امروز جمعه، ۲ آذر ۱۴۰۳
مراجعی که در تحول حوزه‌های علمیه پیشگام بودند
گزارش
حجت‌الاسلام و المسلمین مجتبی الهی خراسانی در یادداشتی در سایت «تابناک» به ابعاد جالبی از شخصیت علمی رهبر معظم انقلاب به عنوان یکی از پرچمداران تحول در حوزه‌های علمیه پرداخته است.
این دانش‌آموخته و استاد سطوح عالی حوزه علمیه مشهد، ضمن برشمردن دیدگاه‌ها و اقدامات مراجع بزرگی چون آیت‌الله میلانی و آیت‌الله شهید صدر، درباره تحول‌گرایی آیت‌الله خامنه‌ای می‌نویسد:
«حسب استقرای نگارنده، کارنامه ایشان نه تنها در میان حلقه شاگردان و پرورش‌یافتگان امام خمینی(ره)- که هریک در عرصه‌ای به پیگیری آرمان‌های ایشان در اصلاح حوزه و روحانیت همت گماشتند- بلکه در میان عالمان نیم قرن اخیر شیعه، در پافشاری بر تحول و اصلاح حوزه، معرفی دیدگاه‌ها، ارائه پیشنهادهای عملی، بسترسازی اجرایی، سازمانی و اجتماعی و تأسیس مراکز آموزشی و پژوهشی و تبلیغی، کم‌نظیر است.»
وی که عضو هیأت علمی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی است، سپس برخی از دیدگاه‌ها و اقدامات آیت‌الله خامنه‌ای در این زمینه را چنین برمی‌شمرد:
دیدگاه‌ها
• لزوم آمادگی حوزه برای حضور در «دنیای آینده» و پاسخگوئی به مسائل ملّی و فراملّی
• نقش تحوّل در ایجاد «بالندگی»، احتمال «انزوا یا مرگ حوزها» در نتیجه تن‌ندادن به تحوّل و بالندگی
• پذیرش «کاستی‌ها و آسیب‌های حوزه» به عنوان اولین گام در فرآیند تحوّل و بالندگی
• بازتعریف ساز و کار ارتباط ارگانیک و تعامل مستمر «حوزه و نظام اسلامی» در تمامی زمینه‌های مورد علاقه و ضروری به ویژه در عرصه‌های «نوظهور اجتماعی»
• تلاش در جهت حقظ استقلال حوزه‌های علمیه و سیادت و تحرّک آن در همه زمان‌ها و اجتناب از دولتی کردن حوزه‌ها برای تحرک بخشی به آن در موضع‌گیری‌های اجتماعی
• نوسازی و تعمیق متناسب با نیازها و مطالبات جدید، در بخش‌های عملیاتی: «تهذیب، پژوهش، آموزش و تبلیغ» و بخش‌های پشتیبان: «برنامه‌ریزی، مدیریت، اطلاع‌رسانی، ارتباطات، اداری ـ مالی و...»
• تغییر «شیوه‌ها و محتواهای آموزشی» (به ویژه کتب درسی) و روی‌آوردن به ساده‌سازی بیانی در عین محتوای عمیق
• «کاربردی کردن» تمامی دانش دینی- به‌ویژه فقه و اصول- در دوره خارج
پیشنهادها
> تأسیس «شورای سیاست‌گذاری» توانمند و آشنا با الگوهای کارآمد برنامه‌ریزی راهبردی جهت ترسیم «چشم‌انداز» تحول حوزه و «سیاست‌های کلان» آن و هدایت حوزه‌ها بر اساس آن‌ها
> تقویت بخش «آمارگیری» و نظام «ارزشیابی» از فرآیند مدیریت تحوّل حوزه
> برگزاری همایش‌ها و کارگروه‌های علمی- کارشناسی برای بررسی تخصصی «موضوعات» و شناسائی «آسیب‌ها، راهکارها و برنامه‌های تحول حوزه»
> تغییر سنوات «مقاطع مقدماتی و سطح» و تقلیل مجموع آن‌ها به 5 سال برای ورود به دوره خارج
> بازنویسی و نوسازی کتب درسی مقدمات و سطوح، با تکیه بر متون غنی موجود و تدوین جدید
> اعطای «مدارک مستقل حوزوی» بدون ترویج فرهنگ «مدرک‌گرایی» در میان حوزویان
> تشکیل «هیأت‌های علمی» از فضلای جوان و ارتقای منزلت اجتماعی ایشان در جامعه تخصصی
> آموزش اجباری «زبان‌های بین‌المللی» به عنوان «دروس الزامی» حوزه
> تأسیس «مؤسسه آموزشی تبلیغات بین‌الملل» جهت حضور مؤثرتر مبلّغان دینی در عرصه جهانی
> برگزاری و تقویت کرسی‌های نظریه پردازی و دیگر ابزارهای ترویج فرهنگ «آزاداندیشی علمی» در حوزه
اقدامات
• سخنرانی‌های روشنگرانه مستمر و رایزنی و ارائه رهنمود پیرامون حفظ، بالندگی، ترمیم و تحول حوزه
• تلاش برای نهادینه کردن تصمیم‌سازی و فعالیت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کلان در میان حوزویان از قبیل:
> تأسیس حزب جمهوری اسلامی با مشارکت جمعی دیگر از حوزویان همچون آیت‌الله بهشتی
> منصوب کردن نخبگان حوزوی به حلقه‌های تصمیم‌سازی کلان سیاسی و فرهنگی در ایران همانند مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای نظارت بر صدا و سیما و...
