مرزهای هشت‌گانه تبیین و تخریب

عروج ناگهانی رئیس‌جمهور شهید حجت الاسلام والمسلمین رئیسی، فضای کشور را بر اساس قانون اساسی به سمت برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری در ۸ تیر ۱۴۰۳ برده است. خط‌حزب‌الله در یادداشت بیاناتی پیش رو، الگوی مناسب رفتاری نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری را از منظر رهبر انقلاب را تبیین میکند.

ایام انتخابات، فصل مسابقه خدمت، گفت و شنود و مباحثه نامزدها و طرفداران آنها با یکدیگر است. آنچه در این عرصه مهم است، رعایت اخلاق انتخاباتی از طرف نامزدها و طرفداران آنهاست. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی در سال‌های متمادی، مصادیق متعددی از اخلاق مداری در انتخابات را بیان فرموده‌اند. یکی از مهمترین ارکان آن، رعایت مرز «تبیین» و «تخریب» در گفتگوها است.

در نارضایتی‌ها و انتقادات «راهش تخریب و اهانت به اشخاص نیست... راهش تبیین است.»۱۳۸۵/۶/۹ چرا که اساساً «تخریب، فضای انتخابات را خراب میکند.»۱۳۸۵/۷/۱۸ «مردم از فضای تخریب خوششان نمی‌آید.»۱۳۸۷/۶/۲۹ در مقابل «از اول، حرکت انقلاب بر اساس تبیین به وجود آمد.»۱۳۸۵/۶/۹ اتفاقاً «ظرافت کار اینجا است که ممکن است... در میدان و در عرصه گفتگو باشد - گفتگوهای گرم و داغ - درعین‌حال نفرت‌پراکنی نباشد.»۱۳۹۲/۳/۶ ناگفته پیداست توجه به این بُعد از اخلاق انتخاباتی، می‌تواند یکی از ملاک‌های انتخاب اصلح باشد؛ چرا که «برای یک مسؤول، عقیده و اخلاق مسأله‌ی شخصی نیست؛ مسأله‌ای اجتماعی و عمومی است؛ حاکم شدن بر سرنوشت مردم است.»۱۳۸۲/۹/۲۵ در ادامه به ۸ تفاوت و مرز میان «تبیین» و «تخریب» می‌پردازیم.

رعایت یا شکستن چارچوب نظام
در تبیین، چارچوب و ساختار نظام حفظ می‌شود؛ اما در تخریب، چارچوب و قاعده نظام شکسته می‌شود. لذا «اگر چنانچه کسی وارد میدان رقابت انتخاباتی و مسابقه‌ی انتخاباتی بشود، اما بخواهد چهارچوب را بشکند، او از قاعده‌ی نظام خارج شده است، از قواعد حرکت انتخاباتی خارج شده؛ این غلط است، این درست نیست. باید همه چیز در چهارچوب نظام باشد.»۱۳۸۸/۱۲/۶ «آنچه که اهمیت دارد، این است که مواضع عزت‌آفرین و صحیح و عاقلانه و حکیمانه‌ی انقلاب و نظام تثبیت شود.»۱۳۹۲/۳/۶
 
تقویت یا سلب قدرت تفکر مردم
در تبیین، آگاهی‌ها و قدرت تصمیم‌گیری مردم تقویت می‌شود؛ اما در تخریب قدرت تفکر و تصمیم‌گیری از مردم سلب می‌شود. لذا نامزدها «اذهان عمومی را تخریب نکنند. این همه نسبت خلاف دادن به این و آن، تخریب کننده‌ی اذهان مردم است؛ واقعیت هم ندارد.»۱۳۸۸/۲/۲۲ «فشار تبلیغات پُر زرق و برق توخالی، با سخنان فریب‌آمیز، آن‌چنان بر ذهن مردم سنگینی میکند، که امکان انتخاب درست را به مردم نمیدهد؛ نمیگذارند مردم فکر کنند... فضا را مسموم میکند و قدرت فکر کردن به آن‌ها نمیدهد.»۱۳۷۰/۹/۲۷ «مردم چه تقصیری کرده‌اند که بایستی ذهن آن‌ها به خاطر انگیزه‌های مختلف سیاسی اشخاص و گروه‌ها و جناح‌ها و مجموعه‌ها، آشفته و مغشوش شود... بگذارند مردم در یک فضای آرام، با تشخیص، با بصیرت و بدون سراسیمگی انتخاب کنند.»۱۳۸۵/۸/۲

