راهبری بر اساس قرآن

توجه به قرآن و استفاده از آن برای مدیریت جامعه اسلامی از رویکردهای اصلی رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای است به طوری که بیانات ایشان از لحاظ استفاده مستقیم از آیات و روایات دارای بسامد بالایی است و این استنادها درباره‌ی موضوعات اجتماعی-سیاسی روز بیان شده است، از این رو بخش فقه و معارف پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR در این مطلب استنادهای قرآنی بیانات یکسال اخیر رهبر انقلاب را، از تاریخ ۱۳۹۷/۱/۱ الی ۱۳۹۸/۳/۱۵، بررسی کرده است.
 
«إنَّ هذا القرآنَ یَهدی لِلّتی هِیَ أقوَمُ و یُبَشِّرُ المؤمِنین.»
جمهوری اسلامی از بدو تشکیل با هدف گسترش فرهنگ اسلامی و اجرایی شدن احکام الهی پا به عرصه جهانی گذارده و قصدش متجلی کردن نور خدا در جامعه‌ی اسلامی است و برای تحقق این هدف راستین، راهی جز بازگشت به سرچشمه‌ی هدایت الهی یعنی قرآن و سنت نیست. در همین راستا متفکران و راهبران این حرکت مهم، حضرت امام خمینی (رضوان‌الله‌تعالی‌علیه) و رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، نه تنها بر اُنس، تدبّر و حفظ این دو محور اساسی و بالاخص ثقل اکبر آن، «قرآن» تأکیده داشته‌اند، که خود نیز راهنمایی‌های این کتاب عزیز را در بیانات و مکتوباتشان نصب العین قرار داده‌اند.

روشن است که اهمیت سخن هر شخصی از راه‌های گوناگونی به مخاطب منتقل می‌گردد، گاهی با تأکید بر کلام، گاهی با تکیه کردن بر برخی واژگان، گاه با استفاده از ادات تأکید و... همچنین است تکرار کلام. تکرار در فرهنگ‌ها و زبان‌های مختلف برای نشان دادن اهمیت مطلب و تأکید بر آن، در اثرگذاری بر مخاطب و جلب توجه وی نقش مهمی ایفا می‌کند. حتی قرآن که ژرف‌ترین منشور تعلیم، تربیت و هدایت آدمیان است به بهترین شکل از تکرار بهره برده است.
بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نیز از این قاعده مسثتنی نبوده و تأکیدات و تکرارهای ایشان بر اهمیت موضوع و سعی ایشان در اثرگذاری مطلب بر مستمعین سخن دلالت دارد. لذا در این یادداشت بنا داریم گزارشی آماری از استفاده‌های قرآنی معظّم‌له در سال اخیر (سال ۱۳۹۷) ارائه دهیم تا با مهم‌ترین آیات ارائه شده توسط رهبر معظم انقلاب و اندیشه‌های قرآنی ایشان بیشتر آشنا گردیم.
بیانات ایشان از ابتدای سال ۹۷ تا انتهای ماه مبارک رمضان جاری، حد فاصل تاریخ ۱۳۹۷/۱/۱ الی ۱۳۹۸/۳/۱۵ مورد واکاوی قرار گرفته است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این ۱۴ ماه به ایراد ۶۸ سخنرانی در میان اقشار مختلف مردم اعم از اعضای مجلس خبرگان، خانواده‌های شهدا، فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی، طلاب، کارگزاران حج و...پرداخته‌اند. روش و سیره معظّم‌له همواره آن است که در طول بیانات خویش به آیاتی از کلام الله مجید تمسک کرده و اشاراتی مستقیم دارند. این آیات جدای از فرمایشاتی است که برگرفته از آیات قرآن بوده و مبنایی قرآنی دارد. طبق محاسبات آماری در این ۶۸ سخنرانی ایشان به ۱۷۰ آیه‌ی قرآن اشارات مستقیم داشته  که از نظر آماری یعنی در هر سخنرانی حداقل دو بار از آیات قرآن استفاده نموده‌اند.

در این میان برخی از آیات و سوره‌ها بیشتر مورد تأکید معظّم‌له بوده و تکرار بیشتری در بیانات سال اخیر داشته‌اند که در حد خود قابل ارزیابی و برای اهل نظر قابل استفاده خواهد بود و به نحوی نشان از شرایط اجتماعی-سیاسی سال اخیر و نحوه‌ی مواجهه‌ی انقلاب اسلامی با این شرایط را داراست. در این یادداشت برآنیم که به بررسی و بازنشر مهم‌ترین نکات، پیرامون ۷ آیه پرتکرار در بیانات یکسال اخیر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بپردازیم. امید است با توجه بیشتر به این آیات و نحوه‌ی استفاده‌های معظّم‌له از آنها با بنیان‌های فکری ایشان آشنا گردیده و ترسیم دقیق‌تری از وضعیت موجود ارائه نماییم.
 
