جمهوری اسلامی ثابت کرده آزادی واقعی و مشروع قابل تحقق است

 حضرت آیت‌الله خامنه‌ای: «بعضی میگویند آزادی دادنی نیست، گرفتنی است. من میگویم آزادی، هم دادنی است، هم گرفتنی است، هم آموختنی است. «آزادی دادنی است» یعنی چه؟ یعنی مسئولان حکومتها اجازه ندارند حق طبیعی آزادی -یعنی آزادیهای قانونی- را از کسی سلب کنند. البته این لطفی نیست که حکومتها میکنند؛ باید آزادی را بدهند و این یک وظیفه و تکلیف است. «آزادی گرفتنی است»، یعنی هر انسان آگاه و باشعوری در جامعه باید با حقِّ آزادی و حدود خودش آشنا باشد و آن را مطالبه کند و بخواهد. و اما «آزادی آموختنی است»، یعنی آزادی آداب و فرهنگی دارد که باید آن را آموخت. بدون فرهنگ و ادب آزادی، این نعمت بزرگ برای هیچ کس و هیچ جامعه‌ای - چنان که شایسته است - فراهم نخواهد شد.» ۱۳۷۹/۱۲/۰۹
آئین اختتامیه «همایش بین‌المللی حقوق ملّت و آزادی‌های مشروع در منظومه فکری حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای»، همزمان با سالروز تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در ۱۲ آذرماه ۱۴۰۴ برگزار شد. بازخوانی اندیشه و سیره‌ی حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در حوزه‌ی حقوق ملّت و آزادی‌های مشروع، ترسیم نظام مطلوب حقوق ملّت و آزادی‌های مشروع مبتنی بر اندیشه رهبر معظم انقلاب و تضمین و صیانت از حقوق ملّت و آزادی‌های مشروع و چگونگی ارتقاء آن بر اساس آراء و اندیشه‌های حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، از اهداف همایش است.
به همین مناسبت رسانه KHAMENEI.IR در پرونده «حقوق ملّت و آزادی‌های مشروع» در گفت‌وگو با مهمانان خارجی این همایش، دیدگاه‌های آنان را درباره برگزاری این رویداد و موضوع حقوق مردم و آزادی‌های مشروع جویا شده است. در این مطلب متن گفت‌وگو با محمد الیاس یحپرنگ، مدیر گروه آموزشی علوم سیاسی و حکومت، دانشکده علوم سیاسی، دانشگاه رامکامهانگ، بانکوک، تایلند منتشر شده است.

 آزادی یکی از چالش‌های اصلی جهان معاصر در سطوح فردی و اجتماعی است. در این زمینه دو رویکرد اصلی وجود دارد: رویکرد اسلامی و رویکرد غربی. تفاوت این دو دیدگاه در سطح فردی و اجتماعی چیست؟ لطفاً تفاوت آن‌ها را در ارتباط با حقوق اقلیت‌ها، رنگین‌پوستان، آزادی بیان و حقوق زنان نیز توضیح دهید.
 تفاوت بین رویکرد غربی و رویکرد اسلامی بسیار گسترده است. رویکرد غربی بر جهان‌بینی سکولاریسم و تجربه تمدن غربی استوار است؛ تمدنی که عملاً در تقابل با دین خود قرار گرفت. اما در رویکرد اسلامی، مفهوم «حق» تنها به حقوق مدنی یا حقوق سیاسی و امثال آن محدود نمی‌شود؛ بلکه همه این حقوق در چارچوب اسلام و وحی الهی تعریف و صورت‌بندی می‌شوند.

