بیانات در جمع برگزارکنندگان کنگره حضرت عبدالعظیم

بسم‌الله‌الرّحمن‌الرّحیم

 بسیار فکر خوبی کردید؛ به خصوص اینکه تجلیل از جناب عبدالعظیم حسنی را مقدمه‌ای قرار دادید برای تجلیل از نام‌آوران عرصه‌ی علم و ادب در ری. همان‌طور که اشاره کردید (۲)، ری مرکز بسیار مهمی از لحاظ علمی و فرهنگی در تاریخ ماست، و سرسلسله‌ی این بزرگان هم -جناب عبدالعظیم- با اینکه اهل ری نیستند، اما حقا و انصافا به ری و تاریخ ری آبرو دادند و حق عظیمی به گردن همه‌ی تهرانی‌ها و اهل ری دارند.

 شخصیت جناب عبدالعظیم برای اغلب مردم ناشناخته است، ایشان هم یک شخصیت علمی بود، هم یک شخصیت جهادی بوده و هم ابتکاراتی داشته است. مرحوم شیخ نجاشی می‌گوید ایشان خطب امیرالمؤمنین را جمع‌آوری کرد، با این حساب ایشان در حدود ۱۷۰ سال قبل از تألیف نهج‌البلاغه خطب امیرالمؤمنین را جمع‌آوری کرده است؛ این کارِ خیلی مهمی است، هیچ بعید نیست که سید رضی رضوان‌الله‌علیه از نوشته‌ی ایشان استفاده کرده باشد.

 از سوی دیگر ایشان به دلیل شخصیت جهادیشان با حال اختفا و فرار، به ری آمده بودند. شیخ نجاشی می‌گوید: «حاربا من السلطان». ایشان از دست خلیفه‌ی عباسی از عراق و حجاز گریخت و به ری آمد. چون ری مرکز و محل تجمع شیعیان بود، ایشان این‌جا را مأمن خوبی برای خودشان یافتند. شیعه و محدّث زیاد بوده‌اند -هم در مدینه، هم در عراق- اما همه‌ی این‌ها مجبور نبوده‌اند از دست خلیفه بگریزند، این مبارز بودن ایشان را نشان می‌دهد. مشخص می‌شود ایشان اهل نشر معارف امامت بوده، به‌خصوص در دوران حضرت جواد و حضرت هادی که ایشان حداقل راوی این دو امام است. دوران عجیبی بوده است، دوران اختناق شدید نسبت به ائمه و درعین‌حال دوران نشاط عجیب شیعه در سراسر دنیای اسلام. این چیز مهمی است؛ که در هیچ زمانی از دوران زندگی ائمه، شیعیان این همه فعّالیت و نشاط و تحرک و سازمان‌دهی و گسترش در دنیای اسلام نداشته‌اند که در دوران این سه امام -یعنی حضرت جواد و حضرت هادی و حضرت عسکری- داشته‌اند و این در حالی است که این سه امام خودشان در مدینه و بغداد و سامرا زیر نظر و تحت فشارهای خیلی شدید قرار داشته‌اند. معلوم می‌شود در آن دوران، این بزرگوار شخصیت مهم و فعّالی بوده که مورد توجه خلیفه قرار گرفته و تحت تعقیب بوده و به ری گریخته است.

 بنابراین هم شخصیت جهادیست، هم شخصیت علمیست و هم محدّث است. و حداقل از امام جواد و امام هادی روایت نقل کرده است، البته شاید از حضرت رضا سلام‌الله‌علیه هم روایت نقل کرده باشد لیکن طبقه‌ی مرحوم عبدالعظیم این را نمی‌رساند. چون ایشان جزو کسانی بودند که راوی از حسن بن محبوب و ابن ابی‌عمیر و امثال این‌ها بوده‌اند، این‌ها محدّثین و روات حضرت رضا علیه‌السّلام هستند و شاگردان این‌ها غالباً دوران حضرت رضا را درک نکرده‌اند. بنابراین براساس طبقه‌بندی‌ای که مرحوم آقای بروجردی رضوان‌الله‌علیه کرده، ایشان یا از احداث طبقه‌ی ششم است یا از پیران و بزرگان اکابر طبقه‌ی هفتم محسوب می‌شود. فاصله‌ی ایشان با کلینی دو واسطه است، البته نمی‌دانم نقل کلینی از ایشان از چه طریقی است، اما چون سهل بن زیاد و برقی از او روایت می‌کنند قاعدتاً باید دو واسطه با کلینی داشته باشد.

 علی‌ای‌حال جناب عبدالعظیم، مرد بسیار بزرگی است. مردم مقامات علمی این بزرگوار را نمی‌دانند. به نظرم می‌آید یک وقت جناب آقای ری‌شهری، احادیث این بزرگوار را استخراج کرده بودند و شما مثل اینکه روی آن دیوار همه‌اش را نوشتید، این خیلی کمک می‌کند به اینکه مردم از مقام محدّثی ایشان آگاه باشند.

 تجلیل از جناب عبدالعظیم، تجلیل از علم و جهاد و زهد و تقوا است. ایشان صائم‌النهار و قائم‌اللّیل بوده‌اند. در حالات ایشان نوشته‌اند در مدتی که در ری زندگی می‌کردند همه‌ی روزها را روزه می‌گرفتند و همه‌ی شب‌ها را مشغول عبادت بوده‌اند. این‌ها حقّاً و انصافاً چیزهای خیلی مهمی است.

 در فضیلت ایشان روایات معروفی وارد شده است. حضرت هادی به یکی از اهالی ری که از زیارت امام حسین می‌آمد فرمودند: اگر می‌رفتی عبدالعظیم را زیارت می‌کردی ثوابی که از زیارت امام حسین علیه‌السّلام به تو داده‌اند همین را به تو می‌دادند. ما در جوار جناب عبدالعظیم زندگی می‌کنیم، شوق کربلا هم داریم، اما کمتر توفیق پیدا می‌کنیم به زیارت این بزرگوار برویم.

 آنچه درباره‌ی ایشان نوشته و منتشر می‌شود باید در جهت ترسیم شخصیت والای این مرد بزرگ متمرکز شود. ایشان هم امامزاده‌ی عالی مقام است و هم محدّث و راوی است، ایشان با چهار واسطه به امام حسن مجتبی علیه‌الصّلاه‌والسّلام می‌رسند و نسبشان هم نسب خوبی است. یکی از کتاب‌هایی که فرستادید و تورق کردم دیدم درباره‌ی جدّ سوم ایشان که حسن بن زید بن حسن باشد شرحی ذکر کرده -که البته فرصت نکردم نگاه کنم- معلوم می‌شود اجداد ایشان هم -عبدالله بن علی بن حسن بن زید بن حسن مجتبی- کاملاً شناخته شده و شخصیت‌های بزرگ و برجسته‌ای بوده‌اند.

 امیدواریم ان‌شاءالله خداوند به شما توفیق دهد تا هم این کنگره را خوب برگزار کنید و چهره‌ی این بزرگوار را خوب معرفی کنید، و هم ان‌شاءالله شخصیّت‌های بعدی را که نوبتشان خواهد رسید: شیخ کلینی، شیخ صدوق، علی بن بابویه، و دیگر بزرگان ری -که انصافاً شخصیت‌های برجسته‌ای از این سرزمین برخاسته‌اند- معرفی کنید و کمکی بشود به معرفت و اطلاعات ما از این بزرگواران.

والسلام علیکم و‌ رحمةالله و برکاته