گزارش کلی
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در طی سخنرانی‌های سال اخیر به ۱۷۰ آیه از قرآن تمسک نموده که این آیات در ۴۴ سوره قرار گرفته است؛ سوره‌های ابراهیم، احزاب، اعراف، آل‌عمران، الرحمن، اسراء، انسان، انعام، انفال، انشراح، بروج، بقره، توبه، جاثیه، جمعه، حج، حجر، حجرات، حدید، سبأ، شوری، صافات، صف، ضحی، طلاق، طه، طور، عنکبوت، فتح، ق، قصص، مائده، محمد، مزمل، ممتحنه، منافقون، نجم، نحل، نساء، نصر، هود، یوسف و یونس. در این میان سهم سوره‌های مکی ۲۵ سوره و سهم سوره‌های مدنی ۱۹ سوره است.

سوره‌های پر بسامد در فرمایشات رهبری در سال اخیر به ترتیب عبارت است از سوره‌های آل‌عمران، بقره، فتح، توبه، نساء، انفال، احزاب، حج، محمد، ابراهیم، اعراف، نحل، طه و مائده که ۱۰ سوره‌ی آن مدنی و ۳ سوره‌ی باقی مانده مکی بشمار می‌آید.

سوره	آل‌عمران	بقره	فتح	توبه	نساء	انفال	احزاب
تکرار	۲۲	۱۵	۱۵	۱۱	۱۰	۸	۷
مکی/مدنی	مدنی	مدنی	مدنی	مدنی	مدنی	مدنی	مدنی

آیات پرتکرار نیز برابر است با آیات: فتح۲۹، حج۴۰،آل‌عمران۱۷۳، آل‌عمران۱۷۰، فتح۲۲تا۲۳، آل‌عمران۱۱۸، محمد۷ و نساء۷۶؛ جالب توجه آنکه تمامی این آیات، آیات مدنی بوده و به بعد از تشکیل حکومت نبوی ناظر است.

آیه	فتح۲۹	نساء۷۶	حج۴۰	محمد۷	آل‌عمران۱۷۳	آل‌عمران۱۷۰	فتح۲۲تا۲۳
تکرار	۷	۶	۵	۵	۴	۴	۴
مکی/مدنی	مدنی	مدنی	مدنی	مدنی	مدنی	مدنی	مدنی

 
آیه اول: سوره‌ی فتح ۲۹ ، سرسختی با کفار و مهربانی با مسلمانان
«مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُکَّعًا سُجَّدًا یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا سِیمَاهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُود ذلِکَ مَثَلُهُم فِی التَّوراةِ وَمَثَلُهُم فِی الإِنجیلِ.»
ترجمه:
 محمّد (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) فرستاده خداست؛ و کسانی که با او هستند در برابر کفّار سرسخت و شدید، و در میان خود مهربانند؛ پیوسته آنها را در حال رکوع و سجود می‌بینی در حالی که همواره فضل خدا و رضای او را می‌طلبند؛ نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده نمایان است؛ این توصیف آنان در تورات و توصیف آنان در انجیل است.
 
آیه ۲۹ سوره فتح پرتکرار ترین آیه‌ای است که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در یکسال اخیر به آن پرداخته و از آن در دیدارهای مختلف از جمله شرکت‌کنندگان در مسابقات بین‌المللی قرآن، محفل انس با قرآن، دیدار استادان دانشگاه‌ها، دیدار کارگزاران حج و... استفاده نموده‌اند.
ایشان در ضمن فرمایشات خود به این نکته از آیه‌ی شریفه اشاره فرمودند که: «از موارد تربیتی برای جوانان مسلمان در سبک زندگی اسلامی باید این باشد که در مقابل ظلم و تعدی کفار بایستند و در برابر برادرِ مؤمن خود، مهربان و با گذشت باشند.»(۱)مهربانی با خودی‌ها و ایستادگی مستحکم در برابر کفار از خصوصیات مؤمنین است(۲) و «ترحم به برادر مؤمن، رحم خدا را در پِی دارد.»(۳)

