تحول؛ راه غلبه بر مشکلات اقتصادی

«در حوزه‌ی اقتصاد، ‌در حوزه‌ی عدالت، به طور جدّی مشکل داریم.» این عبارت، بخشی از بیانات اخیر رهبرانقلاب در ارتباط تصویری با نمایندگان تشکلهای دانشجویی در تاریخ ۱۴۰۰/۲/۲۱ است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از زمانی که نامگذاری سالها را با رویکرد شعارهای اقتصادی انتخاب کردند، یعنی از سال ۱۳۸۸، به طور مضاعف در حوزه‌ی مسائل اقتصادی نکات و تذکرات و توصیه‌هایی بیان کرده‌اند، ایشان علت این کار را این‌چنین بازگو میکنند: «شعارها را اقتصادی قرار دادیم چون مسئله، مسئله‌ی کشور و مسئله‌ی معیشت مردم است.» ۹۹/۹/۴ سؤال اصلی این است که مهم‌ترین مشکلات کشور در دو عرصه اقتصاد و عدالت چیست و بهترین راه حل ممکن برای غلبه بر مشکلات کدام است؟

مسئله‌ی اقتصاد در سالیان اخیر به اصلی‌ترین مسئله‌ی کشور تبدیل شده است، «مسئله‌ی فوری کشور و مسئله‌ی جدّی کشور و اولویّت کشور فعلاً مسئله‌ی اقتصاد است.» ۹۸/۱/۱ اولین اثر اقتصاد ضعیف «فشار بر معیشت مردم بخصوص طبقات ضعیف است.» ۹۸/۲/۲۴ اثر دوم این است که «دشمن طمع میکند و امید میبندد؛ اعتبار کشور هم کاهش پیدا میکند.» ۹۸/۲/۲۴ کشور اگر قوی باشد در عرصه‌ی جهانی اعتبار خواهد داشت.

عقب‌ماندگی در اقتصاد و عدالت باید جبران شود
وضعیت کنونی اقتصاد کشور ما این است: «اقتصاد ما چند بیماری مزمن دارد.» اولین مورد «مسئله‌ی وابستگی به نفت است.» بزرگ‌ترین اشکال اقتصاد وابستگی به نفت و خام‌فروشی آن است. مورد بعدی «مداخلات غیر لازم دستگاه‌های حکومتی در امر اقتصاد است.» دولت باید نقش حمایتی داشته باشد و در عرصه‌های اقتصادی غیرلازم ورود نکند. مشکل بعدی اقتصاد «مسئله‌ی تخریب فضای کسب ‌و کار است.» کارهای اداری عجیب و غریبی که باعث میشود براحتی نتوان کسب و کار جدید راه انداخت. از دیگر مسائل کلان اقتصادی، اصلاح «ساختار بودجه و نظام بانکی» ۹۸/۲/۲۴ است.

البته در اقتصاد با مشکلات و بیماری‌های دیگری، نه از جنس موارد ساختاری پیش گفته، مواجه هستیم که «عمده‌ترینش تورّم است، کاهش ارزش پول ملّی است، گرانی‌های بی‌منطق است، مشکلات بنگاه‌های تولیدی است، وجود تحریمهای خارجی است.» ۹۹/۴/۲۲ همچنین «یکی از بدترین مشکلات در کشور همین است که ما اقتصاد را شرطی کنیم. متأسّفانه اقتصاد ما در این چند سال اخیر شرطی است.» ۹۸/۸/۲۸ اینکه منتظر تصمیمات و مذاکرات خارجی و تأثیر آن در اقتصاد باشیم. و بسیاری دیگر از مشکلات که از مرور آنها صرف‌نظر میکنیم. در جمع‌بندی باید گفت «وضع اقتصادی با همه‌ی تلاشهایی که انجام میگیرد، مطلوب نیست؛ مردمِ زیادی از لحاظ اقتصادی در فشار هستند.» ۹۷/۳/۲

در باب عدالت نیز باوجود پیشرفتهای فراوان در دوران انقلاب، عقب‌ماندگی داریم. در دهه‌ی پیشرفت و عدالت، «نمره‌ی مطلوبی درباب عدالت به ‌دست نیاورده‌ایم.» ۹۹/۳/۷ درواقع اقتصاد وسیله‌ای برای تأمین عدالت است، «هدف اقتصاد عبارت است از تولید ثروت و تقسیم عادلانه‌ی آن.» ۹۹/۲/۱۷ عدالت اقتصادی یعنی «ثروت در خدمت ریشه‌کنی فقر باشد، در خدمت گسترش عدالت باشد.» ۹۸/۵/۳۰ لذا عقب‌ماندگی در زمینه‌ی عدالت «باید همه را به تلاش فکری و عملی در باب معیشت طبقات ضعیف، به مثابه‌ی اولویت، وادار سازد.» ۹۹/۳/۷

باور کنیم که بن بست نداریم
اما راه حل چیست؟ اولین قدم باور داشتن به توانایی حل مشکلات است، «به نظر بنده همه‌ی این مشکلاتی که امروز در اقتصاد وجود دارد قابل رفع و برطرف کردن است.» ۹۹/۴/۲۲ «بله، مشکلات هست، موانع هست [ولی] بن‌بست وجود ندارد.» ۹۸/۲/۲۱ قدم بعدی این است که بدانیم «مشکل اقتصاد کشور با تکیه‌ی به ظرفیتهای فراوان داخلی قابل حل است.» ۹۷/۳/۲ و از جانب دیگر «بدانیم نسخه‌های غربی برای ما قابل اعتماد نیستند.» ۹۷/۳/۲ «بلای مهم، چشم دوختن به خارج است... گزارش میرسد به ما که بعضی از کارها انجام نمیگیرد به خاطر اینکه مدیرِ آن قسمتِ مربوطه منتظر گشایشی از بیرون است.» ۹۹/۹/۴