• اصلاح ساختار تشکیلات مدیریت کلان حوزه علمیه قم
• ایجاد بسترهای اجرایی و قانونی برای بهره‌برداری دستگاه‌های مختلف جمهوری اسلامی از ظرفیت‌های حوزه
• رسمیت‌بخشی به فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی و ترویجی حوزه و جایگاه اجتماعی حوزویان
• حمایت، نظارت توسعه و پیشبرد عالمانه و روزآمد نهادهای علمی و فرهنگی اسلامی دارای ماهیت حوزوی مانند:
> دفتر تبلیغات اسلامی حوزه عملیه قم و مراکز وابسته (دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، بوستان کتاب قم و ...)
> پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
• تأسیس نهادهای اساسی توسعه فراملی و فرامذهبی فعالیت‌های حوزه‌ها:
> مجمع تقریب مذاهب اسلامی
> مجمع جهانی اهل‌بیت علیهم‌السلام
• حمایت و مشارکت در تأسیس مراکز و مؤسسات مدرن و کارآمد علمی و رفاهی:
> مؤسسه دائرةالمعارف فقه اهل بیت(ع)
> جامعة المصطفی العالمیه
> مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی
> مؤسسه مطالعات ادیان و مذاهب
> مرکز خدمات حوزه‌های علمیه (شامل بخش‌های مختلف: بیمه، صندوق قرض‌الحسنه، امداد و حوادث، مسکن)
حجت‌الاسلام و المسلمین مجتبی الهی خراسانی در یادداشتی در سایت «تابناک» به ابعاد جالبی از شخصیت علمی رهبر معظم انقلاب به عنوان یکی از پرچمداران تحول در حوزه‌های علمیه پرداخته است.
این دانش‌آموخته و استاد سطوح عالی حوزه علمیه مشهد، ضمن برشمردن دیدگاه‌ها و اقدامات مراجع بزرگی چون آیت‌الله میلانی و آیت‌الله شهید صدر، درباره تحول‌گرایی آیت‌الله خامنه‌ای می‌نویسد:
«حسب استقرای نگارنده، کارنامه ایشان نه تنها در میان حلقه شاگردان و پرورش‌یافتگان امام خمینی(ره)- که هریک در عرصه‌ای به پیگیری آرمان‌های ایشان در اصلاح حوزه و روحانیت همت گماشتند- بلکه در میان عالمان نیم قرن اخیر شیعه، در پافشاری بر تحول و اصلاح حوزه، معرفی دیدگاه‌ها، ارائه پیشنهادهای عملی، بسترسازی اجرایی، سازمانی و اجتماعی و تأسیس مراکز آموزشی و پژوهشی و تبلیغی، کم‌نظیر است.»
وی که عضو هیأت علمی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی است، سپس برخی از دیدگاه‌ها و اقدامات آیت‌الله خامنه‌ای در این زمینه را چنین برمی‌شمرد:
دیدگاه‌ها
• لزوم آمادگی حوزه برای حضور در «دنیای آینده» و پاسخگوئی به مسائل ملّی و فراملّی
• نقش تحوّل در ایجاد «بالندگی»، احتمال «انزوا یا مرگ حوزها» در نتیجه تن‌ندادن به تحوّل و بالندگی
• پذیرش «کاستی‌ها و آسیب‌های حوزه» به عنوان اولین گام در فرآیند تحوّل و بالندگی
• بازتعریف ساز و کار ارتباط ارگانیک و تعامل مستمر «حوزه و نظام اسلامی» در تمامی زمینه‌های مورد علاقه و ضروری به ویژه در عرصه‌های «نوظهور اجتماعی»
• تلاش در جهت حقظ استقلال حوزه‌های علمیه و سیادت و تحرّک آن در همه زمان‌ها و اجتناب از دولتی کردن حوزه‌ها برای تحرک بخشی به آن در موضع‌گیری‌های اجتماعی
• نوسازی و تعمیق متناسب با نیازها و مطالبات جدید، در بخش‌های عملیاتی: «تهذیب، پژوهش، آموزش و تبلیغ» و بخش‌های پشتیبان: «برنامه‌ریزی، مدیریت، اطلاع‌رسانی، ارتباطات، اداری ـ مالی و...»
