امروز دوشنبه، ۲۸ آبان ۱۴۰۳
گفتاری از محمدمهدی سیار
چرا به سرود نیاز داریم؟
ما امروز هم به سرود احتیاج داریم؛ سرود یک نیازی است. ... به نظر من سرود یک نوعی از شعر بسیار پرتأثیر است، اثرگذار است. از بسیاری از انواع شعر، شاید بگوییم از همه‌ی انواع شعر اثرگذاری‌اش بیشتر است؛ یعنی گسترش اثرگذاری و سرعت اثرگذاری آن بیشتر است.(۱۳۹۵/۰۳/۳۱)
سرود از مردمی‌ترین مصنوعات ادبی است که با طیف وسیعی از مردم ارتباط برقرار می‌کند. ویژگی‌های سرود را می‌توان در دو حوزه‌ی ظاهری و محتوایی بیان کرد. از ویژگی‌های ظاهری سرود، عدم نیاز به آلات موسیقی است. اگرچه همراهی موسیقی در بعضی از فرازها موجب زیبایی بیشتر سرود می‌شود، اما ماهیت سرود و حیات آن به موسیقی بستگی ندارد. به همین دلیل، در لحظه و مکانی که هیچ وسیله‌ی موسیقایی وجود نداشته باشد، بازهم سرود قابلیت اجرا دارد. برای مثال، در سفرهای گروهی و کوهنوردی و راهپیمایی‌ها، سرود بدون نیاز به کمترین امکاناتی، قابلیت استفاده دارد.
قابلیت اجرای دسته‌جمعی و همگانی، ویژگی دیگر سرود است که افراد مختلف حتی بدون نیاز به توانایی‌های آوازی، می‌توانند در قالب دانش‌آموزی، دانشجویی و مردمی، به‌شکل دسته‌جمعی سرودی را همخوانی کنند. در زمینه‌ی محتوا، سرود بیانگر سخن مردم و زبان آن‌ها در بیان اهداف و خواسته‌هاست. این قالب درعین‌حال به‌گونه‌ای باید باشد که طیف وسیعی از مردم آن را درک و فهم کنند و با آن ارتباط برقرار کنند. در حقیقت خلق سرود خوب یک فعالیت سهل‌وممتنع است. تنظیم کردن یک شعر مناسب با آهنگی مناسب، به‌همراه یک محتوای مفید، به‌گونه‌ای که سرودی شکل بگیرد و مورد اقبال و پسند مردم قرار بگیرد، یک فرایند هنری و فنی بسیار سخت و پیچیده است.
زبان یک ملت
سرود قابلیت فوق‌العاده‌ای برای بازگو کردن احساسات جمعی و ملی یک قوم و ملت نیز دارد. به‌طور طبیعی سرود با حماسه و مسائل اجتماعی و جمعی همراه است و در عرصه‌های گوناگون زندگی اجتماعی ورود پیدا کرده است. سرود می‌تواند در سطح یک ناحیه و کشور رواج یابد و به زبان حال و شعار یک ملت بدل شود. در تاریخ مشاهده می‌کنیم که در جنگ‌ها، شعارهای جنگی به‌شکل کوتاه، ساده و قابل تکرار خوانده می‌شده است. در آیین‌های مذهبی نیز سرود فراوان وجود دارد. به‌طور مثال در اسلام و در مراسم حج، سرود جمعی «لبیک اللهم لبیک» را داریم که همه‌ی حجاج آن را با هدف قرب الهی و با شکوه خاصی همخوانی و تکرار می‌کنند.
در تاریخ انقلاب خودمان نیز سرود، عامل ایحاد وحدت کلمه و شورآفرینی در نیروهای مردمی و راهپیمایی‌ها بود. سرودهای انقلاب اسلامی به‌حدی تأثیرگذار و عمیق بوده‌اند که اگر امروز ما سرودهای انقلاب را از حافظه‌ی تاریخی خودمان پاک کنیم و آن را نادیده بگیریم، شاید خاطره‌ی مشترک و زنده‌ای برای ما باقی نماند. تمام تصویری که نسل انقلاب و نسل‌های پس از آن، از حرکت مردم در انقلاب اسلامی دارند با سرودهای انقلاب درآمیخته است.
