توصیه‌ی بعدی رهبر انقلاب فراتر از دولت است و آحاد مردم را در بر می‌گیرد. ایشان، در این بخش، بر لزوم عبور از فضای ملتهب و چالشیِ انتخابات تأکید کردند؛ موضوعی که پیش از این نیز نسبت به آن تذکّر داده بودند: «نباید به وسوسه‌های دوقطبی‌سازی اعتنا کرد و ترتیب اثر داد؛ این توصیه‌ی مؤکّد بنده است. نباید احساساتی که افراد را در دوره‌ی انتخابات وادار به مجادله‌ی با یکدیگر میکرد ادامه پیدا کند؛ نگذارید ادامه پیدا کند.» رهبر انقلاب، بار دیگر، بر منطق اصیل انتخابات تأکید کرده و فرمودند در نظام جمهوری اسلامی کسی در انتخابات شکست نمی‌خورد. این توصیه از این باب اهمّیّت دارد که انرژی و تمرکز بخش‌های مختلف کشور و آن ظرفیّت عظیم مردمی، مصروف اولویّت‌ها شوند نه مسائل حاشیه‌ای و فرصت‌سوز و هزینه‌زا. بدون شک، دولت در عبور از این فضا نقش مهمّی دارد.

توجّه و تکیه به توان داخلی کشور
مطالبه‌ی جدّی بعدی رهبر انقلاب توجّه و تکیه به توان داخلی کشور و تداوم عملی شعار کلیدی «ما می‌توانیم» است. این مطالبه بر اساس تجربیّات پیشین کشور است. در دهه‌ی گذشته، دیده شد که موقوف کردن مسائل مهم و اساسی کشور به عوامل و شرایط خارجی چه خسارت‌هایی را به بار می‌آورد. البتّه ناگفته پیدا است که این مهم به معنای طرد و نفی توان و فرصت‌های خارجی نیست، «منتها توان داخلی را ندیده نباید گرفت؛ هیچ مسئله‌ی داخلی را متوقّف و آویزان به یک موضوع خارجی نباید کرد.»

سیاست خارجی پویا، فعّال و مبتنی بر منافع ملّی
آخرین توصیه‌ی رهبر انقلاب، در بیانات مراسم تنفیذ، مربوط به بحث مهمّ «سیاست خارجی» بود. ایشان در این بخش که تقریباً نسبت به سایر توصیه‌ها مبسوط‌تر نیز بیان شد، چند محور مهم و اساسی را بیان فرمودند که عبارتند از:

تحکیم ارتباط با همسایگان یک اولویّت مهم است. ایران چهارده همسایه دارد و باید از این فرصت و امتیاز ارزشمند بهره برد.
باید میدان دیپلماسی کشور را گسترش داد؛ برای نمونه، تعمیق و گسترش همکاری با آفریقا یکی از این میدان‌ها است.

گسترش همکاری و قدرشناسی نسبت به کشورهایی که در سال‌های سخت و فشارهای دشمن در صحنه‌ی بین‌المللی و کاهش فشارهای اقتصادی در کنار ایران بودند. اگرچه رهبر انقلاب از کشور خاصّی در این موضوع نام نبردند، امّا مصادیق این موضوع روشن به نظر می‌رسد.

ارتباط با اروپا اولویّت نیست. علّت این قضیّه نیز به نوع رفتار و عملکرد خود کشورهای اروپایی به‌خصوص در چند سال اخیر بازمی‌گردد. این کشورها در این سال‌ها نتوانستند سیاست مستقلّی از آمریکا داشته باشند و عملاً به بازوی کاخ سفید برای تحمیل فشارهای مختلف به ایران تبدیل شدند. اروپا می‌تواند با تغییر رفتار خود به مدار اولویّت دیپلماسی کشور بازگردد.

این هفت توصیه و مطالبه اگر به صورت جدّی و عملی در دستور کار دولت جدید قرار گیرد و سایر ارکان کشور نیز به آنچه مربوط به آن‌ها است توجّه و عمل کنند، بدون شک، آثار و نتایج آن را به‌زودی در عرصه‌های مختلف شاهد خواهیم بود، کام ملّت شیرین و جمهوری اسلامی ایران در جهان سرافراز خواهد شد، ان‌شاءالله.