همچنین حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در بُعد سیاسی با تمسک به این آیه دلیل ذلت، فساد و عقب‌ماندگی مسلمانان را، عدم توجه به مرزهایی می‌دانند که خدای متعال در قرآن و این آیه بیان کرده است،(۴) ایشان می‌فرمایند: «بلا و نکبت موجود در بعضی از جوامع اسلامی بخاطر دوری‌شان از قرآن است.»(۵) متأسفانه «امت اسلامی سرسختی با دشمنان و مهربانی با یکدیگر را فراموش کرده است.»(۶) و این «عدم ایستادگی در برابر دشمنان، نشانه‌ بی‌اعتقادی آن‌ها به قرآن است.»(۷)
راهبرد اساسی در برابر فشارهای گوناگونی که رژیم صهیونیستی و مستکبران بر ملت فلسطین و دیگر جوامع اسلامی وارد می‌کند، آن است که امت اسلامی موضع بگیرد؛ نه شریک جرم‌های آن‌ها شود.(۸) «خادم حرمین شریفین باید "اَشِدّاءُ عَلَی الکُفّار" باشند؛ نه اشدّاء علی المؤمنین.»(۹)

جمهوری اسلامی پس از انقلاب با حرکت ملت ایران و رهبری امام خمینی توانست این دستور قرآنی را در مسأله‌ی حج مطرح کرده و معنای جدیدی از حج را برای مسلمین روشن کند و با تعیین روزی با هدف برائت از کفار و تفاهم میان مسلمین(۱۰) در جهت این دستور فراموش شده قرآن(۱۱) گامی مؤثر بردارد چرا که «آنچه خدا و حج از مردم خواسته، این است که باید حجّ مظهر برائت از کفار و تفاهم با مسلمین باشد.»(۱۲)  
آیه دوم: سوره‌ی نساء ۷۶، مبارزه مؤمنان در راه خدا
«الَّذینَ آمَنوا یُقاتِلونَ فی سَبیلِ اللَّهِ وَالَّذینَ کَفَروا یُقاتِلونَ فی سَبیلِ الطّاغوتِ فَقاتِلوا أَولِیاءَ الشَّیطانِ، إِنَّ کَیدَ الشَّیطانِ کانَ ضَعیفًا.»
ترجمه:
کسانی که ایمان واقعی دارند، در راه خدا می‌جنگند و کسانی که بی‌دین‌اند، در راه طاغوت می‌جنگند. با یاران شیطان بجنگید که پیروزی از آنِ شماست، چون که نقشه شیطان نقش‌برآب است.
 
رهبر معظّم انقلاب با تمسک به آیه‌ی ۷۶ سوره‌ی مبارکه نساء به نیاز مسلمین به قرآن اشاره نموده و می‌فرمایند: «عزیزان من! ما احتیاج داریم به قرآن؛ این قرآن نیاز امروز ما است؛ نه فقط ما ملّت ایران، جامعه‌ی اسلامی بلکه جامعه‌ی بشری، امروز واقعاً به قرآن نیاز دارند.» (۱۳) ایشان با درک پیام آیه پیشروی حق را منوط به مبارزه همیشگی با اهل باطل و دشمنان دانسته‌اند،(۱۴) و در مقابله با کسانی که جنگ و پیکار را ضد انسانی و در تقابل با تمدن اسلامی می‌دانند به هدف مبارزه متذکر میشوند که: «در تمدن اسلامی جنگ هم هست اما در جهت اهداف الهی.»(۱۵) بر خلاف «طواغیت عالم (که) برای هوای نفْس، قدرت‌طلبی‌ و اشاعه‌ی فساد می‌جنگند.»(۱۶)

«توقع دشمن از ما، دست ‌برداشتن از حرکت توحیدی و پیروی از اوست.» (۱۷) اما نباید به این توقع تن داد و باید دانست که «کید دشمن ضعیف است؛ اما ما نباید غافل بشویم،»(۱۸) که اگر خدای ناکرده غفلت کردیم، «کیدِ ضعیف دشمن مؤثر واقع می‌شود.»(۱۹) اینکه آمریکا، صهیونیست‌ها و مرتجعین منطقه تاکنون نتوانسته‌اند هیچ غلطی علیه جمهوری اسلامی بکنند،(۲۰)  حاکی از تمسک جمهوری اسلامی به دستور قرآن است. «قرآن است که با استکبار مخالفت میکند، قرآن است که با ظلم صریحاً مخالفت میکند، قرآن است که با کفر بالله صریحاً مقابله میکند، قرآن است که با طغیان و طاغوت با قدرت مقابله میکند: اَلَّذینَ ءامَنوا یُقاتِلونَ فی سَبیلِ اللهِ وَالَّذینَ کَفَروا یُقاتِلونَ فی سَبیلِ الطّاغوتِ فَقاتِلوا اَولِیاءَ الشَّیطان؛ این لحن قرآن چه قوی است! اینها همین گرفتاری‌های امروز بشر است. اینهایی که می‌بینید عربده میکشند در موضع ریاست جمهوری فلان کشور یا پادشاهی فلان کشور علیه ملّتها، علیه مردم، علیه صلح، علیه آرامش، علیه ثبات حکومتها و کشورها، همانهایی هستند که قرآن بر سر آنها داد کشیده؛ این را باید مردم بفهمند.»(۲۱)
 
آیه سوم: سوره‌ی حج ۴۰، وعده نصرت الهی برای مؤمنان
«وَلَیَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن یَنصُرُهُ» (۲۲)
ترجمه:
و خداوند کسانی را که یاری او کنند [و از آیینش دفاع نمایند] یاری می‌کند.
 
