هندِ دوستان؛ پیوند تمدنی دو ملت ایران و هند

'فتح هندوستان کار دشواری نبود. من اگر با یک پا حرکت کنم هند را تصرف می‌کنم و اگر با دو پا حرکت کنم دنیا را می‌گیرم.' این جملات را کالوشکین، سفیر وقت روسیه در ایران این‌طور از نادرشاه افشار نقل می‌کند. جملاتی بر محور قدرت مخرب، عاری از هرگونه شناخت تمدنی و امکان تبادل فرهنگی که بقای‌ خود را در عدم وجود دیگری می‌داند و نه حفظ و تقویت وجود زمینه‌های مشترک تمدنی بین دو ملت. این رویکرد امروز دیگر جایی در هندسه و ادبیات دنیای کنونی ندارد؛ شمشیر و توپ، جای خود را به دیپلماسی فرهنگی داده است. از این رو با توجه به تاریخچه‌ی روابط ایران و هند، دوران جمهوری اسلامی فصلی جدید در روابط دو کشور بوده است؛ نوع نگرش حکمرانان جمهوری اسلامی نسبت به هند همواره نگاه به حفظ و تقویت روابط تمدنی دو کشور بوده است. پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR هم‌زمان با برگزاری کنفرانس بررسی اندیشه‌های رهبر انقلاب اسلامی در دهلی‌نو، در گفت‌وگویی کوتاه با آقای دکتر غلامعلی حدادعادل مشاور عالی رهبر انقلاب اسلامی، نگرش حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را نسبت به مسائل هند و مراودات فرهنگی بین دو کشور، به صورت اجمالی بررسی کرده است.
 
آقای دکتر؛ مسئله‌ی اشتراکات بین تمدنی ایران و هند نقطه‌ی شروع تبادلات فکری و سیاسی بین این دو کشور است، ترجمه‌ی کتاب «مسلمانان هندوستان و استعمار انگلستان» و بالاخص سفر رهبر انقلاب به هند احتمالاً بنابر همین اشتراکات و تبادلات فرهنگی انجام شده است. بنظر شما ریشه‌ی این پیوند تمدنی از کجاست و چه اشتراکات فرهنگی را سبب شده است؟
دو ملت ایران و هند، دو ملت باستانی آسیا هستند. از نظر نژادی و زبانی هم با یکدیگر پیوند دارند. اگر نگوییم برادر، می‌توانیم بگوییم که خویشاوند نزدیک هستند. اجدادشان در دور دست تاریخ یکی بوده؛ زبان فارسی با زبان سانسکریت که زبان کهن هند است قرابت دارد، هر دو از خانواده‌ی زبان‌های هندواروپایی هستند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای همیشه نسبت به هند توجه و علاقه داشتند. این علاقه جهات گوناگون دارد، اولاً  تمدن هند یک تمدن غنی معنوی و از لحاظ تاریخی بسیار شگفت‌انگیز است. خود این تمدن کافی است که نظر هر متفکری را جلب بکند به خودش، اما برای ما ایرانی‌ها و از جمله برای رهبر انقلاب هند علاوه بر جنبه‌ی معنوی دو خصوصیت دیگر هم داشته و دارد:
نخست حضور و نفوذ زبان فارسی در هند که نفوذ و حضور هزار ساله‌ی این زبان در هند که در یک دورانی به اوج رسیده بوده و زبان رسمی و فرهنگی شبه قاره بوده.
دوم مبارزات ضداستعماری مردم هند در مقابل استعمار انگلیس که در آن مبارزات مسلمان‌ها نقش برجسته‌ای داشته‌اند.
این دو جنبه کافی است که علاقه‌ی رهبر انقلاب را به هند توضیح بدهد. در ملت هند که ملت بزرگی‌ست، هم در بین مسلمان‌ها عده‌ی زیادی علاقه‌مند به انقلاب اسلامی و افکار امام راحل و رهبر انقلاب وجود دارد، هم در بین هندوها. چون هر دو یک نگاه معنوی دارند و هندوها و مسلمان‌ها در هند چون داغ استعمار را هم بر پیکر خودشان دارند و تازیانه‌ی استعمار را احساس کرده‌اند به مبارزات استقلال‌طلبانه و آزادیخواهانه‌ی ملت ایران احترام می‌گذارند و همین موضوع سبب علاقه‌ی آن‌ها به شخصیت امام و رهبر انقلاب شده است.
 
