نباید منتظر اتفاقات آمریکا بمانیم

رهبر انقلاب اسلامی در ارتباط تصویری با جلسه هیئت دولت (۹۹/۰۶/۰۲) در مورد مشروط نکردن مسائل اقتصادی به تحوّلات خارجی فرمودند: «این درست نیست که بگوییم اگر چنانچه انتخابات فلان کشور، فلان جور شد، این ‌جور میشود؛ نخیر، انتخابات آنجا هر جور میخواهد بشود. ما بایستی برنامه‌ی اقتصادی کشور را با توجّه به مسائل درونی کشور و امکاناتِ خودمان برنامه‌ریزی کنیم»
پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR در نوزدهمین مجله تصویری نگار، با توجه به بیانات اخیر رهبر انقلاب درباره استفاده از ظرفیت‌های کشور، برنامه دولت برای کنترل ارزش پول ملی و پیچ‌وخم‌های اعطای مجوّزها با آقای دکتر عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور به گفتگو پرداخته است.
 
بسیاری از ظرفیت‌های اقتصادی کشور آن‌طور که باید استفاده نشده و کاری صورت نگرفته است. فرصت هم کوتاه است. به هر حال دولت پیگیر این مسائل هست که از ظرفیت‌های درونی استفاده کند. امّا مدتی به‌نظر می‌رسد عده‌ای منتظر نتایج انتخابات آمریکا یا برخی تحولات بین‌المللی دیگری هستند. واقعاً وضعیت اقتصادی الان کشور و کارهایی که در دست انجام است و می‌تواند انجام شود چقدر به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و دیگر اتفاقات این‌چنینی ارتباط دارد؟
ظرفیت اقتصادی کشور ما اعم از طبیعی، موقعیت، انسانی، مالی و تجاری واقعاً زیاد است. خداوند به ما لطف کرده و همه‌ی امکانات و منابع را داریم. اقتضای این امکانات از طرفی بارورکردن و فعال کردن و به نتیجه رساندن است و از طرفی پاسخگویی منطقی و مؤثر به مردم است در مقابل حکومت و دولت که از ما متقاضی یک حداقل زندگی مناسب و مطمئن و باثبات هستند.

مباحث و مسائل بین‌المللی در وضعیت داخلی کشورها حتماً مؤثر است. به‌دلیل اینکه کشورها بنابه فعالیت‌های مختلفی که هم از نظر سیاسی، تجاری، مالی، اقتصادی، تکنولوژی و سرمایه‌ای دارند، این تبادل و تعامل با دنیا تأثیرگذار است. منتها الان به‌قدری تنوع در حوزه‌های قدرت در اقتصاد، در سیاست، در تجارت، ‌ در مالی و سرمایه زیاد شده که نمی‌توانیم بگوییم یک کشوری به کشور دیگر در حوزه‌ی مثلاً اقتصادی یا تجاری وابسته است. واقعاً الان وابستگی اصلاً معنی ندارد. چون همه‌ چیز در بازار آزاد و به‌صورت رقابتی فراهم است. بنابراین اگر ما فعالیت داخلی کشور و بهره‌برداری از امکانات و ظرفیت‌هایمان را که به فعل‌وانفعالاتی در عرصه‌ی بین‌المللی وابستگی دارد را منتظر و معطل آن حادثه‌ یا موضوع قرار دهیم، حتماً اولین نتیجه‌اش در داخل بی‌ثباتی و دومین نتیجه‌اش انتظار بیهوده و سومین آن انفعالی عمل کردن است.

مسئله‌ی آمریکا هم همین‌طور است. به هر حال ما نسبت به تحولات آمریکا حتماً حساس هستیم و پیگیری هم می‌کنیم و برای ما مؤثر است که بدانیم چه اتفاقاتی می‌افتد. ما در عرصه‌های سیاسی و در عرصه‌های رقابتی که آمریکا در چهل سال با کشور ما داشته این حساسیت را همیشه باید داشته باشیم و پیگیری کنیم. هرچند در این چهل سال برای ما اثبات شده آمریکا قبل از اینکه به‌صورت فرد یا شخص برخورد کند با مسائل بین‌المللی کاملاً‌ ساختارگرایانه است. متناسب با سیاست‌هایی که برای هر منطقه دارند. به این خاطر ما واقعاً نباید منتظر باشیم آنجا چه اتفاقی می‌افتد. ما باید بنایمان را بگذاریم بر اینکه در داخل کارهایمان را متکی بر خداوند متعال، مدیران قوی‌مان، مردم خوبمان و ظرفیت‌هایمان انجام بدهیم. در بیرون هم هر فرصتی که ایجاد شد از آن فرصت باید بتوانیم خوب استفاده کنیم. رهبر معظّم انقلاب هم در صحبت‌های اخیرشان با دولت دقیقاً به همین نکته اشاره داشتند و فرمودند که ما باید کار خودمان را انجام بدهیم و از فرصت‌های بین‌المللی هم استفاده کنیم.

