سه نکته درباره مذاکرات هسته‌ای

رهبر انقلاب اسلامی در دیدار رمضانی با مسئولان نظام با اشاره به مذاکرات هسته‌ای فرمودند: «بحمدالله دیپلماسی کشور در جهت خوبی حرکت میکند. آنچه حالا در مسائل دیپلماسی مورد توجّه است، مسئله‌ی هسته‌ای است که خب حتماً‌ شما خبرهای هسته‌ای را پیگیری میکنید، در جریان مسائل قرار دارید. من همین طور که قبلاً هم گفته‌ام، مسئولین دولتی هم گفته‌اند، آقای رئیس‌جمهور هم مکرّر این را تأکید کرده‌اند، شما در برنامه‌ریزی‌های کاری خودتان مطلقا معطّل مذاکرات هسته‌ای نشوید، مطلقا؛ کار خودتان را بکنید، وضع فعلی کشور را ببینید، بر اساس وضع فعلی برنامه‌ریزی کنید. ممکن است مذاکرات به جاهایی برسد، جاهای مثبتی، جاهای نیمه‌مثبتی، ‌منفی‌ای، هر چه بشود شما کار خودتان را بکنید، متوقّف نکنید کارتان را به آنها.»
از این رو، آقای محسن پاک‌‌آیین، دیپلمات سابق جمهوری اسلامی ایران در یادداشتی در رسانه‌ی KHAMENEI.IR به بررسی وضعیت مذاکرات هسته‌ای پرداخته است.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی، در تاریخ ۲۳ فروردین ۱۴۰۱ در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام، در ارتباط با مذاکرات هسته‌ای، سه مسئله را موردتوجه قرار دادند.

ایشان در مسئله اول، با ابراز خرسندی از اینکه دیپلماسی کشور در مسیر خوبی عمل می‌کند، خطاب به مسئولان کشور فرمودند: «شما در برنامه‌ریزی‌های کاری خودتان مطلقاً معطل مذاکرات هسته‌ای نشوید، مطلقاً؛ کار خودتان را بکنید، وضع فعلی کشور را ببینید، بر اساس وضع فعلی برنامه‌ریزی کنید. ممکن است مذاکرات به جاهایی برسد، جاهای مثبتی، جاهای نیمه‌مثبتی، ‌منفی‌ای، هر چه بشود شما کار خودتان را بکنید، متوقف نکنید کارتان را به آن‌ها.» گره نزدن اقتصاد کشور به میز مذاکره و معطل آن نماندن تذکری است که رهبر انقلاب به دولت قبلی و دولت فعلی گوشزد کرده‌اند.

واقعیت این است در دولت سیزدهم رئیس‌جمهور هم اعلام کرد، که سیاست خارجی ایران وابسته به مذاکرات هسته‌ای نباید باشد، بلکه این امر به‌عنوان یکی از موضوعات در عرصه روابط خارجی موردتوجه قرار می‌گیرد. رمز موفقیت کشور در این است که برنامه‌های مرتبط با سیاست خارجی، نظام بانکی، نفت، تجارت و ... را پیش برده و هیچ‌یک از آن‌ها را معطل به مذاکرات وین نکند. تداوم این رویکرد نشان‌دهنده یک سیاست واقع‌بینانه و تعامل‌گرایانه است که در اجرای آن جز منافع و مصالح ملت ایران در نظر گرفته نخواهد شد.

در مسئله دوم، رهبر انقلاب با بیان اینکه هیئت مذاکره‌کننده‌ ما بحمدالله در مقابل زورگویی‌های طرف مقابل و زیاده‌خواهی‌ها مقاومت کرده و به توفیق الهی، بدون تردید مقاومت هم خواهد کرد، خاطرنشان کردند: «البته بنده همیشه این را به این کسانی که مسئول‌اند، در همه دولت‌ها تذکر داده‌ام که نگاه به کسی که در میدان هست و در صف مقدم مشغول فعّالیت است، نباید نگاه بدبینانه و از روی سوءظن باشد. خب افراد مؤمن، افراد انقلابی، افراد پُرجدوجهد، پُرکار مشغول کارند، دارند در این زمینه کار می‌کنند؛ اگر نقدی هم می‌شود، خوش‌بینانه باشد، بدبینانه نباشد؛ ثانیاً،‌ موجب تضعیف این کسانی نشود که در این میدان مشغول تلاش و کار هستند؛ امید مردم هم تضعیف نشود، یعنی جوری حرف زده نشود که این‌ها [ناامید بشوند].»