آیه چهلم سوره‌ی مبارکه حج به بیان فلسفه‌ی تشریع جهاد و شرح حال ستمدیدگانى که اذن دفاع به آنها داده شده است پرداخته و در پایان آیه بار دیگر وعد‌ه‌ی نصرت الهى را تکرار و تأکید کرده، می‌فرماید: و خداوند کسانى را که یارى او کنند، یارى مى‌کند.
رهبر انقلاب پیروز میدان پیشرفت را، جمهوری اسلامی و شکست دشمنان را در صورت عمل به وظیفه قطعی می‌دانند.(۲۳) این مسأله ریشه‌ای قرآنی داشته و از وعده‌های الهی بشمار می‌آید که: «در صورت نصرت دادن دین خدا، دشمن شکست خواهد خورد.»(۲۴)

«با توجه به اینکه تمامی قدرت در دست خداست، اگر ما با خدا باشیم و در راه او حرکت کنیم، صددرصد پیروز می‌شویم.»(۲۵) و «اگر شکستی در جبهه حق به وجود آید، بخاطر کوتاهی و عمل نکردن ماست.»(۲۶) بخاطر کوتاهی و غفلت از از انجام وظایف‌مان،(۲۷) خدای متعال وعده کرده که در صورت مقاومت و اعتماد به وعده‌های او، پیروزی را نصیب ما می‌کند، ولی مشروط به انجام وظیفه.(۲۸) در نتیجه نسخه راهگشای زمانه ما تنها مقاومت در برار دشمنان است: «نسخه‌ِی حرکت و پیشرفت مسلمین در دنیای اسلام، "مقاومت" است.»(۲۹)  
آیه چهارم: سوره‌ی محمد ۷، ثبات قدم درصورت یاری خدا
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنوا إِن تَنصُرُوا اللَّهَ یَنصُرکُم وَیُثَبِّت أَقدامَکُم.»
ترجمه:
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اگر [آیین] خدا را یاری کنید، شما را یاری می‌کند و گامهایتان را استوار می‌دارد.
 
آیه‌ی پرتکرار بعدی بیانات معظّم‌له در یکسال اخیر آیه‌ی هفتم سوره‌ی مبارکه محمد (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) است که از نظر مفهومی با آیه‌ی قبلی تفاوت چندانی ندارد. در هر دو آیه سخن از نصرت الهی و لزوم ثبات قدم در مؤمنین است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به صف‌بندی جبهه‌ی باطل و حق، این تقابل را به امتداد تاریخ دانسته و می‌فرمایند: «دشمنان اسلام تازه به وجود نیامده‌اند؛ دشمنان حقیقت و دین خدا از آغازِ پیدایشِ دین خدا صف‌آرایی داشته‌اند؛ امروز هم همان صف‌آرایی هست:
رگ‌رگ است این آب شیرین و آب شور
 بر خلایق میرود تا نفخ صور
بعد از این هم خواهد بود. این صف‌بندی، همان صف‌بندی ابراهیم و موسی و عیسی و پیغمبر خاتم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) است. امروز شما در همان صفی قرار دارید که یک روز موسی، یک روز ابراهیم، یک روز پیغمبر، یک روز عمّار، یک روز امیرالمؤمنین در آن صف قرار داشتند. اگر صف خودمان را نشناسیم اشتباه میکنیم؛ [اگر] صف دشمن را نشناسیم اشتباه میکنیم. امروز هم آن پرچمی که در منطقه‌ی آسیا، در مناطق اروپا و آمریکا، در هر نقطه‌ی از عالم در مقابل انقلاب ایستاده، همان پرچم است؛ همان پرچمی است که در مقابل ابراهیم و موسی و عیسی برافراشته شده بود. آنها نابود شدند و موسی و عیسی و ابراهیم زنده‌اند.»(۳۰)