کشور ما بیش از سه هزار کیلومتر نوار ساحلی دارد، امّا کسی از ظرفیت ترانزیتی آن استفاده نمی‌کند. البته به‌طور کلی ما بهره‌ی زیادی از ظرفیت ترانزیتی کشور نمی‌بریم و همچنان خام ‌فروشی می‌کنیم. از سوی دیگر یک بازار چند صد میلیونی داریم که بسیاری از ساکنین این بازار به مایحتاج اولیه نیاز دارند. به نظر شما چرا ما هنوز نتوانسته‌ایم از بازار منطقه‌مان آن‌طوری که باید استفاده کنیم؟
اینکه استفاده نمی‌کنیم درست نیست، ما واقعاً خیلی خوب داریم استفاده می‌کنیم. الان بیشترین تبادلات اقتصادی و تجاری‌ ما با کشورهای منطقه است. ما با عراق، افغانستان، پاکستان، آذربایجان، ترکیه و دیگر کشورها تبادل داریم. تبادلمان هم بسیار خوب است. منتها آیا الان از همه‌ی ظرفیت‌ها داریم استفاده می‌کنیم یا نه؟ این موضوعی است که از یک‌طرف به فعال کردن این ظرفیت‌ها در داخل و پاسخ به نیازهایی که آن طرف هست، برمی‌گردد و از طرف دیگر به روابطی که بین ما و این کشورهاست، برمی‌گردد. الحمدللّه در این‌باره به جز چند کشور در حاشیه‌ی جنوب، روابط ما با کشورهای اطرافمان خوب است و هیچ مشکلی نداریم. سیاست دولت هم واقعاً‌ در این مدت همین بوده است. حداقل ما سه یا چهار منطقه‌ی مرزی را در این مدت هفت – هشت سال به بازارچه‌های مرزی و مناطق گمرکی اضافه کردیم و الان همه‌ی گمرکات ما در این زمینه فعال هستند.

در مورد ظرفیت حمل‌و‌نقل و نوار ساحلی چطور؟
ظرفیت حمل‌و‌نقلی که الان داریم، الحمدللّه هم در حوزه‌ی ریلی و هم در زمینی موفقیت‌ها و فعالیت‌های خوبی داشتیم. مثلاً چابهار به‌عنوان یکی از ظرفیت‌های بزرگ ما بوده که در این هفت سال دولت حداقل دو یا سه برابر ظرفیت‌سازی در آنجا شده است و هنوز دارد انجام می‌شود، و قراردادهایی با کشورهای آسیای مرکزی و چین داریم.

در بحث سواحل، مکران سواحل وسیعی دارد. یکی از اقدامات بسیار خوبی که واقعاً جزو اقدامات ماندگار ما خواهد بود و یک اقدام کاملاً‌ استراتژیکی هست، انتقال نفت از جزیره‌ی خارک به این سواحل است که کار بسیار بزرگی است. آماده‌سازی‌های بسیار وسیع، واگذاری زمین‌های خوب و طراحی‌های خوبی در آنجا شده است. و الان به سرمایه‌گذاران اعلام آمادگی شده که برای سرمایه‌گذاری به اینجا بیایند.

در بحث چابهار هم، ‌ این منطقه در مقابل گوادر است. پاکستانی‌ها در آنجا خیلی خوب فعالیت می‌کنند، امّا ما واقعاً‌ جلوتر از آن‌ها هستیم. پیشرفت آن خوب است. ما قراردادهایی با هند در این زمینه داریم و چینی‌ها هم اعلام آمادگی کردند. هم ظرفیت چند برابری چابهار و هم ظرفیت ریلی و راه‌آهنی آن دارد گسترش پیدا می‌کند. ما یک مسیری از منطقه‌ی چابهار تا مشهد و از مشهد هم به مرزها و یک مسیر شمال به جنوب تا آسیای مرکزی و شرق آسیای شرقی یا شرق آسیا خواهیم داشت. طرح‌های میان‌مدتی هم هست که حتماً باید تلاش شود که ان‌شاءاللّه انجام شود.