به‌همین دلیل، دو جهان‌بینی کاملاً متفاوت در اینجا با یکدیگر روبه‌رو هستند. در غرب، مفهوم حقوق بشر و حقوق مدنی بر مبنای تجربه تاریخی غرب و مسیحیت قرون وسطی شکل گرفت. هنگامی که تمدن غربی ـ به‌ویژه اروپای غربی در دوره قرون وسطی ـ با تمدن اسلامی روبه‌رو شد، از جهان اسلام «عقل» و «عقلانیت» را گرفت، اما حاکمیت خداوند را نپذیرفت. بنابراین، هنگامی که مفهوم حقوق بشر و حقوق مدنی به غرب منتقل شد، آن را به صورت نظامی از حقوق و نهادها بنا کردند، بی‌آنکه به قدرت و حاکمیت خداوند ارجاع دهند.

بعدها همین مفاهیم و نهادها -به‌ویژه در قالبی که امروز به عنوان «حقوق بین‌الملل بشر» یا «حقوق بین‌الملل مدنی» شناخته می‌شود و در اسنادی مانند اعلامیه جهانی حقوق بشر سازمان ملل منعکس است- به ابزارهایی تبدیل شدند که قدرت‌های غربی برای پیشبرد منافع خود از آن‌ها استفاده می‌کنند. از این رو، بسیار مهم است که ما به سراغ جهان‌بینی اسلامی بیاییم؛ زیرا جوامع ما تجربه و تاریخ خاص خود را دارند و می‌توانند حقوق و آزادی را در چارچوب سنت و ایمان خود معنا کنند.

 رهبر معظم انقلاب معتقدند آزادی عمومی با استقلال ملّی گره خورده است. این ایده را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
 بی‌تردید، این ایده که از سوی رهبر معظم انقلاب مطرح شده، ایده‌ای کاملاً منسجم و منطبق بر فطرت انسانی است. فطرت انسان ذاتاً سکولار نیست؛ سکولاریسم ویژگی خاص تمدن غربی است. اندیشه ایشان در چارچوب اسلامی ریشه دارد، بنابراین با طبیعت انسان سازگار است؛ نه تنها با طبیعت فرد، بلکه با ماهیت جامعه به‌طور کلی.

 غرب ادعا می‌کند مدافع حقوق بشر و آزادی است، اما نمونه‌های فراوانی از نقض آزادی و حقوق بشر توسط قدرت‌های غربی وجود دارد؛ مانند وضعیت فلسطین یا فشار بر مسلمانان در غرب در زمینه حجاب و مناسک دینی. این رویکرد را چگونه ارزیابی می‌کنید و چه نمونه‌های دیگری می‌توانید ذکر کنید؟
 همان‌طور که پیش‌تر گفتم، ایده حقوق بشر و حقوق مدنی در عمل به ابزار قدرت‌های امپریالیستی، به‌ویژه ایالات متحده و متحدانش، تبدیل شده است. آن‌ها نه‌فقط از این ایده‌ها، بلکه از نهادهای مرتبط با آن استفاده می‌کنند تا کشورهای ضعیف‌تر، به‌ویژه کشورهای جهان سوم را تحت کنترل خود درآورند و منافعشان را تأمین کنند؛ از جمله برای غارت منابع این کشورها. ما این را در نقاط مختلف جهان می‌بینیم، به‌ویژه در فلسطین.

 به بازخوانی اندیشه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بازگردیم. ایشان دهه‌ها بر مسئله آزادی تأکید کرده و از ایشان به‌عنوان ضامن آزادی یاد می‌شود. با این حال، برخی رسانه‌های غربی تلاش می‌کنند ایشان و جمهوری اسلامی را به شکلی نادرست تصویر کنند. نگاه شما به این مواضع و نیز عملکرد جمهوری اسلامی ایران در حوزه آزادی و حقوق بشر چیست؟
 امروزه وقتی درباره آزادی صحبت می‌کنیم، آنچه در رسانه‌های اجتماعی در اروپا و حتی در ایالات متحده می‌بینیم، چیز دیگری است. برای مثال، هنگامی که مردم در انگلستان برای حمایت از فلسطین تظاهرات می‌کنند، قوانین جدیدی وضع می‌شود تا این نوع اعتراض‌ها را جرم‌انگاری و مجازات کند. در آمریکا نیز وضعیت مشابهی وجود دارد.