استقبال مردم شهر بنگلور هندوستان از حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در جریان سفر بهمن‌ماه ۱۳۵۹
هندوستان یک سبقه‌ی اثرگذار و ارزشمند مبارزه‌ی با استعمار بریتانیا را داشته است، جریان فکری-فرهنگی جمهوری اسلامی ایران چه تاثیری در استمرار و تقویت این تبادلات عمیق فرهنگی بین دو ملت داشته است؟ تاثیر محسوس این تبادلات بین دو ملت را با توجه به قدرت نفوذ زبان فارسی در هندوستان در ادبیات این کشور مشاهده می‌کنیم. ظهور و بروز این جریان در ادبیات هند چگونه است؟
مبارزات مردم هند در مقابل استعمار انگلیس مدت‌ها قبل از شروع انقلاب اسلامی آغاز و به نتیجه رسیده است، بنابراین از نظر تاریخی آن مبارزات مقدم بر تاریخ انقلاب اسلامی است. منتها روح و ریشه‌ی حضور مسلمان‌ها در این مبارزات با حضور مردم ایران در انقلاب اسلامی یکی است و آن مکتب آزادیبخش اسلام است که هم الهام‌بخش مسلمان‌های هند بوده، هم الهام‌بخش مردم ایران بوده. قطعاً  این مبارزات که بسیار افتخارآمیز بوده و به استقلال هند منتهی شده در همه‌ی شئون سیاسی و اقتصادی و فرهنگی هند تأثیر گذاشته از جمله در ادبیات هند. در داستان‌ها، در رمان‌ها و مثل هر انقلاب مهم دیگری و مبارزات مردمی هر ملت دیگری یک بخشی از ادبیات معاصر هند بازتاب مبارزات ضد استعماری مردم هند در برابر استعمار انگلیس است.
 
این‌طور استنباط می‌شود که جریان انقلاب اسلامی یکی از مشخص‌ترین حوزه‌های اثرگذاری خود در هندوستان را در حوزه‌ی ادبیات و زبان فارسی می‌بیند، بالاخص در زبان فارسی. اگر زبان فارسی را مهم‌ترین نماینده‌ی فعال و پویای جریان اصیل تمدن ایران اسلامی بدانیم و گشترش نفوذ زبان فارسی عامل حفظ تبادلات فرهنگی بین دو ملت، نقش جمهوری اسلامی ایران در حفظ و تقویت فراگرد آموزش زبان فارسی در هند چگونه است؟
روابط سیاسی ایران و هند در چهل سال بعد از انقلاب اسلامی همواره خوب بوده. در چند سال اخیر که فشارهای تحریمی بر جمهوری اسلامی زیاد شده این روابط خوب سیاسی خودش را در همکاری‌های اقتصادی نشان داده و امروز هند به عنوان یک شریک اقتصادی ایران در منطقه با ایران روابط خوب و مثبتی دارد و از نظر فرهنگی هم، هم رایزنی فرهنگی هند در ایران فعال است، هم رایزنی فرهنگی ایران در هند و در هند ما مرکز تحقیقات زبان فارسی داریم که یکی از وظایفش تقویت زبان فارسی است و برگزاری کلاس‌های آزاد هست. در همین روزی که من با شما صحبت می‌کنم بنیاد سعدی استادی به هند اعزام کرده که در یک دوره‌ای که برای معلمان زبان فارسی و استادان زبان فارسی در هند تشکیل شده است روش‌های جدید آموزش زبان فارسی به خارجیان را تعلیم بدهد. ما سعی می‌کنیم با کمک خود هندی‌ها به گسترش زبان فارسی و زنده ماندن زبان فارسی در هند کمک بکنیم.