«جمهوری اسلامی چهل سال است که آماج خرابکاری آمریکا و همدستان آمریکا است؛ در این چهل سال در جمهوری اسلامی چه اتّفاقی افتاده است؟ جمهوری اسلامی از یک نهال باریک تبدیل شده است به یک درخت برومند و پُرثمر؛ جمهوری اسلامی به رغمِ اَنفِ قدرتهای استکباری و آمریکا، توانسته است دل ملّتهای اسلامی را به پیام خود جلب کند و جذب کند؛ توانسته است توطئه‌ی آمریکا را در این منطقه با شکست مواجه کند؛ یک نمونه سوریه است، یک نمونه عراق است، یک نمونه لبنان است.»(۳۱) و این برخواسته از «منطق مقاومتی (است) که امام بزرگوار پایه‌گذاری کرد در نظام جمهوری اسلامی... خداوند متعال در آیات مکرّر قرآن این وعده را داده است که اهل حق، طرف‌داران حق، پیروز نهایی‌اند؛ آیات فراوان قرآن بر این معنا دلالت میکند. ممکن است قربانی بدهند امّا در نهایت شکست نمیخورند؛ آنها پیروز هستند در این صحنه؛ قربانی دارند امّا ناکامی ندارند.»(۳۲)
 
آیه پنجم: سوره‌ی آل‌عمران ۱۷۳، افزایش ایمان به خدا در برابر تهدیدات دشمن
«الَّذینَ قالَ لَهُمُ النّاسُ إِنَّ النّاسَ قَد جَمَعوا لَکُم فَاخشَوهُم فَزادَهُم إیمانًا وَقالوا حَسبُنَا اللَّهُ وَنِعمَ الوَکیلُ * فَانقَلَبوا بِنِعمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَفَضلٍ لَم یَمسَسهُم سوءٌ وَاتَّبَعوا رِضوانَ اللَّهِ وَاللَّهُ ذو فَضلٍ عَظیمٍ.»(۳۳)
ترجمه:
همانان که وقتی یکی از نفوذیهای دشمن گفت: «نیروهای دشمن، خود را برای حمله به شما بسیج کرده‌اند. از آنها بترسید»، اتفاقا این خبر روحیه‌شان را تقویت کرد و گفتند: «همین که خداهست، برایمان بس است و او خوب تکیه گاهی است!» دست آخر، پیروزمندانه و سربلند و بی هیچ تلفاتی، از جبهه برگشتند. در واقع آنان دنبال رضای خدا بودند. و از رضای خدا پیروی کردند؛ و خداوند دارای فضل و بخشش بزرگی است.
 
پنجمین آیه‌ی پرتکرار بیانات معظّم‌له آیات ۱۷۲ تا ۱۷۴ سوره‌ی مبارکه‌ی آل عمران است. «این آیات مربوط به جانبازانی است که در جنگ احد زخم برداشته بودند و رسول الله به آن‌ها فرمود برای مواجهه با دشمن آماده شوید و آن‌ها هم با اجابت دعوت او، در برابر دشمن ایستادند و شکستش دادند.»(۳۴)
«کار دشمن در طول تاریخ، دلهره افکندن با ابزارهای مختلف بوده است.»(۳۵) ولی در مقابل رفتار اهل ایمان این‌چنین است که «از خدا و انحراف از صراط مستقیم بترسند؛ نه از شیطان و پیروانش،»(۳۶) «مؤمنان کسانی هستند که در برابر تهدیدات دشمن، ایمانشان افزون‌تر می‌شود.»(۳۷) نه آنکه هراس به دل راه دهند. شیطان تنها میتواند پیروان خودش را بترساند.(۳۸) مؤمنین بدانند که «انحراف از راه خدا مساوی با ذلت و بی‌پناهی در برابر دشمن است.»(۳۹) و «"عدم ترس از دشمن" و "ایستادگی در برابر او" موجب پیروزی می‌شود.»(۴۰)  
آیه ششم: سوره‌ی آل‌عمران ۱۷۰، بشارت شهیدان به مردم
«فَرِحینَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِن فَضلِهِ وَیَستَبشِرونَ بِالَّذینَ لَم یَلحَقوا بِهِم مِن خَلفِهِم أَلّا خَوفٌ عَلَیهِم وَلا هُم یَحزَنونَ.»
ترجمه:
آنها[شهدا] بخاطر نعمتهای فراوانی که خداوند از فضل خود به ایشان بخشیده است، خوشحالند؛ و بخاطر کسانی که هنوز به آنها ملحق نشده‌اند [= مجاهدان و شهیدان آینده]، خوشوقتند؛ [زیرا مقامات برجسته آنها را در آن جهان می‌بینند؛ و می‌دانند] که نه ترسی بر آنهاست، و نه غمی خواهند داشت.
 
