تحول در حوزه علمیه و لزوم کارآمدی دروس

در دومین روز از ماه مبارک رمضان ۱۳۹۸ حدود دو هزار نفر از طلاب سراسر کشور، فضلا، اساتید و مدیران حوزه‌های علمیه، با رهبر انقلاب اسلامی دیدار کردند. در ابتدای این دیدار ۱۲ نفر از نمایندگان طلاب برادر و خواهر به ارائه دیدگاه‌های خود پرداختند که بخش فقه و معارف پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR متن این سخنان را منتشر میکند.
حجت‌الاسلام مهدی مسائلی، طلبه سطح ۳ حوزه و پژوهشگر درباره موضوع «تحول در حوزه علمیه و لزوم کارآمدی دروس» به ایراد سخن پرداخت که فیلم و متن کامل آن به شرح زیر است:

اشاره رهبر انقلاب به بخشی از این سخنرانی:
«یکی از دوستان بدرستی اشاره کردند به منشور روحانیّت و آن نامه‌ی مفصّل امام. منشور روحانیّت را بخوانید، مکرّر بخوانید. امام به معنای واقعی کلمه حکیم بود -حکیم فقط آن کسی نیست که فلسفه بلد است- حکمت در رفتار او، در گفتار او، در نوشتار او موج میزد.» ۱۳۹۸/۰۲/۱۸

---

به نمایندگی از طلاب و روحانیون اصفهان خدمت شما سلام عرض می‌کنم: حوزه علمیه اصفهان که با زعامت عالم بزرگوار آیت‌الله مظاهری یکی از حوزه‌های مستقل کشور به حساب می‌آید، بیش از آن‌که اهل سخن باشد اهل عمل است، هم‌چنان‌که در دوران انقلاب و جنگ، عالمان و طلابش سخن خود را با خون امضاء کردند و بیشترین آمار شهدای روحانی را به خود اختصاص دادند و امروز، طلاب جوانش در عرصه‌های مختلف با شاگردی در محضر شهدا، آماده خدمت هستند که نمونه‌ی اخیرش حضور بیش از هزار نفر از طلاب اصفهان در مناطق سیل زده کشور بود.
حقیقتاً که حوزه‌های علمیه پس از انقلاب اسلامی رشد و پیشرفت بسیار خوبی داشته‌اند اما توقع از حوزه‌ نیز به واسطه انقلاب اسلامی به مراتب افزون شده است و مسیر کنونی پاسخ‌گوی مطالبات دولت و ملت نیست.

در این‌باره نکاتی به نظر می‌رسد که محضر شریف عرض می‌شود:

۱) نکته اول: برنامه‌ریزی جامع علمی و تربیتی و تبلیغی در حوزه‌های علمیه با وضع کنونی آموزشی قابل پیگیری نیست، هم‌اکنون سیطره مباحث آموزشی فقه‌محور آن هم با هدف پرورش مجتهد، هرگونه برنامه‌ریزی برای پرداختن طلاب به سایر مسائل پژوهشی، تربیتی و تبلیغی را عملاً ناممکن ساخته است و اکثر ساعات مفید طلاب را به خود اختصاص داده است. بسیاری از فعالیت‌ها و آموزش‌های اصلی طلاب، جزء برنامه‌ها و دروس فرعی حوزه به حساب آمده و وقت مناسب به آن اختصاص داده نمی‌شود.
حضرتعالی از تحول سخن گفتید، اما آیا باید تحول در حوزه آن هم با چشم‌انداز طلبه تراز انقلاب اسلامی، به کم‌کردن سال‌های تحصیل و یا تغییر برخی متون فرو کاسته شود؟
امروز طلاب از تغییر شتاب‌زده و پی‌درپی متون و زمان‌بندی‌های آموزشی، احساس سردرگمی و اضطراب می‌کنند. بسیاری از برنامه‌ها به سرعت نوشته شده و بدون هیچ آزمایشی یک شبه اجرایی می‌شوند.

۲) نکته دوم: درباره مهارت‌آموزی متناسب با شئون طلبگی و کسب درآمد توسط طلاب است.
امروز وضع معیشت طلاب بسیار سخت است باید درباره مهارت‌ها یا حتی شغل‌های متناسب با طلبگی با صراحت بیشتری سخن گفت.

یک سؤال: آیا طلبه‌ای که در معاش خود مشکلات فراوانی دارد می‌تواند به شغل دیگری در کنار طلبگی بپردازد یا خیر؟

متاسفانه حوزه علمیه راه‌کاری برای وسعت دادن به معاش طلاب ممحض در حوزه ندارد، شهریه به رغم اصلاحات صورت گرفته بر اساس کارکرد تحصیلی و پژوهشی و تبلیغی طلاب تقسیم نمی‌شود، و حتی اگر طلبه‌ای درآمد مختصری فراهم کند که بتواند ذهن خود را از دغدغه معاش راحت کند بلافاصله شهریه و خدمات مرکز برای او قطع می‌شود.

۳) نکته سوم: حوزه ترازِ انقلاب اسلامی آن هم با چشم‌انداز پیگیری تمدن اسلامی باید به دو موضوع مهم توجه بیشتری داشته باشد.

الف) حوزه در بسیاری از موضوعات مهم مرتبط با جهان اسلام هنوز جهت‌گیری خود را مشخص نکرده، به تهذیب افکار نپرداخته و برای آنها برنامه‌ریزی ندارد. از جمله مسئله مهم وحدت‌اسلامی است که جریان‌های انحرافی همچون تشیع انگلیسی از این فضا سوءاستفاده کرده و با تحریک احساسات مذهبی، به دسته‌بندی مسلمانان و شیعیان می‌پردازند.
امروز هیچ برنامه‌ریزی مشخصی برای مقابله علمی و عملی با جریانی که اصل و اساس حوزه انقلابی را دستخوش تغییر می‌کند، وجود ندارد و پیام منشور روحانیت امام راحل همچنان مهجور است.
حوزه علمیه باید به تربیت عالمانی بپردازد که تمام امور و مسائل امت اسلامی را دغدغه خود بدانند و همچون ائمه اطهار علیهم‌السلام مورد مقبولیت و محبوبیت تمام مسلمانان باشند.

ب) حوزه‌های علمیه ایران باید ارتباط دو سویه‌ای با مجامع علمی و فرهنگی جهان و سایر مراکز علمی جهان اسلام به خصوص حوزه‌ علمیه نجف اشرف و الازهر مصر داشته باشد و از ظرفیت علمی خارج از ایران استفاده و بهره‌برداری بیشتری کند و نتایج علمی و فرهنگی خویش را نیز در معرض استفاده و نقد دیگران قرار دهد.

۴) نکته چهارم (آخر): لازم است برای بیانات و دستورات حضرتعالی، مانند: بیانیه گام دوم انقلاب، یا تحول در حوزه، یا الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، از طرف شما کارگروهی برای تبیین آن مشخص شود، چرا که گاهی جلسات متعدد و زمان‌های طولانی صرف تبیین و پیگیری این بیانیه‌ها می‌شود که در آخر شاید با آنچه مدنظر حضرتعالی بوده است، تفاوت بسیاری داشته باشد.