• تغییر «شیوه‌ها و محتواهای آموزشی» (به ویژه کتب درسی) و روی‌آوردن به ساده‌سازی بیانی در عین محتوای عمیق
• «کاربردی کردن» تمامی دانش دینی- به‌ویژه فقه و اصول- در دوره خارج
پیشنهادها
> تأسیس «شورای سیاست‌گذاری» توانمند و آشنا با الگوهای کارآمد برنامه‌ریزی راهبردی جهت ترسیم «چشم‌انداز» تحول حوزه و «سیاست‌های کلان» آن و هدایت حوزه‌ها بر اساس آن‌ها
> تقویت بخش «آمارگیری» و نظام «ارزشیابی» از فرآیند مدیریت تحوّل حوزه
> برگزاری همایش‌ها و کارگروه‌های علمی- کارشناسی برای بررسی تخصصی «موضوعات» و شناسائی «آسیب‌ها، راهکارها و برنامه‌های تحول حوزه»
> تغییر سنوات «مقاطع مقدماتی و سطح» و تقلیل مجموع آن‌ها به 5 سال برای ورود به دوره خارج
> بازنویسی و نوسازی کتب درسی مقدمات و سطوح، با تکیه بر متون غنی موجود و تدوین جدید
> اعطای «مدارک مستقل حوزوی» بدون ترویج فرهنگ «مدرک‌گرایی» در میان حوزویان
> تشکیل «هیأت‌های علمی» از فضلای جوان و ارتقای منزلت اجتماعی ایشان در جامعه تخصصی
> آموزش اجباری «زبان‌های بین‌المللی» به عنوان «دروس الزامی» حوزه
> تأسیس «مؤسسه آموزشی تبلیغات بین‌الملل» جهت حضور مؤثرتر مبلّغان دینی در عرصه جهانی
> برگزاری و تقویت کرسی‌های نظریه پردازی و دیگر ابزارهای ترویج فرهنگ «آزاداندیشی علمی» در حوزه
اقدامات
• سخنرانی‌های روشنگرانه مستمر و رایزنی و ارائه رهنمود پیرامون حفظ، بالندگی، ترمیم و تحول حوزه
• تلاش برای نهادینه کردن تصمیم‌سازی و فعالیت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کلان در میان حوزویان از قبیل:
> تأسیس حزب جمهوری اسلامی با مشارکت جمعی دیگر از حوزویان همچون آیت‌الله بهشتی
> منصوب کردن نخبگان حوزوی به حلقه‌های تصمیم‌سازی کلان سیاسی و فرهنگی در ایران همانند مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای نظارت بر صدا و سیما و...
• اصلاح ساختار تشکیلات مدیریت کلان حوزه علمیه قم
• ایجاد بسترهای اجرایی و قانونی برای بهره‌برداری دستگاه‌های مختلف جمهوری اسلامی از ظرفیت‌های حوزه
• رسمیت‌بخشی به فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی و ترویجی حوزه و جایگاه اجتماعی حوزویان
• حمایت، نظارت توسعه و پیشبرد عالمانه و روزآمد نهادهای علمی و فرهنگی اسلامی دارای ماهیت حوزوی مانند:
> دفتر تبلیغات اسلامی حوزه عملیه قم و مراکز وابسته (دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، بوستان کتاب قم و ...)
> پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
• تأسیس نهادهای اساسی توسعه فراملی و فرامذهبی فعالیت‌های حوزه‌ها:
> مجمع تقریب مذاهب اسلامی
> مجمع جهانی اهل‌بیت علیهم‌السلام
• حمایت و مشارکت در تأسیس مراکز و مؤسسات مدرن و کارآمد علمی و رفاهی:
> مؤسسه دائرةالمعارف فقه اهل بیت(ع)
> جامعة المصطفی العالمیه
> مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی
> مؤسسه مطالعات ادیان و مذاهب
> مرکز خدمات حوزه‌های علمیه (شامل بخش‌های مختلف: بیمه، صندوق قرض‌الحسنه، امداد و حوادث، مسکن)
....