حمایت رهبر انقلاب از گروه مذاکره‌کننده ناظر بر این است که افرادی مؤمن، باتجربه، امین نظام و مورداحترام ارکان مختلف نظام در این عرصه حضور دارند. آنان خطوط قرمز نظام را که از سوی رهبر انقلاب به‌عنوان سیاست قطعی اعلام‌شده و موردتأیید شورای‌عالی امنیت ملی است، رعایت می‌کنند و همین امر، آمریکا را در وین با چالش روبه‌رو کرده است.

نکته مهم اینکه تداوم مذاکرات برای لغو تحریم‌های ظالمانه در دولت جدید، در چهارچوب نگاه کارشناسانه مسئولان به‌خصوص اعضای شورای‌عالی امنیت ملی بوده و مذاکره‌کنندگان در چهارچوب تعیین‌شده حرکت می‌کنند. گزارش و صورت‌جلسه‌های مذاکرات نیز به مقامات ارشد نظام منعکس شده و رهبر انقلاب نیز با رهنمودهای هدایتی و حمایتی خود پشتیبان مذاکره‌کنندگان بوده‌اند. در مقطع فعلی باید از سربازان عرصه دیپلماسی حمایت کرد و محیطی را فراهم کرد که مذاکره‌کنندگان با اعتمادبه‌نفس بیشتر در صحنه حاضر شوند.

باید توجه داشت که این مذاکرات کاری بسیار سخت و یک مصاف دیپلماتیک است. گفت‌وگو با قدرت‌های بزرگ جهان، با سابقه دیرینه خصومت علیه ایران، نیازمند هوشیاری، هوشمندی، شجاعت و مشورت است و صاحب‌نظران در عین ارائه نقدهای سازنده، باید از هر اقدامی که باعث تضعیف تیم مذاکره‌کننده می‌شود، پرهیز کنند.

آیت‌الله خامنه‌ای در مسئله سوم، به بدعهدی آمریکا اشاره داشته و فرمودند: «آن‌که بدعهدی کرده، طرف مقابل است؛ خودشان هم الآن در این بدعهدی گیر کرده‌اند، مانده‌اند؛ یعنی الآن طرف مقابلی که بدعهدی کرد و به قول خودشان پاره کرد آن قرار را، خودش الآن در آن گیرکرده و آن‌ها بیشتر احساس بن‌بست می‌کنند. ما بحمدالله احساس بن‌بست [نمی‌کنیم]. ما توانسته‌ایم سختی‌ها را تحمل و عبور کنیم. از خیلی از مشکلات عبور کرده‌ایم، از مشکلات دیگر هم به توفیق الهی عبور می‌کنیم.»

این بیان رهبر انقلاب ناظر به کارشکنی و لجاجت آمریکاست که با تداوم بدعهدی، مذاکرات را بی‌نتیجه گذاشته است. آمریکا بدون هیچ دلیل موجهی از یک پیمان بین‌المللی که موردتأیید شورای امنیت سازمان ملل بود، خارج شد و نه‌تنها تعهدات قبلی را انجام نداد، بلکه تحریم‌های جدیدی نیز علیه ایران اعمال کرد. امروز هم آمریکا به‌جای اتخاذ تصمیم سیاسی لازم در جهت توافق، فرصت خود را مصروف عملیات روانی کرده و با سنگ‌اندازی و کارشکنی، باعث تأخیر در رسیدن به توافق نهایی شده است. ایران به‌عنوان کشوری که به برجام پایبند بوده و به تعهدات خود در چهارچوب برجام عمل‌کرده، نه بلاتکلیف است و نه به بن‌بست رسیده است. ایران بر روی خطوط قرمز اعلامی خود خواهد ایستاد و این آمریکایی‌ها هستند که با تعلل در تصمیم‌گیری، خود را در بن‌بست قرار داده‌اند. برخی انتقادهای سه کشور اروپایی عضو برجام و همچنین چین و روسیه نسبت به زیاده‌خواهی‌های آمریکا در مذاکرات، نشانگر انزوای واشنگتن در این عرصه است. امروز ناتوانی آمریکا برای اتخاذ یک تصمیم سیاسی علت اصلی به نتیجه نرسیدن مذاکرات است و تعلل این کشور در احیای برجام، اندک شانس باقی‌مانده برای آمریکا برای بازگشت به برجام را از بین برده و طبعاً آمریکا مسئول تبعات آن خواهد بود.

قطعاً رهنمودهای سه‌گانه رهبر معظم انقلاب برای مسئولان جمهوری اسلامی ایران در مسیر مذاکرات، چراغ راهنما بوده و چهارچوب حرکت نیز تأمین منافع ملت ایران است. ملت ایران جز به یک توافق عزتمند و پایدار که موجب لغو تحریم‌های ظالمانه شود، راضی نخواهند شد و بدون منوط‌کردن کشور به مذاکرات، با تکیه بر توان داخلی موجود در مسیر پیشبرد کشور حرکت خواهند کرد.