ششمین آیه‌ی پرتکرار بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در سال اخیر آیه‌ی ۱۷۰ سوره‌ی مبارکه‌ی آل‌عمران با موضوع شهید و جایگاه شهیدان گرانقدر است. در این آیه که در بیانات مراسم شب خاطره دفاع مقدس، دیدار دست‌اندرکاران کنگره بزرگداشت شهدای استان قزوین، شهدای استان کرمان و خانواده‌های شهدا ارائه گردید، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بر مسائل زیر تأکید داشتند:
«برخلاف باور اغلب مردم دنیا، پیام قرآن درباره‌ی کشته‌شدن در جنگ، پیام بهجت، عظمت و نشاط است.»(۴۱) «باید گوش‌ها را اصلاح کرد تا بتوان پیام بشارت‌زای شهیدان را شنید،»(۴۲) «پیام همیشگی شهدا، نقطه‌ی مقابل تلاش دشمنان در جنگ نرم است، نداشتن خوف و حزن در میدان جهاد »(۴۳)است، پیام نفیِ ترس و اندوه،(۴۴) که اگر ما این پیام را در‌یافتیم خوف و حزن ما برطرف خواهد شد،(۴۵) و برگزاری بزرگداشت شهدا برای رساندن این پیام به گوش‌هاست.(۴۶)

«از خصوصیات فداکاری [در راه خدا] این است که به انسان حال خوشِ معنوی دست می‌دهد»(۴۷) شهدا تا هستند، با حرکت مادیشان (بذل تن) از اسلام و جامعه‌ی اسلامی دفاع میکنند، وقتی هم که میروند، با حرکت معنویشان (حرف زدن با مردم)، مایه‌ی رونق حیات معنوی (ایجاد روحیه، احساس هویّت، هدفداری، حرکت کردن به سمت آرمان‌ها و عدم توقّف)‌ در کشور هستند، و علت این بیداری قلوب با کلام شهدا هم چیزی نیست جز اثرگذاری خدای متعال بر کلام آنها.(۴۸)  
آیه هفتم: سوره‌ی فتح ۲۲، عقب‌نشینی دشمن در برابر مقاومت مؤمنان
«وَلَو قاتَلَکُمُ الَّذینَ کَفَروا لَوَلَّوُا الاَدبارَ ثُمَّ لایَجِدونَ وَلِیًّا وَلا نَصیرًا، سُنَّةَ اللهِ الَّتی قَد خَلَت مِن قَبلُ وَلَن تَجِدَ لِسُنَّةِ اللهِ تَبدیلا.»
ترجمه:
به فرض هم بت‌پرست‌های مکه در حدیبیه با شما می‌جنگیدند، حتما پا به فرار می‌گذاشتند و هیچ یار و یاوری هم نداشتند، خدا این راه و روش را در گذشته هم به خوبی ادا کرده است و در راه و روش خدا هرگز تغییری نخواهی دید. آیه‌ی ۲۲ سوره‌ی مبارکه‌ی فتح به جریان صلح حدیبیه اشاره دارد. مسلمانان برای به جا آوردن مناسک حج، رهسپار مکه شده بودند که با ممانعت مشرکین قریش مواجه شدند. پیامبر(صلّی‌الله‌علیه‌وآله) به دلایلی تصمیم به مذاکره گرفت. پس از مذاکراتی که بین طرفین صورت پذیرفت، سرانجام پیمان صلح حدیبیه بسته شد که بر اساس آن صلحی ده ساله بین طرفین برقرار شد. آیه‌ی شریفه می‌فرماید که خیال نکنید که اگر این صلح و مذاکره برقرار نمی‌شد، مسلمین زمین‌گیر می‌شدند، بلکه آن گروهی که درمانده شده و راه گریز را پیش می‌گرفت قطعاً کافران خواهند بود. رهبر معظم انقلاب در تمسک به این آیه‌ی کریمه به سنتی از سنن الهی یعنی اطمینان‌بخشی خدا به مؤمنان از ناکامی کافران در جنگ(۴۹) توجه داشته و می‌فرمایند: «اقتضای سنّتِ قطعیِ تاریخ و سنّت الهی این است که اگر در مقابل ظلم، استبداد و زورگویی و خباثتها و جنایتهای جنایتکارانِ عالم ایستادگی صورت پذیرد، قطعاً آن‌ها مجبور به عقب‌نشینی میشوند،»(۵۰) این وعده الهی است که در صورت مجاهدت و مقاومت،(۵۱) مسلمانان بر قدرتهای طاغوتی پیروز می‌شوند.(۵۲) «ملّت‌های دارای فکر، هویّت، انگیزه‌، متّکی به خدا و متوکّل علی‌الله، می‌ایستند.»(۵۳) و این ایستادگی موجب عقب رفت(۵۴) و دستپاچگیِ دشمنان و توسل‌شان به کارهای غلط(۵۵) و در نتیجه به عقب‌نشینی دشمن منجر خواهد شد. (۵۶)

