امروز دوشنبه، ۲۱ آبان ۱۴۰۳
بکاء و گریه بر امام حسین(ع)
اشک هنگامی ارزشمند می‌شود که...
رهبر انقلاب اسلامی در سال ۱۳۷۳ و در دیدار جمعی از روحانیون کهگیلویه و بویراحمد درباره‌ی مجالس عزاداری ماه محرم سه ویژگی را برشمرده‌اند:
۱. عاطفه را نسبت به حسین بن علی و خاندان عصمت و طهارت صلوات‌الله‌علیهم بیشتر کند. (علقه و رابطه و پیوند عاطفی را باید مستحکم‌تر سازد.) چون رابطه‌ی عاطفی، یک رابطه‌ی بسیار ذی‌قیمت است.
۲. نسبت به حادثه‌ی عاشورا باید دید روشن و واضحی به مستمع بدهد.
۳. نسبت به معارف دین، هم ایجاد معرفت و هم ایجاد ایمان -ولو به نحو کمی- کند.
ایشان درباره‌ی تبیین ویژگی دوم می‌گویند:
دومین ویژگی‌ای که باید در این مجالس به وجود آید، این است که مردم نسبت به اصل حادثه عاشورا، معرفت روشنتر و واضحتری پیدا کنند ... موضوع سخنرانی، باید حضّار آن مجلس را به این فکر فرو ببرد که: «ما به این مجلس آمدیم و گریه‌ای هم کردیم؛ اما برای چه؟ قضیه چه بود؟ چرا باید برای امام حسین(ع) گریه کرد؟ اصلاً چرا امام حسین(ع) به کربلا آمد و عاشورا را به وجود آورد؟» بنابراین، باید به موضوعاتی پرداخت که نسبت به اصلِ حادثه عاشورا، معرفتی در افراد به وجود آورد.
همچنین در تبیین سومین ویژگی در همان سخنرانی می‌فرمایند: سومین ویژگی لازم در این مجالس، افزایش ایمان و معرفت دینی در مردم است. در چنین مجالسی باید از دین نکاتی عنوان شود که موجب ایمان و معرفتِ بیشتر در مستمع و مخاطب گردد.
و در بخشی دیگر از سخنان رهبر انقلاب اسلامی درباره‌ی مراسم عزاداری آمده است: «در مراسم عزاداری، به روح آن واقعه باید توجه نمود نه اینکه فقط صورت‌سازی و تصویرسازی شود.»
در خصوص تأکید حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بر معرفت‌بخش بودن مراسم عزاداری و ضرورت گریه بر حسین علیه‌السلام و شناخت علت این گریه و تأکید بر آن، بجاست که به احادیث ذیل اشاره نماییم:
اشک هنگامی ارزشمند می‌شود که ...
در روایتی امام صادق علیه‌السلام به فردی به نام مِسْمَعُ ضمن بیان مطالب فراوانی فرمودند:
«رَحِمَ اللَّهُ دَمْعَتَکَ أَمَا إِنَّکَ مِنَ الَّذِینَ یعَدُّونَ فِی أَهْلِ الْجَزَعِ لَنَا وَ الَّذِینَ یفْرَحُونَ لِفَرَحِنَا وَ یحْزَنُونَ لِحُزْنِنَا وَ یخَافُونَ لِخَوْفِنَا وَ یأْمَنُونَ إِذَا أَمِنَّا» (بحارالأنوار، ج ۴۴، ص ۲۸۹)
خداوند اشک‌های چشم تو را موجب رحمتت قرار دهد. چراکه تو از کسانی هستی که اهل جزع بر مصیبت ما و فرح بر شادی ما و حزن بر اندوه ما و هراس از خوف ما و امن بر ایمنی ما محسوب می‌شوی.
به تعبیری دیگر، یعنی عاملی که موجب حزن و جزع و خوف و مصیبت ما شود، تو را به گریه می‌آورد و تنها ایمنی ما به تو امنیت می‌دهد و به این ترتیب امام صادق علیه‌السلام به مِسْمَعُ می‌فهمانند که بکاء و عَبْرَة، که در زبان فارسی بدون توجه به تفاوت معانی آنها، هر دو به گریه تفسیر می‌شوند، هنگامی دارای ارزش است که از دلسوزی گریه کننده بر مصیبت حسین علیه‌السلام خبر داده و او را از عامل ایجاد مصیبت باز دارد.