در میان تحولات بسیار زیاد و متنوع هنری و موسیقایی جهان معاصر، گونه‌ی سرود انقلاب اسلامی ایران یکی از درخشان‌ترین اتفاقات هنری جهان معاصر به‌شمار می‌آید. کارنامه‌ای که این هنر در ایران دارد، از لحاظ کیفیت قابل مقایسه با موسیقی اعتراضی و اجتماعی در هیچ‌جای دنیا نیست. این سرودها تا آن اندازه در کشور ما تأثیرگذار بوده‌اند که پس از گذشت سه دهه از انقلاب، هنوز برای انتقال این تجربه‌ی تاریخی به نسل‌های بعدی، از همین سرودهای درخشان در رسانه‌های ما استفاده می‌شود. در واقع این سرودها نه‌تنها حرکت مردم را در همان زمان شکل دادند، بلکه در انتقال این تجربه به نسل‌های بعدی نیز مؤثر واقع شدند. به‌عنوان نمونه، جشن‌های دهه‌ی فجر را، که دهه‌ی منتقل‌کننده‌ی این اتفاق تاریخی به نسل‌های بعد است، در نظر بگیرید. اگر در دهه‌ی فجر سرودهای انقلاب از مجموعه‌های رسانه‌ای و تبلیغی حذف شود، درمی‌یابیم که دستمان خالی است و بضاعت کمی برای عرضه خواهیم داشت.
تبادل با ملت‌های دیگر
تجربه‌ی سرود انقلاب اسلامی به‌ویژه در دهه‌ی اول انقلاب، بسیار گران‌بها و تأثیرگذار است. برای ادامه‌ی این راه ما نیاز داریم که سرود انقلاب اسلامی ایران به‌شکل دقیق و علمی تشریح و تدوین شود. از یک سو کشورها و ملت‌هایی نظیر هندوستان، کشمیر و افغانستان (به‌ویژه در مبارزه با شوروی) چه از لحاظ محتوا و چه از حیث ملودی، از سرودهای انقلاب استفاده کرده‌اند. از سوی دیگر ما نیز از سرودهای آمریکای جنوبی تأثیراتی گرفته‌ایم. این تأثیرگذاری و تأثیرپذیری فرهنگی نیازمند یک تحقیق مدون است که ویژگی‌های هنری، ادبی و تاریخی آن بررسی شود و این چراغ راهی شود برای ادامه‌ی راه آیندگان.
قابلیت اجرای دسته‌جمعی و همگانی، ویژگی دیگر سرود است که افراد مختلف حتی بدون نیاز به توانایی‌های آوازی، می‌توانند در قالب دانش‌آموزی، دانشجویی و مردمی، به‌شکل دسته‌جمعی سرودی را همخوانی کنند. در زمینه‌ی محتوا، سرود بیانگر سخن مردم و زبان آن‌ها در بیان اهداف و خواسته‌هاست. این قالب درعین‌حال به‌گونه‌ای باید باشد که طیف وسیعی از مردم آن را درک و فهم کنند و با آن ارتباط برقرار کنند. در حقیقت خلق سرود خوب یک فعالیت سهل‌وممتنع است. تنظیم کردن یک شعر مناسب با آهنگی مناسب، به‌همراه یک محتوای مفید، به‌گونه‌ای که سرودی شکل بگیرد و مورد اقبال و پسند مردم قرار بگیرد، یک فرایند هنری و فنی بسیار سخت و پیچیده است.