نقد گفتمان یا نقد فرد مقابل
در تبیین، گفتمان فرد نقد می‌شود؛ اما در تخریب، خود شخص و عیوب فردی او مورد هجمه قرار می‌گیرد. «بعضی جاها در دنیا معمول است اسرار خانوادگی یکدیگر را برملا میکنند، عکسهای پنهانی از هم میگیرند، افشا میکنند.»۱۳۸۶/۱۰/۱۲ این رفتار، کاملاً ضد اخلاق است. لذا توصیه به طرفداران نامزدها این است که «علاقه‌مندی خودتان را از راه تخریب دیگران، اهانت به دیگران، متهم کردن دیگران نشان ندهید. هرچه میخواهید، از نامزد مورد علاقه‌ی خودتان تمجید کنید، تعریف کنید؛ اما دیگران را تخریب نکنید.»۱۳۸۶/۱۰/۱۲ چرا که «وقتی انسان یک جایی روشنایی را معرفی کرد، تاریکی به خودی خود معرفی خواهد شد... اسم آوردن از اشخاص، تخریب کردن چهره‌های محترم و موجّه، منطق عقلی ندارد.»۱۳۸۵/۶/۹

رعایت یا نادیده گرفتن انصاف
در تبیین، انصاف رعایت می‌شود و نقاط قوت و ضعف با هم دیده می‌شود؛ اما در تخریب، انصاف رعایت نمی‌شود و فقط به نقاط ضعف تأکید می‌شود. «به طور طبیعی هر نامزدی حرفی دارد و حرف مقابل خود را رد میکند؛ این رد و ایراد فی نفسه اشکالی ندارد؛ اما مشروط بر اینکه تویش بی انصافی نباشد، کتمان حقیقت نباشد.»۱۳۸۸/۱/۱ اینطور نباشد که «خدمات فراوانی انجام میگیرد، انسان همه را کنار بگذارد، به نقطه‌ای بچسبد، این درست نیست.»۱۳۸۷/۶/۲۹ اساساً «انتقاد به معنای انکار جهات مثبت نیست؛ انتقاد این است که انسان کار مثبت را بگوید، نقص و ضعف را هم بگوید.»۱۳۹۲/۳/۱۴

مرزبندی یا اشتراک با دشمن
در تبیین، با دشمن مرزبندی می‌شود؛ اما در تخریب، مرزهای با دشمن کمرنگ می‌شود. لذا «خط درگیری با دشمن را مشخص کنیم. گاهی هست که یک نفری در لباس خودی است، اما حنجره‌ی او سخن دشمن را تکرار میکند!»۱۳۹۱/۷/۲۴ توصیه به نامزدها این است که «مواظب باشید مرزهای میان شما و دشمن کمرنگ نشود؛ پاک نشود. مرز وقتی کمرنگ شد، احتمال اینکه کسانی از این مرز عبور کنند یا دشمن از این مرز عبور کند و بیاید این طرف یا دوست و خودی غافل شود و از مرز عبور کند و برود به دامن دشمن، زیاد خواهد بود. مرزها را روشن کنید؛ مشخص کنید.»۱۳۸۶/۱۰/۱۹ همچنین «مبادا نامزدها در اثنای فعالیتهای انتخاباتىِ خودشان جوری رفتار کنند و حرفی بزنند که دشمن را به طمع بیندازند.»۱۳۸۸/۱/۱