در حدیث دیگر چنین آمده که مفضل در مجلسی مشاهده نمود که امام صادق علیه‌السلام و همه اهل خانواده‌اش بر مصیبت حسین علیه‌السلام می‌گریند، از این رو از آن حضرت پرسید:
«یا مَوْلَای مَا فِی الدُّمُوعِ یا مَوْلَای فَقَالَ مَا لَا یحْصَی إِذَا کَانَ مِنْ مُحِقّ» (بحارالأنوار، ج۵۳، ص ۲۳)
مولای من! اجر پاداش این گریه‌ها چقدر است؟ که امام صادق علیه‌السلام در پاسخ او فرمودند: این اجر قابل احصاء نمی‌باشد. اما این اجر غیر قابل شمارش به کسی تعلق می‌گیرد که گریه‌اش از روی حقیقت بوده و اعتقادش بر حق باشد. یعنی دلسوزی و اندوه او از مصیبت حسین علیه‌السلام، حقیقتاً عامل بازدارندگی او از ایجاد مصیبت برای آن بزرگوار شده و او را از اعتقاد و عملی که یزید و لشکر او بدان مبتلا بودند، پرهیز داده و دور نماید.
در روایت دیگری از امام باقر علیه‌السلام آمده است که فرموده‌اند:
«لَیسَ مِنْ عَبْدٍ یذْکَرُ عِنْدَهُ أَهْلُ الْبَیتِ فَیرِقُّ لِذِکْرِنَا إِلَّا مَسَحَتِ الْمَلَائِکَةُ ظَهْرَهُ وَ غُفِرَ لَهُ ذُنُوبُهُ کُلُّهَا إِلَّا أَنْ یجِی‌ءَ بِذَنْبٍ یخْرِجُهُ مِنَ الْإِیمَان» (الکافی، ج۸، ص ۱۰۱)
هیچ بنده‌ای نیست که مصیبت ما خاندان (به اعتبار عامل و سبب‌اش) نزد او ذکر شود و او بر این مصیبت (و علت ایجاد آن) دل بسوزاند، جز آنکه فرشتگان بر پشت او دست نوازش کشیده و همه گناهانش آمرزیده شود، مگر گناهی او را از دایره ایمان خارج کند. (یعنی آه و ناله‌ی فرد، صرفاً بدون معرفت به عامل ایجاد مصیبت باشد و بر خلاف آنچه که با گریه نشان می‌دهد در درونش، سبب و انگیزه‌ای که او را از عامل ایجاد مصیبت برای اهل‌بیت علیه‌السلام رهایی بخشد، وجود نداشته باشد که در این صورت، چنین فردی، اهل حق و ایمان محسوب نشده و از این وعده، محروم خواهد ماند.
از عامل ایجاد مصیبت ما بپرهیز
در روایت دیگری امام رضا علیه‌السلام پس از اینکه دعبل را به خواندن مرثیه جدش حسین علیه‌السلام ترغیب می‌نمایند و به او تأکید می‌کنند که در خلال مرثیه‌خوانی‌اش، خصایص بنی‌امیه یعنی دشمنان آن حضرت علیه‌السلام را بیان کند، در فرازی از گفتار خود به دعبل، چنین می‌فرمایند:
«اِرْثِ الْحُسَینَ فَأَنْتَ نَاصِرُنَا وَ مَادِحُنَا مَا دُمْتَ حَیاً فَلَا تُقَصِّرْ عَنْ نَصْرِنَا مَا اسْتَطَعْتَ» (بحارالأنوار ج۴۵، ص۲۵۷)
ای دعبل! بر حسین علیه‌السلام مرثیه بخوان. زیرا که تو تا زنده هستی یاور ما و مدح کننده ما خواهی بود. اما (به صرف گریستن و گریاندن اکتفا نکن، بلکه دلسوزی بر حسین علیه‌السلام و گریه بر او را سبب نجات او از مصیبتی که موجب دلسوزی و گریه می‌شود، قرار بده یعنی) از یاری نمودن به میزانی که می‌توانی کوتاهی نکن و از عامل ایجاد مصیبت ما به مقداری که در توان توست، بپرهیز.
با توجه به احادیث فوق که تنها قطره‌ای از دریای آن ذکر گردید، می‌توان به اهمیت تأکید رهبر انقلاب اسلامی بر معرفت‌بخش بودن مراسم عزاداری و بیان علت و ضرورت گریه بر مصیبت حسین علیه‌السلام تا اندازه‌ای واقف شده و به بخشی از توصیه‌های ایشان که از ضروری‌ترین مسائل مطرح نزد نسل جوان است پی برد.
