جوانان، میدان‌دار فرهنگ

در میان مشکلات متعدد اقتصادی و بحران همه‌گیری بیماری کرونا شاید کسی تصورش را نمی‌کرد که بخشی از اوّلین دیدار هیئت دولت سیزدهم جمهوری اسلامی با رهبر انقلاب به فرهنگ و مسائل مربوط به آن اختصاص پیدا کند و دیدگاه‌های قابل تأملی هم در آن مطرح شود. در ظاهر آن‌قدر مشکلات مهمتر و جدی‌تری وجود دارد که نوبت به موضوعاتی مانند فرهنگ نرسد؛ امّا در واقعیت اتفاق دیگری می‌افتد. فرهنگ در نسبت با دیگر موضوعات این روزهای کشور مانند اقتصاد و مبارزه با کرونا، مسئله‌ی انتزاعی‌تری محسوب می‌شود، امّا انتزاعی‌بودن لزوماً به‌معنای بی‌اهمیت‌تربودن نیست.

اشاره به‌وجود تعداد زیادی از جوانان و گروه‌های فرهنگی یکی از محورهای مهم این بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای است: «امروز بحمدالله یک لشکر عظیمی از جوان‌های علاقه‌مند به مسائل فرهنگی مشغول کارند، وجود دارند و تلاش می‌کنند و کار می‌کنند.» ۱۴۰۰/۶/۶ این اشاره ناظر به ظرفیت جدیدی از جوانانی است که در دو دهه‌ی اخیر به‌ویژه پس از پایان دفاع مقدس وارد حوزه‌ی فرهنگ و تولید فرهنگی شدند؛ ظرفیتی که حالا آرام‌آرام به ثمر نشسته، نگاه واقع‌گرایانه‌تری به میدان فعالیت خود داشته و از نظر اقتصادی و فکری به درجه‌ای از پختگی و بلوغ رسیده است که بتواند هم روی پای خود بایستد و هم بخشی از بار نظام فرهنگی جامعه را به دوش بکشد و در اوج نزاع فرهنگی میان دو جبهه‌ی حق و باطل به کمک نهادهای مسئول بیاید: «اگر دولت‌ها و بخش‌های فرهنگی دولت به این مجموعه‌های جوان و علاقه‌مند کمک بکنند، قطعاً کارهای بزرگی انجام خواهد گرفت و قدم‌های خلّاقانه‌ای برمی‌دارند؛ صدها طرح ابتکاری در این زمینه وجود دارد در اختیار این جوان‌ها، که گاهی اوقات که مثلاً انسان یک تماس‌هایی با جوان‌ها دارد، می‌بیند کارهای بزرگی این‌ها می‌توانند انجام بدهند و به ذهنشان می‌آید؛ خب امکانات می‌خواهند و امکانات در اختیار دولت است؛ بایستی حمایت هوشمند انجام بگیرد. استعدادها را کشف کنید، از آنها حمایت کنید، آزادی‌شان را تأمین کنید؛ البتّه آزادی در چارچوب اصول قانون.» ۱۴۰۰/۶/۶

اشاره‌ اخیر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای موضوع جدیدی نیست. اسفندماه ۱۳۹۲، ایشان در دیدار با رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری، با عباراتی شبیه سطور قبل، اهمیت این موضوع را متذکر شده بودند: «مسئله‌ فرهنگ، مسئله‌ مهمى است. اساس این ایستادگى، این حرکت و در نهایت ان‌شاءالله پیروزى، بر حفظ فرهنگ اسلامى و انقلابى است و تقویت جناح فرهنگى مؤمن، تقویت این نهال‌هایى که روییده است در عرصه‌ فرهنگ؛ بحمدالله جوان‌هاى مؤمنِ خوبى داریم در عرصه‌ فرهنگ و هنر؛ فعالیت کردند، کار کردند؛ حالا بعضى جوانند، بعضى دوره‌ جوانى را هم گذرانده‌اند؛ ما عامل فرهنگى کم نداریم... این جوان‌ها را باید حفظ کرد، باید از اینها قدردانى کرد، امروز هم بحمدالله کم نیستند و زیادند... ما باید قدر اینها را بدانیم.» ۱۳۹۲/۱۲/۱۵

امّا توجه ایشان به لایه‌ای از اهالی فرهنگ و هنر که دغدغه مند انقلاب و تعالی ارزش های دینی هستند، محدود به سال‌های اخیر نیست و از همان ابتدای انقلاب و دوره‌ی ریاست‌جمهوری هم نسبت به این موضوع اصرار زیادی داشته‌اند؛ موضوعی که البته پس از دوران رهبری بیشتر به چشم آمد. ایشان در دیدار با تعدادی از هنرمندان جبهه‌ انقلاب در سال ۱۳۷۳ به تشریح بعضی ویژگی‌های این جریان پرداخته بودند: « ما یک جبهه‌ خودىِ روشن‌فکری و یک جبهه‌ خودىِ هنر داریم که از انقلاب جوشیدند و جوشیدنشان هم طبیعی بود. در همه‌ صحنه‌های جامعه‌ ما، افرادی در زیرِ بارانِ پر برکت انقلاب، از سرزمین حاصل‌خیز فطرت انسانی روییدند که دو صحنه‌اش، یکی جبهه‌ روشن‌فکری و دیگری جبهه‌ هنر بود.» ۱۳۷۳/۴/۲۲