در مقابل، جمهوری اسلامی ایران کشوری است که نشان داده حقوق مردم خود را حفظ می‌کند؛ به‌ویژه در رویارویی اخیر با رژیم صهیونیستی. بنابراین بسیار مهم است درک کنیم که امروز مفهوم «آزادی» در سطح جهانی به ابزاری برای حفاظت از منافع جهان امپریالیستی تبدیل شده است؛ در حالی‌که ایران تلاش می‌کند آزادی را در معنای واقعی و مشروع آن حفظ کند.

 اهمیت و ضرورت برگزاری چنین کنفرانسی چیست و چرا پرداختن به موضوع آزادی و حقوق بشر برای اندیشمندان و استادان سراسر جهان حیاتی است؟ این کنفرانس چه تأثیری در بیداری ملّت‌ها و تقویت مبارزه آنان برای آزادی و مطالبات بحق‌شان می‌تواند داشته باشد؟
 برگزاری این کنفرانس از این جهت بسیار مهم است که امروز مردم جهان به‌تدریج درمی‌یابند مفاهیم حقوق بشر و حقوق مدنی -آن‌گونه که توسط قدرت‌های غربی تبلیغ می‌شود- در عمل به ابزاری در خدمت آن قدرت‌ها تبدیل شده است. جمهوری اسلامی ایران بهترین نمونه و پیشگام مقاومت در برابر منافع امپریالیستی است.

برگزاری چنین کنفرانس‌هایی ضرورت دارد تا نشان داده شود آزادی واقعی و مشروع مردم در چارچوب جمهوری اسلامی و اندیشه اسلامی قابل تحقق است. این پیام باید در جهان منتشر شود و به‌روشنی به جهانیان تفهیم گردد که جمهوری اسلامی در کنار مردم است و آزادی حقیقی مردم یعنی حق مقاومت در برابر ستم؛ همان‌گونه که جمهوری اسلامی در جنگ اخیر با رژیم صهیونیستی به جهانیان نشان داد.

 این کنفرانس چه تأثیری می‌تواند بر جوانان و نسل‌های آینده داشته باشد؟
 امروزه جوانان در عصر حاضر به‌شدت تحت تأثیر شبکه‌های اجتماعی‌اند و از همین طریق، با برداشت‌های آلوده و تحریف‌شده‌ای از مفهوم آزادی مواجه می‌شوند. این کنفرانس می‌تواند تأثیرگذار باشد و دوباره مفهوم «قدرت مردم» و «آزادی مشروع» را زنده کند؛ به‌گونه‌ای که جوانان دریابند حق مشروع دارند که در برابر ستم مقاومت کنند و به مردم در تحقق حقوق واقعی‌شان کمک نمایند؛ نه فقط در حوزه حقوق سیاسی و حقوق بشر، بلکه در عرصه قدرت مقاومت در برابر ظلم و سلطه.

 اگر پیامی برای جوانانی دارید که می‌خواهند در جوامع خود و در سطح جهان تأثیرگذار باشند، چه توصیه‌ای به آن‌ها می‌کنید؟
 امروز می‌بینیم که میدان اصلی تأثیرگذاری در شبکه‌های اجتماعی است و جوانان بیش از سایر نسل‌ها با این فضا آشنا و مأنوس‌اند. بنابراین می‌توانند از این بستر برای ترویج آزادی مشروع و قدرت واقعی مردم استفاده کنند. این فضا نشان می‌دهد مردم می‌توانند در برابر ستم و قدرت‌های نامشروع مقاومت کنند. جنبش تحریم و بایکوت محصولات وابسته به صهیونیسم نمونه‌ای است که از دل شبکه‌های اجتماعی شکل گرفته و میلیاردها دلار به آنان خسارت وارد کرده است.