۱. عاطفه را نسبت به حسین بن علی و خاندان عصمت و طهارت صلوات‌الله‌علیهم بیشتر کند. (علقه و رابطه و پیوند عاطفی را باید مستحکم‌تر سازد.) چون رابطه‌ی عاطفی، یک رابطه‌ی بسیار ذی‌قیمت است.
۲. نسبت به حادثه‌ی عاشورا باید دید روشن و واضحی به مستمع بدهد.
۳. نسبت به معارف دین، هم ایجاد معرفت و هم ایجاد ایمان -ولو به نحو کمی- کند.
ایشان درباره‌ی تبیین ویژگی دوم می‌گویند:
دومین ویژگی‌ای که باید در این مجالس به وجود آید، این است که مردم نسبت به اصل حادثه عاشورا، معرفت روشنتر و واضحتری پیدا کنند ... موضوع سخنرانی، باید حضّار آن مجلس را به این فکر فرو ببرد که: «ما به این مجلس آمدیم و گریه‌ای هم کردیم؛ اما برای چه؟ قضیه چه بود؟ چرا باید برای امام حسین(ع) گریه کرد؟ اصلاً چرا امام حسین(ع) به کربلا آمد و عاشورا را به وجود آورد؟» بنابراین، باید به موضوعاتی پرداخت که نسبت به اصلِ حادثه عاشورا، معرفتی در افراد به وجود آورد.
همچنین در تبیین سومین ویژگی در همان سخنرانی می‌فرمایند: سومین ویژگی لازم در این مجالس، افزایش ایمان و معرفت دینی در مردم است. در چنین مجالسی باید از دین نکاتی عنوان شود که موجب ایمان و معرفتِ بیشتر در مستمع و مخاطب گردد.
و در بخشی دیگر از سخنان رهبر انقلاب اسلامی درباره‌ی مراسم عزاداری آمده است: «در مراسم عزاداری، به روح آن واقعه باید توجه نمود نه اینکه فقط صورت‌سازی و تصویرسازی شود.»
در خصوص تأکید حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بر معرفت‌بخش بودن مراسم عزاداری و ضرورت گریه بر حسین علیه‌السلام و شناخت علت این گریه و تأکید بر آن، بجاست که به احادیث ذیل اشاره نماییم:
اشک هنگامی ارزشمند می‌شود که ...در روایتی امام صادق علیه‌السلام به فردی به نام مِسْمَعُ ضمن بیان مطالب فراوانی فرمودند:
«رَحِمَ اللَّهُ دَمْعَتَکَ أَمَا إِنَّکَ مِنَ الَّذِینَ یعَدُّونَ فِی أَهْلِ الْجَزَعِ لَنَا وَ الَّذِینَ یفْرَحُونَ لِفَرَحِنَا وَ یحْزَنُونَ لِحُزْنِنَا وَ یخَافُونَ لِخَوْفِنَا وَ یأْمَنُونَ إِذَا أَمِنَّا» (بحارالأنوار، ج ۴۴، ص ۲۸۹)
خداوند اشک‌های چشم تو را موجب رحمتت قرار دهد. چراکه تو از کسانی هستی که اهل جزع بر مصیبت ما و فرح بر شادی ما و حزن بر اندوه ما و هراس از خوف ما و امن بر ایمنی ما محسوب می‌شوی.
به تعبیری دیگر، یعنی عاملی که موجب حزن و جزع و خوف و مصیبت ما شود، تو را به گریه می‌آورد و تنها ایمنی ما به تو امنیت می‌دهد و به این ترتیب امام صادق علیه‌السلام به مِسْمَعُ می‌فهمانند که بکاء و عَبْرَة، که در زبان فارسی بدون توجه به تفاوت معانی آنها، هر دو به گریه تفسیر می‌شوند، هنگامی دارای ارزش است که از دلسوزی گریه کننده بر مصیبت حسین علیه‌السلام خبر داده و او را از عامل ایجاد مصیبت باز دارد.
