آزادی در غرب با حقوق انسانی در تعارض است

 حضرت آیت‌الله خامنه‌ای: «ریشه‌ی آزادی در غرب عبارت است از خواست انسان، تمایلات انسان. وقتی میگوئیم خواست و تمایلات انسان، مقصود همه، تمایلات عقلانی و منطقی هم نیست؛ یعنی انسان یک سلسله خواستها دارد، تمایلات دارد، بعضیاش مهم است، بعضیاش حقیر است؛ بعضیاش منطقی است، بعضیاش پوچ و واهی است، بعضیاش مربوط به مسائل شهوانی است، بعضی مربوط به مسائل فکری و روحی و چیزهای دیگر است، اما هر چه هست، چون انسان دارای یک خواستی هست، یک تمنائی هست، یک میلی هست، باید بتواند این میل خود و تمنای خود و خواست خود را اعمال کند. این به طور کوتاه و خلاصه فلسفه‌ی آزادی در غرب است.» ۱۳۶۵/۱۰/۱۹
آئین اختتامیه «همایش بین‌المللی حقوق ملّت و آزادی‌های مشروع در منظومه فکری حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای»، همزمان با سالروز تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در ۱۲ آذرماه ۱۴۰۴ برگزار شد. بازخوانی اندیشه و سیره‌ی حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در حوزه‌ی حقوق ملّت و آزادی‌های مشروع، ترسیم نظام مطلوب حقوق ملّت و آزادی‌های مشروع مبتنی بر اندیشه رهبر معظم انقلاب و تضمین و صیانت از حقوق ملّت و آزادی‌های مشروع و چگونگی ارتقاء آن بر اساس آراء و اندیشه‌های حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، از اهداف همایش است.
به همین مناسبت رسانه KHAMENEI.IR در پرونده «حقوق ملّت و آزادی‌های مشروع» در گفت‌وگو با مهمانان خارجی این همایش، دیدگاه‌های آنان را درباره برگزاری این رویداد و موضوع حقوق مردم و آزادی‌های مشروع جویا شده است. در این مطلب متن گفت‌وگو با عبدالرحمن بن احمد استاد دانشگاه مالزی و عضو سازمان اسلامی مالزی منتشر شده است.

آزادی یکی از چالش‌های اصلی جهان معاصر است. در این زمینه دو رویکرد عمده وجود دارد: رویکرد اسلامی و رویکرد غربی. تفاوت این دو دیدگاه در سطح فردی و اجتماعی چیست؟
 وقتی درباره‌ی آزادی صحبت می‌کنیم، در واقع میان آزادی در نگاه غربی و آزادی در نگاه اسلامی تفاوت وجود دارد. در اسلام ما دارای ارزش‌ها و مبانی‌ای هستیم که برای همگان به‌راحتی قابل تقلیل به فهم عرفی و صرفاً انسانی نیست. آزادی‌ای که اسلام از آن سخن می‌گوید، آزادی‌ای است که از سوی خداوند، الله سبحانه و تعالی، برای انسان تشریع شده است؛ در حالی‌که آزادی در نگاه غربی، برآمده از اندیشه و خواست انسان‌هاست؛ انسان‌هایی که خودشان تعریف می‌کنند آزادی چیست و چه حدودی دارد. اما آزادی در اسلام بر اساس وحی و تعالیم الهی است؛ بر اساس کتاب مقدس ما، قرآن، که از جانب خداوند نازل شده و به ما می‌آموزد آزادی حقیقی انسان چیست و چگونه باید در زندگی بشر جاری شود.

لطفاً درباره‌ی تفاوت این دو رویکرد در ارتباط با حقوق اقلیت‌های دینی، رنگین‌پوستان، آزادی بیان و حقوق زنان بیشتر توضیح دهید.
 از نظر آزادی فردی، ما به‌عنوان مسلمانان در چارچوب تعالیم اسلامی هدایت می‌شویم. این تعالیم ما را زیر مجموعه‌ای از قوانین و رهنمودهای مشخص الهی قرار می‌دهد که از جانب خداوند برای ما مقرر شده است. اما در غرب، مردم از چنین نظام هدایتی الهی برخوردار نیستند؛ آن‌ها فاقد مجموعه ارزش‌های وحیانی هستند که به‌روشنی تعیین کند چه چیزی برای انسان، در قالب آزادی، واقعاً لازم و درست است.

در نتیجه، در برخی موارد، آنچه در غرب «آزادی» نامیده می‌شود، تا آنجا پیش می‌رود که حتی با «حقوق انسانی» و «ارزش‌های انسانی» در تعارض قرار می‌گیرد. به نام آزادی، گاهی رفتارها و ساختارهایی توجیه می‌شود که در حقیقت برخلاف کرامت انسان و برخلاف مصالح واقعی اوست؛ در حالی که در اسلام، آزادی همیشه در چارچوب حفظ کرامت انسان، حفظ دین، اخلاق و ارزش‌های الهی تعریف می‌شود.

 حضرت آیت‌الله خامنه‌ای معتقدند آزادی عمومی با استقلال ملّی درهم‌تنیده است. این دیدگاه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
 از نظر من، آزادی مردم و آزادی یک کشور باید تحت هدایت دین باشد. این همان چیزی است که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نیز بر آن تأکید کرده‌اند و عیناً با تعالیم اسلام هم‌سو است. انسان‌ها نمی‌توانند فراتر از چارچوب هدایت دینی بروند؛ اگر اصل و قاعده‌ای دینی و ارزشی وجود نداشته باشد که آزادی را هدایت و محدود کند، جامعه دچار افراط در آزادی می‌شود.