با افزایش قیمت ارز این احساس به خیلی از مردم دست داد که ارزش دارایی‌هایشان همزمان با افت ارزش پول ملی دارد افت می‌کند. دولت در آخرین سال فعالیتش برنامه‌ی خاصی برای تغییر دادن احساس مردم به این موضوع دارد؟
دو مسئله برای مردم بسیار مهم است. یکی ثبات و دیگری امید. امید در ذهن، فکر و اندیشه‌ی مردم است، و ثبات در بیرون است، ‌ یعنی ثبات در فعالیت‌ها و شرایط. علی‌ای‌حال ما باید تلاش کنیم که ثبات بیشتر تقویت شود و هم با کارهایی که انجام می‌دهیم مردم امیدشان را خدای ناکرده از دست ندهند. ما نمی‌توانیم مقاومت و استقامتمان را و مواجهه‌ی با استکبار جهانی آمریکا و توطئه‌هایی که بر علیه ما می‌کند را نفی کنیم و نادیده بگیریم. ما تقریباً دو سال است که با یک شرایط تحریمی بسیار سنگینی مواجهه هستیم. بنده هم تحریم‌های زمان جنگ را و هم بعد از آن را به‌عنوان یک مسئول یا به‌عنوان یک فردی که علاقه‌مند به این موضوعات است، پیگیری کردم. واقعاً در هیچ دوره‌ای ما چنین تحریم‌هایی  نداشتیم. از دو سال قبل تا الان ۵۰ میلیارد دلار ورودی ارزمان به کشور دچار اشکال شده است. ارزی هم که وارد می‌شود به آسانی نیست. اما چون اراده‌ی مردم، اراده‌ی انقلاب و اراده‌ی نظام بر این است که ما در مقابل دشمن بایستیم و مقاومت و استقامت کنیم، قطعاً با این نوع کمبودها در داخل و با برخی از نوسانات مواجهه می‌شویم.

البته من نمی‌خواهم بگویم همه‌ی نواسانات به این قضیه برمی‌گردد. نوع مدیریت ارزی، نوع مدیریت اقتصادی، نوع هماهنگی و حمایت و همکاری بین همه‌ی مسئولین و مردم می‌تواند این ثبات را افزایش دهد. مثلاً اقدامی که در این زمینه شد و واقعاً جای تشکر دارد و توانست روند را تسریع کند و تصمیمات را دقیق و اصولی کند و هماهنگی شکل بگیرد، تشکیل جلسه‌ی سران قوا در حوزه‌ی اقتصادی بود، که رهبر معظّم انقلاب دستور داد که این جلسه تشکیل شود. همین سازوکار توانست در پیشرفت کار مؤثر باشد. بنابراین متناسب با این شرایط نباید آن شرایط را نادیده گرفت. ما متناسب با آن باید اقداماتی داشته باشیم که آن اقدامات بتواند پاسخ به آن شرایط را بدهد. حتماً‌ هم می‌توانیم و این دو سال‌وخورده‌ای توانستیم.

آیا اختلاف ریال - دلار تغییر خواهد کرد و ‌اصلاح خواهد شد؟ مردم امیدوار باشند به اینکه دارایی‌هایشان ثابت خواهد ماند؟
ببینید ارزش پول ملی با دستور و بخشنامه و روش‌های امری بالا نمی‌رود. ارزش پول در اقتصاد یک تعریفی دارد. ما باید تولید و صادرات داشته باشیم. ما باید فعالیت‌های اقتصادی و تجاری قوی داشته باشیم. از آن طرف هم باید سرمایه‌گذاری در این زمینه داشته باشیم. تحریم‌ها برای سرمایه‌گذار خارجی در داخل کشور مشکلاتی را ایجاد می‌کند، بنابراین ما باید سرمایه‌گذاری داخلی را تقویت کنیم. در تقویت سرمایه‌گذاری داخلی ظرفیت هست، منتها بخشی از این سرمایه‌گذاری نیاز به ماشین‌آلات، تجهیزات و امکانات دارد. الان به‌راحتی تجهیزات، ماشین‌آلات و امکانات قابل آوردن و نصب نیست. امّا به‌معنای این نیست که اصلاً نمی‌شود. الحمدللّه ما در خیلی از حوزه‌‌ها توانستیم با تکیه‌ی بر تکنولوژی داخلی، صنایع داخلی و امکاناتی که در داخل ایجاد شده، این کار را انجام دهیم.