زبان یک ملتسرود قابلیت فوق‌العاده‌ای برای بازگو کردن احساسات جمعی و ملی یک قوم و ملت نیز دارد. به‌طور طبیعی سرود با حماسه و مسائل اجتماعی و جمعی همراه است و در عرصه‌های گوناگون زندگی اجتماعی ورود پیدا کرده است. سرود می‌تواند در سطح یک ناحیه و کشور رواج یابد و به زبان حال و شعار یک ملت بدل شود. در تاریخ مشاهده می‌کنیم که در جنگ‌ها، شعارهای جنگی به‌شکل کوتاه، ساده و قابل تکرار خوانده می‌شده است. در آیین‌های مذهبی نیز سرود فراوان وجود دارد. به‌طور مثال در اسلام و در مراسم حج، سرود جمعی «لبیک اللهم لبیک» را داریم که همه‌ی حجاج آن را با هدف قرب الهی و با شکوه خاصی همخوانی و تکرار می‌کنند.
در تاریخ انقلاب خودمان نیز سرود، عامل ایحاد وحدت کلمه و شورآفرینی در نیروهای مردمی و راهپیمایی‌ها بود. سرودهای انقلاب اسلامی به‌حدی تأثیرگذار و عمیق بوده‌اند که اگر امروز ما سرودهای انقلاب را از حافظه‌ی تاریخی خودمان پاک کنیم و آن را نادیده بگیریم، شاید خاطره‌ی مشترک و زنده‌ای برای ما باقی نماند. تمام تصویری که نسل انقلاب و نسل‌های پس از آن، از حرکت مردم در انقلاب اسلامی دارند با سرودهای انقلاب درآمیخته است.
در میان تحولات بسیار زیاد و متنوع هنری و موسیقایی جهان معاصر، گونه‌ی سرود انقلاب اسلامی ایران یکی از درخشان‌ترین اتفاقات هنری جهان معاصر به‌شمار می‌آید. کارنامه‌ای که این هنر در ایران دارد، از لحاظ کیفیت قابل مقایسه با موسیقی اعتراضی و اجتماعی در هیچ‌جای دنیا نیست. این سرودها تا آن اندازه در کشور ما تأثیرگذار بوده‌اند که پس از گذشت سه دهه از انقلاب، هنوز برای انتقال این تجربه‌ی تاریخی به نسل‌های بعدی، از همین سرودهای درخشان در رسانه‌های ما استفاده می‌شود. در واقع این سرودها نه‌تنها حرکت مردم را در همان زمان شکل دادند، بلکه در انتقال این تجربه به نسل‌های بعدی نیز مؤثر واقع شدند. به‌عنوان نمونه، جشن‌های دهه‌ی فجر را، که دهه‌ی منتقل‌کننده‌ی این اتفاق تاریخی به نسل‌های بعد است، در نظر بگیرید. اگر در دهه‌ی فجر سرودهای انقلاب از مجموعه‌های رسانه‌ای و تبلیغی حذف شود، درمی‌یابیم که دستمان خالی است و بضاعت کمی برای عرضه خواهیم داشت.
تبادل با ملت‌های دیگرتجربهی سرود انقلاب اسلامی به‌ویژه در دهه‌ی اول انقلاب، بسیار گران‌بها و تأثیرگذار است. برای ادامه‌ی این راه ما نیاز داریم که سرود انقلاب اسلامی ایران به‌شکل دقیق و علمی تشریح و تدوین شود. از یک سو کشورها و ملت‌هایی نظیر هندوستان، کشمیر و افغانستان (به‌ویژه در مبارزه با شوروی) چه از لحاظ محتوا و چه از حیث ملودی، از سرودهای انقلاب استفاده کرده‌اند. از سوی دیگر ما نیز از سرودهای آمریکای جنوبی تأثیراتی گرفته‌ایم. این تأثیرگذاری و تأثیرپذیری فرهنگی نیازمند یک تحقیق مدون است که ویژگی‌های هنری، ادبی و تاریخی آن بررسی شود و این چراغ راهی شود برای ادامه‌ی راه آیندگان.
لطفاً نظر خود را بنویسید:
ضمن تشکر ، نظر شما با موفقیت ثبت شد.