توجه به جریان فرهنگیِ جوشیده از فرهنگ ناب انقلاب اسلامی، در مرحله‌ تأکید و توصیه باقی‌نمانده و حمایت عملی از این جریان یکی از وجوه شخصیتی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تشکیل می‌دهد؛ اگرچه این موضوع در دوران رهبری ایشان با شدت و حدّت بیشتری پیگیری شد. حالا و پس از گذشت سه دهه از پایان دفاع مقدس، کسی منکر این موضوع نیست که مهم‌ترین حامی فرهنگ و هنر متعالی در لایه حاکمیتی که شخصاً پای این موضوع ایستاده و آن را مورد توجه قرارداده و تقویت کرده، شخص رهبر انقلاب است. ایشان از همان ایام پایانی جنگ و با مشاهده‌ی ورود نویسندگان مؤمن و متعهد به انقلاب اسلامی به این عرصه، پای تقویت و تحکیم این موضوع ایستادند تا امروز ادبیات پایداری تبدیل به یک درخت تناور در حوزه‌ی فرهنگ و هنر انقلاب شود؛ جریانی که نه‌تنها در حوزه‌ مضمون، بلکه در حوزه‌ اقتصاد نشر هم حرف‌های جدی برای گفتن دارد.

روندی که مشابه آن در سینما و دیگر حوزه‌های فرهنگی دیده می‌شود. دیدار ها با شورایعالی انقلاب فرهنگی و ترسیم خطوط کلی فرهنگ، توجه ویژه به بحث مردمی سازی فرهنگ و ایفای نقش مردم در فرهنگ، دیدار با برنامه سازان تلویزیونی، تمجید از شخصیت‌هایی مانند شهید سیدمرتضی آوینی، سیدحسن حسینی، قیصر امین‌پور و امیرحسین فردی، حمید سبزواری، کیومرث صابری،هدایت الله بهبودی، مرتضی سرهنگی، مجید مجیدی، فرج الله سلحشور، رسول ملاقلی پور، نصرالله مردانی، التزام به حشر و نشر با اصحاب فرهنگ و هنر، در جریان جزئیات بعضی پروژه‌های سینمایی قرارگرفتن و بیان نکات مثبت و گره‌گشایی از مشکلات آن‌ها و الترام به مواردی مانند نگاشتن تقریظ‌های ترویجی بر کتاب‌های ادبیات انقلاب، تنها بخش کوچکی از میزان توجه رهبر انقلاب به این جریان فرهنگی است. این فرایند نه‌تنها در سال‌های اخیر کندنشده، بلکه شدت هم یافته است. این در حالی است که جمهوری اسلامی و به تبع آن راهبری و رهبری آن به‌دلیل شرایط اقتصادی و منطقه‌ای و سیاسی، وارد دوران جدیدی‌ از حیات خود شده است.

با این اوصاف گرمابخشی به فرهنگ و هنر انقلاب و میان‌داری و حمایت از آن حتی در قالب برگزاری جلسات پنجشنبه‌ای با اهالی فرهنگ و هنر با رهبر انقلاب است؛ توصیه‌ اخیر ایشان به دولتمردان مبنی بر استفاده از چنین ظرفیتی است که حالا بعد از ۴۳ سال از بهمن ۵۷ به بلوغ رسیده است، تأکید بر فعال شدن ظرفیت‌ جوانان، که ناشی از شناخت و تسلط حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این حوزه است.امروز تحول و نوشوندگی ضرورتی است که نیاز به آن بیشتر حس می شود و لازم است تا ظرفیت های بالقوه، فعال شده و ساختارهای رسمی فرهنگی که دچار مشکلات جدی است اصلاح و بازدهی عملکردی آن بیش از پیش شود. در این میان چه ظرفیتی بهتر از لشکری عظیم از جریان‌های مؤمن فرهنگی؛ ظرفیت بالقوه‌ای که حالا تبدیل به یک جریان ریشه‌دارشده که سر در جهان‌بینی توحیدی و ضداستکباری و ضداستعماری داشته و در عرصه‌ اداره‌ فرهنگ کشور هم حرف‌های جدی برای گفتن دارد؛ ظرفیت مؤثری که در صورت به فعلیت رسیدن در عرصه‌ اداره‌ واقعی کشور، صورت دیگری از سیرت انقلاب اسلامی را به رخ خواهد کشید و ذخیره‌ عظیمی برای تحول ساختاری و انقلابی حوزه فرهنگ خواهد بود تا افق های انقلاب اسلامی را در گام دوم انقلاب اسلامی محقق و زمینه ساز و توسعه دهنده سبک زندگی و فرهنگ دینی در جامعه باشد.