اگر واقعاً می‌خواهیم که ارزش پول ملی ما ثبات و نهایتاً افزایش داشته باشد، حتماً باید روی سرمایه‌گذاری، تولید و صادرات حساب باز کنیم. امّا برخی از اشکالات ما ساختاری است. اشکالات ساختاری به‌راحتی قابل حل نیست. بخشی از اشکالات ما مدیریتی است. باید به آن هم پرداخته شود. بخشی از اشکالات ما واقعاً تاریخی است، یعنی ما کاملاً از قبل از انقلاب یک وابستگی به نفت داشتیم که ادامه پیدا کرده است. بخشی از اشکالات ما هم سیاسی است که تحت تأثیر جریانات و فعل‌وانفعالات سیاسی جهانی است. بنابراین به‌راحتی نمی‌شود پاسخ داد که بگوییم مثلاً با قیمت ارز، ارزش پول بالا یا پایین می‌رود. ولی اگر مجموعه‌ای از اقدامات ساختاری و مدیریتی و سیاسی باهم کار کنند، می‌توانیم امیدوار باشیم که بالا برود. امّا در این شرایط کنونی ما باید با همین امکاناتی که داریم اوّل ثبات ایجاد کنیم و بعد مانع آن شویم که پایین برود. این هم شرایط و اقتضائات خودش را دارد و همه باید به‌هم کمک کنیم.



بسیاری از تولیدکنندگان و متقاضیان مجوزهای تولید مطمئن‌ هستند که در نظام و قوای سه‌گانه اراده‌ای برای اصلاح بسیاری از امور وجود دارد. امّا در سطوح پایین‌تر در وزارتخانه‌ها و ادارات وابسته بعضی اوقات کارها انجام نمی‌شود و با مشکلاتی مواجهه هستند. آیا این ایراد از ساختار است یا نیروها توجیه نیستند؟ اصلاحی برای این ساختارها وجود دارد؟
کاملاً درست است. اگر بخواهیم بعضی از این‌ها را تقسیم کنیم به ساختار برمی‌گردد. مثل ساختار ادار‌ی که در همین فرمایش اخیر رهبر معظّم انقلاب هم بود که برای گرفتن یک مجوز چندین ماه باید معطل شد. بخشی از این مسئله به ساختارهای پیچیده‌‌ برمی‌گردد. برای یک مجوز حداقل باید از ده، دوازده دستگاه مجوز گرفت. حالا گرفتن بعضی از این مجوزها در خود آن استان قابل دسترسی و تصمیم‌گیری است، امّا برای گرفتن خیلی از این مجوزها باید در وزارتخانه تصمیم‌گیری شود. این چقدر زمان می‌برد. بنابراین اگر ما می‌خواهیم در این زمینه سرعت عمل ایجاد شود، باید این اختیارات را واگذار کنیم و این فرآیند را متناسب با آن کوتاه کنیم.

رهبر معظّم انقلاب در همین جلسه و در جلسات قبل توصیه‌ای به دولت داشتند و واقعاً چندین بار به این مسئله اشاره کردند. اگر شما توجه کرده باشید ایشان از کلمه‌ی ساختار خیلی استفاده می‌کنند. وقتی می‌گوییم ساختار، یک مجموعه‌ی تنیده درهم است. مثلاً شما وقتی می‌خواهید سرمایه‌گذاری کنید، گام اوّل این است که مجوز بگیرید. گام دوم مراجعه به بانک و گرفتن تسهیلات است. گام سوم برای وارد کردن تجهیزات باید ثبت سفارش و گشایش اعتبار کنید. بنده به‌عنوان کسی که مسئول هماهنگی امور در استان‌ها هستم، در این دولت توانستیم ۲۲۴ اختیار را از سطح ملی به سطح استان‌ها ببریم. امّا همه‌ی این اختیارات در حوزه‌ی تصمیم‌گیری است و در حوزه‌ی ساختاری واقعاً نیست. ساختارها در خیلی از جاها مانع است. این زمینه‌ها را می‌شود از بین ببرد. بنده به‌عنوان کسی که چهل سال است که در نظام جمهوری اسلامی در حوزه‌های مختلف کار کردم و الفبای کار برنامه‌ریزی را بلد هستم، می‌گویم که قطعاً این کار امکان‌پذیر است. چرا امکان‌پذیر است؟ برای اینکه همه این کار را کردند و شد، چرا ما نتوانیم این کار را انجام دهیم؟

البته این کار یک اراده‌ی ملی می‌خواهد. هماهنگی مجلس، هماهنگی قوه‌ی قضائیه و دولت می‌خواهد. بحث کارشناسی و بالاتر از این‌ها جرأت این‌چنین تغییراتی در این نوع امور را می‌خواهد. بنده معتقد هستم اگر واقعاً‌ جرأتش را داشته باشیم الگوهای خیلی خوبی هم برای این مسئله هست. امّا ساختار کشور و ساختار سرمایه‌ی کشور به‌گونه‌ای است که انجام چنین کارهایی خیلی سخت است.