نمونه‌اش را در غرب می‌بینیم که گاهی آزادی تا جایی پیش می‌رود که با ارزش‌های انسانی و اخلاقی خودشان نیز در تضاد قرار می‌گیرد و در عین حال آن را به نام آزادی توجیه می‌کنند. بنابراین، آزادی مردم و استقلال کشور باید بر مبنای دین و ارزش‌های الهی تنظیم شود تا به افراط و بی‌بندوباری منجر نشود.

کشورهای غربی مدعی دفاع از حقوق بشر و آزادی‌اند، اما نمونه‌های فراوانی از نقض آزادی و حقوق بشر از سوی آن‌ها وجود دارد؛ از جمله وضعیت فعلی فلسطین و فشار بر مسلمانان در غرب در موضوع حجاب و مناسک دینی. این رویکرد دوگانه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
 همان‌طور که امروز در فلسطین می‌بینیم، نگاه غرب به آزادی مردم بسیار دوگانه و متناقض است. آن‌ها ادعا می‌کنند برای استقلال و آزادی ملّت‌ها تلاش می‌کنند، اما در عمل مردم را سرکوب کرده، آن‌ها را می‌کشند و از سرزمینشان بیرون می‌رانند.

ما می‌دانیم مردم فلسطین صاحبان اصلی آن سرزمین‌اند، اما آن‌ها نه از جانب قدرت‌های غربی چیزی از آزادی دیده‌اند و نه حقوقشان محترم شمرده شده است. این نشان می‌دهد که شعار آزادی در غرب، در عمل به نفع ملت‌های مظلوم -از جمله فلسطینی‌ها- به کار گرفته نمی‌شود، بلکه بیشتر در خدمت منافع سیاسی و قدرت‌های حاکم است.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مدافع حقوق ملّت‌ها بوده‌اند، با این حال برخی رسانه‌های غربی تلاش می‌کنند ایشان و جمهوری اسلامی ایران را به شکلی نادرست تصویر کنند. نظر شما درباره جایگاه و دیدگاه ایشان و عملکرد جمهوری اسلامی ایران در حوزه آزادی و حقوق بشر چیست؟
 در اینجا لازم است تفاوت دیدگاه روشن اسلام و دیدگاه غرب را ببینیم. غرب با ارزش‌های اسلامی ما مشکلی اساسی دارد؛ آن‌ها نمی‌خواهند ارزش‌های اسلامی ما در جهان قدرتمند و اثرگذار به‌نظر برسد. به همین دلیل، هر جا حضرت آیت‌الله خامنه‌ای یا رهبران اسلامی سخنی در دفاع از آزادی واقعی و بر پایه ارزش‌های دینی مطرح می‌کنند، با آن مخالفت می‌کنند؛ چون این دیدگاه‌ها با نظام ارزشی خودشان هم‌خوان نیست.

ارزش‌هایی که ما می‌کوشیم مطرح کنیم، بر پایه تعالیم اسلام است؛ همان‌طور که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بیان کرده‌اند. تلاش رسانه‌های غربی برای تخریب چهره ایشان و جمهوری اسلامی، از همین تعارض ارزشی ناشی می‌شود، نه از واقعیتی منصفانه درباره آزادی یا حقوق بشر.

به نظر شما این کنفرانس چه تأثیری در بیداری ملّت‌ها و تقویت مبارزه آن‌ها برای آزادی مشروع می‌تواند داشته باشد؟
 امید ما این است که این کنفرانس بتواند صدای کشورهای اسلامی، به‌ویژه صدای علمای مسلمان را به گوش جهانیان برساند؛ تا نشان داده شود وقتی ما از «آزادی» سخن می‌گوییم، منظورمان آزادی مبتنی بر «ارزش‌های انسانی» است، نه صرفاً ارزش‌های غربی. ارزش‌های حقیقی انسانی از سوی دین ما، اسلام، تعیین شده و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نیز این ارزش‌ها را در قالبی عملی و سیاسی تبیین کرده‌اند؛ ارزش‌هایی که برای همه مردم جهان احترام و کرامت قائل است.

این کنفرانس می‌تواند روشن کند که آزادی در نگاه اسلامی بر محور انسانیت و کرامت الهی انسان است، نه بر محور منافع قدرت‌های غربی.

نظر شما درباره نقش نسل جوان چیست و چگونه می‌توانند آگاهی خود را درباره آزادی و حقوق بشر ارتقا دهند؟
 برای نسل جدید، نخستین و مهم‌ترین کار «طلب علم» و «آموختن» است؛ و این آموختن باید بر اساس قرآن کریم، کتاب مقدّس ما، باشد. ارزش‌هایی که دین ما در قرآن بیان کرده، برتر و والاتر از هر برداشتی است که بشر صرفاً بر پایه عقل محدود خود در جهان معاصر به آن رسیده است.

دین ما ارزش‌هایی را مشخص کرده که اگر نسل جوان آن‌ها را به‌درستی بشناسد و بر اساس آن‌ها زندگی کند، برای خود و برای همه بشریت خیر و صلاح به همراه خواهد آورد. بنابراین، نسل جوان باید دانش دینی و قرآنی خود را تقویت کند تا بتواند مفهوم درست آزادی و حقوق بشر را در چارچوبی الهی و انسانی درک و از آن دفاع کند.