استدلال محوری یا هوچی گری
در تبیین، استدلال محور گفتگوها و انتقادات است؛ اما در تخریب، هوچی‌گری و هیاهو غلبه دارد. لذا «فضا باید متعادل، منطقی و عقلایی باشد. گفتگوی انتقادی اشکالی ندارد؛ اما گفتگو با های و هوی فرق دارد. در مردم‌سالاری اسلامی، گفتگو با عربده‌کشی و چاقوکشی در بعضی از دمکراسیها تفاوت دارد. این‌جا گفتگو میکنند؛ به قول امام، مثل مباحثه‌های طلبگی.»۱۳۸۲/۵/۱۵ لذا توصیه به نامزدها این است که «بدگوئی و اهانت و تهمت و ایـن حرفهـا را مطلقاً راه ندهند.»۱۳۸۶/۱۰/۱۹ «مخالفت کردن، استدلال کردن، یک فکر سیاسی غلط یا یک فکر دینی غلط را محکوم کردن، یک حرف است، مبتلا شدن به این امرِ خلاف اخلاق و خلاف شرع و خلاف عقل سیاسی، یک حرف دیگر است.»۱۳۸۹/۱۲/۱۹ بنابراین نه میان  نامزدها و نه میان طرفداران «مقابله‌ی آنها با یکدیگر هیچ لزومی ندارد که به صورت تخریب باشد... منطقی حرف بزنند.»۱۳۸۷/۶/۲۹

تقویت اتحاد و امید یا دمیدن بر اختلاف
در تبیین، اتحاد و امید اجتماعی تقویت می‌شود؛ اما در تخریب، اختلاف‌ها و ناامیدی‌ها عمیق‌تر می‌شود و کدورت‌ها فوران میکند. اساساً «انتخابات یک عرصه‌ی ظهور و بروز وحدت ما، عقلانیت ما، شعور ملی ما می‌تواند قرار بگیرد. بعضی خیال می‌کنند انتخابات، زمزمه‌های انتخابات، فضای انتخاباتی، مایه‌ی اختلاف است؛ نه، می‌تواند مایه‌ی اتحاد باشد.»۱۳۸۶/۷/۲۱ اساسا «رقابت غیر از خصومت است... رقابت این نیست که کسی اثبات خود را متوقف بر نفی دیگری بداند.»۱۳۹۰/۱۰/۱۹ لذا نامزدها «توجه کنند که انتقاد باید به معنی عزم و نیت برای پیمودن آینده‌ی پرتلاش و افتخارآمیز باشد، نه به معنای سیاه‌نمائی و منفی‌بافی و بی‌انصافی.»۱۳۹۲/۳/۱۴ طرفداران نامزدها نیز «از این اختلافات جزئى و غیـر اصولى صرف نظر کنند.»۱۳۸۸/۹/۴

تشنه قدرت یا میدان خدمت
در تبیین، کرامت نامزد رقیب حفظ می‌شود؛ اما در تخریب، مردم از حضور نامزد رقیب ترسانده می‌شوند. لذا «این جوری نباشد که مردم را از رقیب بترسانیم که اگر او بیاید چنین خواهد شد، چنین خواهد شد. میدان انتخابات، میدان مسابقه‌ی خدمت است.»۱۴۰۰/۳/۶ «بعضی ها رقیب انتخاباتی خودشان را «شیطان اکبر» به حساب می آورند! شیطان اکبر آمریکاست، شیطان اکبر صهیونیسم است؛ رقیب جناحی که شیطان اکبر نیست.»۱۳۹۱/۷/۲۴ به عکس، نامزدها «در انتخابات با کرامت رفتار کنند.»۱۳۸۶/۱۰/۱۹ لذا توصیه به نامزدهای انتخاباتی این است که «انتخابات را صحنه‌ی جنگ قدرت قرار ندهید.»۱۴۰۰/۳/۶