فیش‌های حدائق

ضرورت عمیق‌تر و گسترده شدن فقه نسبت به فقه زمان شیخ انصاری

فقه و فقاهت باید در حوزه‌‌ها پیشرفت بکند. این پیشرفت، هم از لحاظ عمق است، و هم از لحاظ سعه و فراگیری مسائل زندگی. فقه باید عمیق بشود؛ عمیق‌‌تر از آنچه که هست. همچنان که شما نگاه می‌‌کنید، فقه زمان علامه‌‌ی حلی (رضوان اللّه علیه)، از فقه زمان شیخ انصاری عمیق‌‌تر است؛ یعنی با آراء و نظرات گوناگون برخورد کرده و در طول زمان، عمق و پیچیدگی خاصی پیدا کرده است. فقه زمان مثلًا محقق ثانی علی بن عبد العالی کرکی نسبت به فقه زمان علامه، عمق بیشتری دارد. یا من باب مثال، فقه شیخ در مکاسب، از تعمق بیشتری برخوردار است. ما باید این عمق را روزافزون کنیم. عمق به معنای این نیست که به گوشه‌‌ها و حواشی و تدقیقات زاید بپردازیم؛ نه، مسئله را حلاجی کردن، آن را به روشهای نوی تحقیق زدن، و به وسیله‌‌ی آن‌‌ها آن را عمیق‌‌تر کردن است. کسی که اهل تحقیق باشد، در میدان عمل می‌‌تواند این شیوه‌‌ی تحقیق را بشناسد. ما باید به فقه عمق ببخشیم. از سطحی‌‌نگری در فقه بایستی پرهیز بشود. امروز فقه ما باید از فقه زمان شیخ و شاگردان شیخ و شاگردان شاگردان شیخ که بزرگان دوره‌‌ی ما قبل ما هستند عمیق‌‌تر باشد. در مسائل، ما به‌‌هیچ‌‌وجه نباید سطحی فکر کنیم. باید به فقه پیچیدگی و عمق ببخشیم. این، یک بعد از ابعاد پیشرفت فقاهت است.
بعد دیگر، سعه و فراگیری مسائل زندگی است؛ یعنی ما باید به بعضی از ابواب - آن هم ابواب دارای اهمیت فردی، نه اهمیت اجتماعی - اکتفا نکنیم؛ مثلاً ابواب طهارت. شما الآن نگاه کنید ببینید، تعداد کتبی که در باب طهارت نوشته شده، چقدر است؛ تعداد کتبی که در باب جهاد، یا در باب قضا، یا در باب حدود و دیات، یا در باب مسائل اقتصادی اسلام نوشته شده، چقدر است. خواهید دید آن اولی بیش از این دومی است؛ از بعضیها که خیلی بیشتر است. بعضی از کتب دوره‌‌یی ما، حتّی کتاب جهاد را ندارد. مثلًا صاحب «حدائق» و بسیاری از فقهای دیگر، لازم ندانستند جهاد را که یکی از اصول اسلام و شریعت است، بحث کنند. البته «حدائق» دوره نیست نقص دارد اما از محلی که جهاد را باید بررسی کنند، خیلی گذشته و بحث نکرده‌‌اند. جهاد در آخر عبادات و قبل از ورود در معاملات و عقود است. خیلی‌‌های دیگر هم مثل مرحوم نراقی بحث نکردند؛ عده‌‌یی هم که بحث کردند، خیلی مختصر بحث کردند و مثلًا می‌‌بینید که آن پیچیدگی‌‌های علمی را در بعضی از کتب به کار نبردند. ما باید به فقه وسعت بدهیم؛ یعنی فقه ما باید از لحاظ سعه‌‌ی سطح فقاهت پیشرفت کند و همه‌‌ی مسائل زندگی را شامل بشود. امروز خیلی از مسائل هست که از لحاظ فقهی برای ما روشن نیست؛ حتّی می‌‌خواهم این را بگویم که در بعضی از ابواب فقه، برخی از فروع هست که قدمای ما به آن‌‌ها رسیدگی کردند و احکام آن را بیان نمودند؛ اما متأخرین حتّی آن‌‌ها را هم بحث نکردند. یعنی شما امروز اگر به «مبسوط» شیخ (رضوان اللّه علیه) یا مثلًا به «تحریر» علامه مراجعه بفرمایید، فروع بیشتری خواهید یافت، تا به خیلی از کتب فقهایی که بعد از این‌‌ها آمدند؛ و بخصوص فقهایی که نزدیک به زمان ما هستند و به فروع اهمیت کمتری می‌‌دهند؛ در حالی که این فروع هرکدام نقشی در زندگی جامعه دارند. پس، فقه بایستی گسترش پیدا کند.1370/06/31

بیانات در آغاز درس خارج فقه‌

فقه, عمیق‌تر شدن فقه, پیشرفت فقاهت, وسعت بخشیدن به فقه, گسترش فقه, شیخ مرتضی انصاری‏, شاگردان شیخ انصاری, شیخ یوسف بحرینی, حدائق, تحریر, مبسوط, تاریخ علما و فقهای سلف, تاریخ حوزه‌های علمیه و مجاهدتهای علما

روایت تاریخی

لینک ثابت