در زمینه‌ی راهکارهای حل مشکلات اقتصادی که مورد اجماع کارشناسان هم هست، موارد زیادی از سوی رهبرانقلاب مطرح شده مانند «سیاستهای اقتصاد مقاومتی» یا اینکه فرمودند: «بنده معتقدم کلید حلّ معضلات کشور عبارت است از ترویج تولید داخلی در بخشهای مختلف.» ۹۸/۸/۲۸ اما در برهه‌ی کنونی «مشکل اقتصاد کشور نداشتن راهکار یا ندانستن راهکار نیست... آنچه ما نیاز داریم، یک همّت و شجاعت و اهتمام جدّی و پیگیری است.» ۹۹/۹/۴ کارهای اقتصادی باید در زندگی مردم تأثیر ملموس داشته باشد، «برخی آمارها، آمارهای خوبی است، منتها حقیقت مطلب در روی زمین را که انسان نگاه میکند، این مشکلات باقی است.» ۹۹/۹/۴

یگانه راه حل مشکلات تحول به نفع جوانان است
در موقعیتی که مشکلات و عقب‌ماندگی‌های اقتصادی به طور کامل حل نشده، «این وضعیّت ایجاب میکند که ما به فکر یک حرکت تحوّلی باشیم.» ۱۴۰۰/۲/۲۱ قبول داریم که «در برخی از بخشهای اقتصادی ما توان مدیریّتی ضعیف است.» ۹۹/۷/۲۱ لذا روحیه و رفتار مدیران باید متحول شود، یعنی «مدیریّت شجاعانه، امیدوارانه، جهادی، با اِشراف میدانی بر مشکلات، خیلی از مشکلات را در اتاق اداره و مدیریّت و پشت میز نمیشود فهمید، باید رفت در صحنه، در عرصه، تا مشکلات را بتوان لمس کرد.» ۹۸/۲/۲۴ بنابراین مشکل از ناحیه‌ی مدیریت اقتصاد است، «هر جا ما با مدیریّتهای قوی و خسته‌نشو مواجه بودیم دیدیم که کار پیشرفت کرده و هر جا که این جور حضورِ لازم و دائم وجود نداشته باشد، البتّه مشکلات پیش می‌آید.» ۹۹/۷/۲۱ این سبک مدیریتی همواره با عنوان «مدیریت جهادی» مورد تأکید بوده است، «با تنبلی، با بی‌حالی، کم‌انگیزگی، مسئله‌ی اقتصاد کشور حل نخواهد شد... مدیریّتهای جهادی باید بر مسائل اقتصادی کشور احاطه داشته باشند.» ۹۸/۱/۱

جوانان نقش اصلی را در انجام جهادی و با نشاط مسئولیت‌ها دارند، «به نظر من علاج مشکلات کشور، دولت جوان حزب‌اللهی و جوان مؤمن است که میتواند کشور را از راه‌های دشوار عبور بدهد.» ۹۹/۲/۲۸ در عرصه‌ی عدالت و رفع محرومیت‌ها نیز «اگر زمام اداره‌ی بخشهای گوناگون کشور به جوانان مؤمن و انقلابی و دانا و کاردان سپرده شود.» ۹۷/۱۱/۲۲ امیدهای جمهوری اسلامی برآورده میشود.

دولت جوان انقلابی بهترین راه غلبه بر مشکلات است
بنابراین راهی جز تحول وجود ندارد و «راه ایجاد تحوّل عبارت است از تشکیل یک دولت معتقد به تحوّل و معتقد به عنصر تحوّل‌آفرین، یعنی عنصر جوان نخبه‌ی مؤمن انقلابی.» ۱۴۰۰/۲/۲۱ دولت جوان انقلابی یعنی «یک دولت سرِ  پا و بانشاط و آماده‌ای که در سنینی باشد که بتواند تلاش کند.» ۹۹/۲/۲۸ و البته عرصه‌ی استفاده از جوانان محدود به سطح وزیرها نیست، «دولت یک مجموعه‌ی وسیعی است که صدها مدیریّت مؤثّر و تعیین‌کننده در آن وجود دارد و همه‌ی اینها میتواند به‌اصطلاح میزبان جوانهای مؤمن و نخبه و انقلابی ما باشد که باید بتوانند در تصمیم‌سازی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها و اجرا حضور داشته باشند.» ۱۴۰۰/۲/۲۱ رویکرد در دولت جدید باید این باشد که «در مدیریّتهای مختلف، جوانها بیشتر به کار گرفته بشوند.» ۹۷/۱/۱ بنابراین کشور درگیر مشکلات مزمن اقتصادی است که جز با نگاه تحولی درمان نخواهد شد و در مقطع حاضر تشکیل دولت جوان انقلابی بهترین راه حل برای این امر است، «علاج دردهای مزمن کشور در پُرشور بودن انتخابات و حضور عمومی مردم و بعد، انتخاب اصلح، انتخاب شخصیّت مناسب در انتخابات ریاست جمهوری است.» ۹۹/۱۱/۲۹