«تجربه‌ی ضعفِ روز‌افزون رژیم صهیونیستی در جنگ‌هایی که بر دیگران تحمیل نموده، نشانگر درستی ایده‌ی "مقاومت در برابر دشمن" است.»(۵۷) همچنانکه «ملّت ایران در طول چهل سال گذشته بر طبق این آیه حرکت کرد و عقب‌نشینی دشمن را با مقاومت و ایستادگی خود تجربه نمود و لذا هنوز هم پایدار است.» (۵۸)
 
جمع‌بندی
در نگاهی کلی می‌توان به این نتیجه رسید که همواره در طول تاریخ، مبارزه میان جبهه‌ی کفر و اسلام وجود داشته و ادامه دارد؛ در این جبهه، کار یاوران طاغوت همراه ایجاد دلهره و هراس در جامعه‌ی ایمانی بوده است، آن هم ترس و فریبی سست و بی‌پایه و راه برون رفت از این مسأله در بُعد فکری، دل نبستن به وعده‌های پوچ دشمنان و ایمان به وعده نصرت الهی است و در مقام عمل نیز مقاومت و شدت عمل در برابر کافران و اُنس و الفت در میان مؤمنان راهگشاست، در این مسیر پر مشکلِ ایستادگی، دل بستن به یاد و خاطره شهدا و آینده‌ی روشن آنان کمک‌کار مؤمنین بوده و ترس و اندوه را از جامعه‌ی ایمانی دور خواهد کرد.

