استقلال ملّی بخش ضروری آزادی است

 آئین اختتامیه «همایش بین‌المللی حقوق ملّت و آزادی‌های مشروع در منظومه فکری حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای»، همزمان با سالروز تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در ۱۲ آذرماه ۱۴۰۴ برگزار شد. بازخوانی اندیشه و سیره‌ی حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در حوزه‌ی حقوق ملّت و آزادی‌های مشروع، ترسیم نظام مطلوب حقوق ملّت و آزادی‌های مشروع مبتنی بر اندیشه رهبر معظم انقلاب و تضمین و صیانت از حقوق ملّت و آزادی‌های مشروع و چگونگی ارتقاء آن بر اساس آراء و اندیشه‌های حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، از اهداف همایش است.
به همین مناسبت رسانه KHAMENEI.IR در پرونده «حقوق ملّت و آزادی‌های مشروع» در گفت‌وگو با مهمانان خارجی این همایش، دیدگاه‌های آنان را درباره برگزاری این رویداد و موضوع حقوق مردم و آزادی‌های مشروع جویا شده است. در این مطلب متن گفت‌وگو با خانم مدثره صابرین، استادیار رشته حقوق در دانشگاه بین‌المللی اسلامی اسلام‌آباد، منتشر شده است.
 
موضوع آزادی یکی از مسائل کلیدی در جهان مدرن است. به نظر شما تفاوت‌های اصلی میان رویکرد اسلامی و غربی، به‌ویژه در موضوعاتی مانند حقوق اقلیت‌ها، مسائل نژادی، آزادی بیان و حقوق زنان چیست؟
 مفهوم آزادی و حقوق بشر به طور کلی، محصول توسعه‌یافته در دوران پس از جنگ جهانی دوم و بر پایه دکترین‌های یهودی-مسیحی است. در حقوق اسلامی، نکته بسیار مهم این است که ما با دو بخش مواجه هستیم: یک بخش الهی که غیرقابل تغییر است و بخش دیگری که می‌تواند متناسب با فرهنگ باشد و مورد تفسیر قرار گیرد. آن بخشی که قابل تفسیر است، بر اساس نیازها می‌تواند بازنگری و بازتفسیر شود و تغییر یابد؛ اما بخش الهی را باید همان‌گونه که هست بپذیریم. تفاوت اصلی در همین‌جاست.

رهبر معظم ایران معتقدند که آزادی عمومی با استقلال ملّی گره خورده است. دیدگاه شما درباره این موضوع چیست؟
 من کاملاً با این دیدگاه موافقم. بدیهی است که اگر شما استقلال ملّی نداشته باشید، نمی‌توانید از «حق انتخاب» که بخش ضروری آزادی است، بهره‌مند شوید. مفاهیمی چون آزادیِ فرصت و آزادیِ منزلت، هر دو به وضعیت استقلال شما بستگی دارند.

کشورهای غربی مدعی حمایت از حقوق بشر هستند، اما شاهد تناقض‌هایی مثل مسئله غزّه یا محدودیت برای شعائر اسلامی نظیر حجاب و قرآن هستیم. این استانداردهای دوگانه را چگونه تحلیل می‌کنید؟
 به عنوان یک پژوهشگر حقوق، معتقدم بسیاری از این تحولات بیش از آنکه جنبه حقوقی داشته باشند، ماهیتی سیاسی دارند که در قالب و نامِ مسائل حقوقی ارائه می‌شوند. هرگاه یک تحول سیاسی رخ می‌دهد، حول محور منافع یک نهاد خاص می‌چرخد. آن‌ها برای محافظت از منافع خود، به هر سطحی که لازم باشد متوسل می‌شوند. نکته بسیار حیاتی این است که فرهنگ و مذهب (به عنوان بخشی از فرهنگ)، در بحث حقوق بشر و آزادی‌های عمومی بسیار تعیین‌کننده هستند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای دهه‌هاست بر آزادی تأکید دارند، اما رسانه‌های غربی تصویر منفی از ایشان و ایران ارائه می‌دهند. نظر شما در این باره چیست؟
 من معتقدم رسانه‌های غربی به طور کلی بسیار سیاسی عمل می‌کنند. آن‌ها برای محافظت از منافع خود فعالیت می‌کنند و درک این واقعیت که «دیگران» یا «جهان‌های دیگری» هم وجود دارند، برایشان دشوار است. رویکرد آن‌ها این است که خود را لیبرال‌ترین می‌دانند و معتقدند این تنها رویکرد صحیح است و باید ارزش‌های لیبرال خود را به دیگران تحمیل کنند. از نظر آن‌ها هر چیزی خارج از این چارچوب، اشتباه است. این همان رویکردی است که باید تغییر کند.

اهمیت این همایش و نقش بحث درباره آزادی و حقوق بشر در بیداری ملت‌ها چیست؟
 این کنفرانس بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا فرصتی را برای اندیشیدن درباره آزادی مشروع فراهم می‌کند. همچنین این امکان را به ما می‌دهد تا در ساختار حقوق بشر، به «حق وجودِ دیگری» فکر کنیم. این هنجار که همه نظام‌های ارزشی باید خود را با نظام ارزشی قدرت‌های حاکم تطبیق دهند، باید به چالش کشیده شود. بله، برخی حقوق جهانی وجود دارد که همگان بر سر آن توافق دارند، اما نقاط اختلافی هم وجود دارد که باید به رسمیت شناخته شوند.

توصیه شما برای نسل جوانی که به دنبال ارزش‌های واقعی و آزادی حقیقی هستند چیست؟
 توصیه من این است که در درجه اول سعی کنید ریشه‌های خود را بشناسید. به عنوان یک مسلمان، درک کنید که اسلام چه می‌گوید. همان‌طور که اشاره کردم، حوزه‌هایی وجود دارند که قابل بازنگری و تفسیر هستند، اما بخشی از قانون الهی غیرقابل تغییر است. ما پیش از انتقاد از هر چیزی، باید ابتدا آن را درک کنیم و این نخستین گام برای تکامل است. قانون نیاز به به‌روزرسانی و تکامل دارد، اما شرط اول آن فهم درست و سپس کار بر روی آن است.