در حدیث دیگر چنین آمده که مفضل در مجلسی مشاهده نمود که امام صادق علیه‌السلام و همه اهل خانواده‌اش بر مصیبت حسین علیه‌السلام می‌گریند، از این رو از آن حضرت پرسید:
«یا مَوْلَای مَا فِی الدُّمُوعِ یا مَوْلَای فَقَالَ مَا لَا یحْصَی إِذَا کَانَ مِنْ مُحِقّ» (بحارالأنوار، ج۵۳، ص ۲۳)
مولای من! اجر پاداش این گریه‌ها چقدر است؟ که امام صادق علیه‌السلام در پاسخ او فرمودند: این اجر قابل احصاء نمی‌باشد. اما این اجر غیر قابل شمارش به کسی تعلق می‌گیرد که گریه‌اش از روی حقیقت بوده و اعتقادش بر حق باشد. یعنی دلسوزی و اندوه او از مصیبت حسین علیه‌السلام، حقیقتاً عامل بازدارندگی او از ایجاد مصیبت برای آن بزرگوار شده و او را از اعتقاد و عملی که یزید و لشکر او بدان مبتلا بودند، پرهیز داده و دور نماید.
در روایت دیگری از امام باقر علیه‌السلام آمده است که فرموده‌اند:
«لَیسَ مِنْ عَبْدٍ یذْکَرُ عِنْدَهُ أَهْلُ الْبَیتِ فَیرِقُّ لِذِکْرِنَا إِلَّا مَسَحَتِ الْمَلَائِکَةُ ظَهْرَهُ وَ غُفِرَ لَهُ ذُنُوبُهُ کُلُّهَا إِلَّا أَنْ یجِی‌ءَ بِذَنْبٍ یخْرِجُهُ مِنَ الْإِیمَان» (الکافی، ج۸، ص ۱۰۱)
هیچ بنده‌ای نیست که مصیبت ما خاندان (به اعتبار عامل و سبب‌اش) نزد او ذکر شود و او بر این مصیبت (و علت ایجاد آن) دل بسوزاند، جز آنکه فرشتگان بر پشت او دست نوازش کشیده و همه گناهانش آمرزیده شود، مگر گناهی او را از دایره ایمان خارج کند. (یعنی آه و ناله‌ی فرد، صرفاً بدون معرفت به عامل ایجاد مصیبت باشد و بر خلاف آنچه که با گریه نشان می‌دهد در درونش، سبب و انگیزه‌ای که او را از عامل ایجاد مصیبت برای اهل‌بیت علیه‌السلام رهایی بخشد، وجود نداشته باشد که در این صورت، چنین فردی، اهل حق و ایمان محسوب نشده و از این وعده، محروم خواهد ماند.
از عامل ایجاد مصیبت ما بپرهیزدر روایت دیگری امام رضا علیه‌السلام پس از اینکه دعبل را به خواندن مرثیه جدش حسین علیه‌السلام ترغیب می‌نمایند و به او تأکید می‌کنند که در خلال مرثیه‌خوانی‌اش، خصایص بنی‌امیه یعنی دشمنان آن حضرت علیه‌السلام را بیان کند، در فرازی از گفتار خود به دعبل، چنین می‌فرمایند:
«اِرْثِ الْحُسَینَ فَأَنْتَ نَاصِرُنَا وَ مَادِحُنَا مَا دُمْتَ حَیاً فَلَا تُقَصِّرْ عَنْ نَصْرِنَا مَا اسْتَطَعْتَ» (بحارالأنوار ج۴۵، ص۲۵۷)
ای دعبل! بر حسین علیه‌السلام مرثیه بخوان. زیرا که تو تا زنده هستی یاور ما و مدح کننده ما خواهی بود. اما (به صرف گریستن و گریاندن اکتفا نکن، بلکه دلسوزی بر حسین علیه‌السلام و گریه بر او را سبب نجات او از مصیبتی که موجب دلسوزی و گریه می‌شود، قرار بده یعنی) از یاری نمودن به میزانی که می‌توانی کوتاهی نکن و از عامل ایجاد مصیبت ما به مقداری که در توان توست، بپرهیز.
با توجه به احادیث فوق که تنها قطره‌ای از دریای آن ذکر گردید، می‌توان به اهمیت تأکید رهبر انقلاب اسلامی بر معرفت‌بخش بودن مراسم عزاداری و بیان علت و ضرورت گریه بر مصیبت حسین علیه‌السلام تا اندازه‌ای واقف شده و به بخشی از توصیه‌های ایشان که از ضروری‌ترین مسائل مطرح نزد نسل جوان است پی برد.
لطفاً نظر خود را بنویسید:
ضمن تشکر ، نظر شما با موفقیت ثبت شد.