پی‌نوشت:
۱) بیانات در دیدار جمعی از استادان، نخبگان و پژوهشگران دانشگاه‌ها ۱۳۹۷/۰۳/۲۰
۲) بیانات در دیدار شرکت‌کنندگان در مسابقات بین‌المللی قرآن ۱۳۹۷/۰۲/۰۶
۳) بیانات در دیدار جمعی از استادان، نخبگان و پژوهشگران دانشگاه‌ها ۱۳۹۷/۰۳/۲۰
۴) بیانات در دیدار شرکت‌کنندگان در مسابقات بین‌المللی قرآن ۱۳۹۷/۰۲/۰۶
۵) بیانات در محفل انس با قرآن کریم ۱۳۹۷/۰۲/۲۷
۶) همان
۷) همان
۸) همان
۹) بیانات در دیدار جمعی از خانواده‌های شهدا ۱۳۹۷/۰۹/۲۱
۱۰) بیانات در دیدار کارگزاران حج ۱۳۹۷/۰۴/۲۵
۱۱) بیانات در دیدار شرکت‌کنندگان در مسابقات بین‌المللی قرآن ۱۳۹۸/۱/۲۶
۱۲) بیانات در دیدار کارگزاران حج ۱۳۹۷/۰۴/۲۵
۱۳) بیانات در محفل انس با قرآن کریم ۱۳۹۸/۰۲/۱۶
۱۴) بیانات در دیدار مسئولان نظام و سفرای کشورهای اسلامی ۱۳۹۷/۰۱/۲۵
۱۵) بیانات در دیدار مسئولان نظام و سفرای کشورهای اسلامی ۱۳۹۸/۰۱/۱۴
۱۶) همان
۱۷) همان
۱۸) بیانات در دیدار جمعی از خانواده‌های شهدا ۱۳۹۷/۰۹/۲۱
۱۹) همان
۲۰) همان
۲۱) بیانات در محفل انس با قرآن کریم ۱۳۹۸/۰۲/۱۶
۲۲) آیه چهلم سوره مبارکه حج عبارت است از «الَّذینَ أُخرِجوا مِن دِیارِهِم بِغَیرِ حَقٍّ إِلّا أَن یَقولوا رَبُّنَا اللَّهُ وَلَولا دَفعُ اللَّهِ النّاسَ بَعضَهُم بِبَعضٍ لَهُدِّمَت صَوامِعُ وَبِیَعٌ وَصَلَواتٌ وَمَساجِدُ یُذکَرُ فیهَا اسمُ اللَّهِ کَثیرًا وَلَیَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن یَنصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِیٌّ عَزیزٌ» که رهبر معظم انقلاب به تبیین همان فراز مشخص شده پرداخته‌اند.
۲۳) بیانات در دیدار مسئولان نظام ۱۳۹۷/۰۳/۰۲
۲۴) بیانات در محفل انس با قرآن کریم ۱۳۹۷/۰۲/۲۷
۲۵) بیانات در دیدار مردم قم ۱۳۹۷/۱۰/۱۹
۲۶) همان
۲۷) بیانات در دیدار مسئولان نظام ۱۳۹۷/۰۳/۰۲
۲۸) بیانات در دیدار مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامی ۱۳۹۷/۰۹/۰۷
۲۹) همان
۳۰) بیانات در دیدار مداحان اهل‌بیت علیهم‌السلام ۱۳۹۷/۱۲/۰۷
۳۱) بیانات در دانشگاه علوم دریایی امام خمینی(ره) نوشهر ۱۳۹۷/۰۶/۱۸
۳۲) بیانات در مراسم سی‌امین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه‌الله) ۱۳۹۸/۰۳/۱۴
۳۳) آیات بکار رفته در بیانات رهبر انقلاب در مورد جنگ احد مربوط می‌شود به آیات ۱۷۲ الی ۱۷۵ سوره‌ی مبارکه‌ی آل‌عمران: «اَلَّذینَ استَجابوا لِله وَالرَّسولِ مِن بَعدِ ما اَصابَهُمُ القَرح *الَّذینَ قالَ لَهُمُ النّاسُ إِنَّ النّاسَ قَد جَمَعوا لَکُم فَاخشَوهُم فَزادَهُم إیمانًا وَقالوا حَسبُنَا اللَّهُ وَنِعمَ الوَکیلُ * فَانقَلَبوا بِنِعمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَفَضلٍ لَم یَمسَسهُم سوءٌ وَاتَّبَعوا رِضوانَ اللَّهِ وَاللَّهُ ذو فَضلٍ عَظیمٍ*إِنَّما ذلِکُمُ الشَّیطانُ یُخَوِّفُ أَولِیاءَهُ فَلا تَخافوهُم وَخافونِ إِن کُنتُم مُؤمِنینَ.»
۳۴) بیانات در دیدار دست‌اندرکاران کنگره بزرگداشت شهدای استان قزوین ۱۳۹۷/۰۸/۱۴
۳۵) بیانات در دیدار فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی ارتش ۱۳۹۷/۱۱/۱۹
۳۶) همان
۳۷) بیانات در همایش ده‌ها هزار نفری «خدمت بسیجیان» در ورزشگاه آزادی ۱۳۹۷/۰۷/۱۲
۳۸) بیانات در دیدار فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی ارتش ۱۳۹۷/۱۱/۱۹
۳۹) همان
۴۰) همان
۴۱) بیانات در مراسم شب خاطره دفاع مقدس ۱۳۹۷/۰۷/۰۴
۴۲) بیانات در دیدار جمعی از خانواده‌های شهدا ۱۳۹۷/۰۹/۲۱
۴۳) بیانات در دیدار دست‌اندرکاران کنگره بزرگداشت شهدای استان کرمان ۱۳۹۷/۱۲/۰۶
۴۴) بیانات در دیدار جمعی از خانواده‌های شهدا ۱۳۹۷/۰۹/۲۱
۴۵) بیانات در مراسم شب خاطره دفاع مقدس ۱۳۹۷/۰۷/۰۴
۴۶) بیانات در دیدار دست‌اندرکاران کنگره بزرگداشت شهدای استان قزوین ۱۳۹۷/۰۸/۱۴
۴۷) بیانات در دیدار دست‌اندرکاران کنگره بزرگداشت شهدای استان کرمان ۱۳۹۷/۱۲/۰۶
۴۸) بیانات در دیدار دست‌اندرکاران کنگره بزرگداشت شهدای استان قزوین ۱۳۹۷/۰۸/۱۴
۴۹) ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۴۲۹؛ تفسیر نمونه، ج۲۲، ص۸۷.
۵۰) بیانات در دیدار مسئولان نظام و سفرای کشورهای اسلامی ۱۳۹۷/۰۱/۲۵
۵۱) بیانات در محفل انس با قرآن کریم ۱۳۹۷/۰۲/۲۷
۵۲) بیانات در دیدار مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامی ۱۳۹۷/۰۹/۰۴
۵۳) همان
۵۴) بیانات در دیدار مسئولان نظام و سفرای کشورهای اسلامی ۱۳۹۷/۰۱/۲۵
۵۵) بیانات در دیدار مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامی ۱۳۹۷/۰۹/۰۴
۵۶) بیانات در دیدار مسئولان نظام و سفرای کشورهای اسلامی ۱۳۹۷/۰۱/۲۵
۵۷) بیانات در دیدار مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامی ۱۳۹۷/۰۹/۰۴
۵۸) بیانات در دیدار مسئولان نظام و سفرای کشورهای اسلامی ۱۳۹۷/۰۱/۲۵