در عهد رسول اللّه، كسانی در خانه نشستند و گفتند: «خدای متعال وعده كرده است كه «و من یتوكّل علی الله فهو حسبه. خوب؛ ما توكّل میكنیم و در خانه مینشینیم.» وقتی پیغمبر خبردار شد، به آنها فرمود: «خدا یك دعای شما را هم مستجاب نخواهد كرد!» این برای چیست؟ برای این است كه جامعه از لحاظ مادّی رشد كند، به سازندگی بپردازد و توسعه یابد. تفاوت محیط زندگی اوّل اسلام كه مردم در «صُفّه» زندگی میكردند، با پنجاه سال بعدش، كه در همان كشور اسلامی، انواع و اقسام نعمتهای مادّی همه جا را پر كرد، بهخاطر این بُعد بود.
البته اسلام در كنار رشد مادّی جامعه، رشد معنوی هم ایجاد میكند. میگوید كه باید به درِ خانهی خدا بروید: «قل ما یعبؤا بكم ربی لو لا دعاؤُكم.» باید دعا كنید. «و قال ربكم: ادعونی أستجب لكم.» باید دعا كنید تا از خدا جواب بشنوید. حیات انسان، جز در رابطه با خدا، معنا ندارد. حیات قلبی و روحی و معنوی انسان، جز در ارتباط با خدا، مفهوم پیدا نمیكند. به مجرّد اینكه كسی از خدا غفلت كند، قلب، زندگی خود را از دست میدهد و روح، میرا میشود. اگر دوباره ذكر و توجّه به سراغش بیاید، جان میگیرد، و الّا خواهد مرد. اگر رویكرد مجدّدش به خدا و معنویات، به طول انجامد، تبدیل به جماد خواهد شد. این را اسلام و آیات قرآن به ما میگوید: «أ لم یأن للذین آمنوا أن تخشع قلوبهم لذكر اللّه.» و یا: «ألا بذكر اللّه تطمئنّ القلوب.» اینها در اسلام است. یعنی همان اسلامی كه میگوید «به سراغ كشف منابع طبیعی و ساختن این دنیا بروید؛ ابزار مادّی را به دست بگیرید؛ ذهن را مجهّز به علم كنید؛ دنیا را طبیعت را مادّه را و منابع را بشناسید و كشف كنید و پرورش دهید، چون از آنِ شماست»؛ یادآور میشود كه «این همه را برای خدا بكنید؛ به یاد خدا باشید؛ ذكر خدا را از دل بیرون نكنید و همهی این حركات را به صورت عبادت انجام دهید.»
جمعِ بین تلاش و سازندگی مادّی با تلاش و سازندگی معنوی، یعنی همین. لذا شما میبینید كه آن كسی كه در اسلام، اهل سازندگی مادّی است، ازهد خلق اللّه هم اوست. امیر المؤمنین علیه الصّلاة و السّلام، با دست خود چاه و قنات حفر كرد و آنگاه كه آب به ضخامت گردن شتر فوران نمود، از چاه بیرون آمد؛ با همان لباسِ كار گلآلود، كنار چاه نشست و بر كاغذ نوشت كه «این آب را برای فقرا وقف كردم و صدقه قرار دادم.» یعنی چون به آبادانی جایی پرداخت، آناً در راه خدا انفاق میكند. منفقترین، سازندهترین، به ماده پردازندهترین؛ و از لحاظ معنا، برترین و بالاترین. این، نتیجهی تربیت و نشانگر برنامهی رفاه مادّی و معنوی اسلام است.
عوامل بقا را در اسلام مشاهده كنید! یكی از عوامل بقا، همین عاشوراست. یكی از عوامل بقا، امر به معروف و نهی از منكر است. بدیهی است كه در جامعه، فساد به وجود میآید. هیچ اجتماع بشری نیست كه در آن، فساد به وجود نیاید. این فساد، چگونه باید برطرف شود؟ بعضی كسان تا چشمشان به مظاهر فساد میافتد، میگویند «پس مسئولین كجایند كه بیایند فساد را از بین ببرند؟!» غالباً فسادی را كه به چشم میبینند فریاد برمیآورند و سراغ از مسئولین میگیرند. اما آن فسادی كه به چشم دیده میشود، خیلی كوچكتر از فسادهایی است كه با چشم ظاهری در كوچه و بازار و خیابان نمیشود دید. كسانی كه واردند، میدانند و میفهمند كه فسادهای كلان، اغلب از دیدهها پنهان است. لذا محیط جامعه باید به گونهای باشد كه اگر در آن فسادی پدیدار شد، فرصت رشد پیدا نكند و زود از بین برود. مثل جریانهای عظیم آب.
رودخانههای عظیم دنیا را مشاهده میكنید؟ هرچه در این رودخانهها آلودگی و كثافت بریزند، كمی آن طرفتر، تلاطم آب، سر به سنگ كوبیدن آب و حركت آب، مواد مضر را از بین میبرد و در عوض، مواد حیاتی تولید میكند. محیط جامعه، باید اینگونه باشد. باید چنان زلال باشد كه اگر كسی قطرهی فسادی هم در آن چكاند، خودِ جامعه، آن را هضم كند و از بین ببرد. چگونه امكانپذیر است؟ با امر به معروف، با نهی از منكر و با دعوت به خیر. قرآن میفرماید: «ادع الی سبیل ربّك بالحكمة.» حكمت، حكمت، حكمت. اندیشهی مستحكم را تعبیر به حكمت میكنند. حكمت، كه انبیا به آن ممتازند و از آنِ بندگان برگزیده و صالح است، همان فكر مستحكمی است كه هیچ ابزار عقلانی نمیتواند آن را نفی كند و از بین ببرد. هیچ استدلال و تجربهای هم نمیتواند آن را خنثی كند. شما در قرآن به آیاتی كه حكمت را معیّن میكند، بنگرید، و ببینید چه چیزهایی است: «ذلك ممّا اوحی الیك ربّك من الحكمة.» چیزهایی است كه اگر بشریت تا ابد هم تلاش كند، نمیتواند آنها را رد كند. هیچ منكری، هیچ مغرضی، هیچ معاندی نمیتواند در ردّ آنها بكوشد. حكمت یعنی مستحكمترین افكار و اندیشهها. اینكه حكما، حكمت را «صیرورة الانسان عالما مضاهیا للعالم الحسّی» میگویند، همان است. یعنی چنان افكار برجسته و مستحكم و غیر قابل خدشهای در روح او- بندهی برگزیده و صالح- گسترش پیدا كرده است، كه خود تبدیل به یك عالَم شده است و شما میتوانید كون را وجود را، و همهی گیتی را در سخن او، در اشارهی او و در اقدام او مشاهده كنید.
این، حكمت است. آن وقت «ادع الی سبیل ربّك بالحكمة.» اینگونه مردم را به سوی خدا دعوت كنید. «و الموعظة الحسنة.» «و جادلهم بالتی هی احسن.» این هم هست. یعنی اینها عوامل بقاست. اینها هست كه تفكر اسلامی تا امروز توانست بماند.
عزیزان من! روحانیت باید بداند كه نظام و جامعهی اسلامی، اگر خود را به گونهای كه اسلام فرموده است شكل دهد، و عوامل بقا را در خود فراهم كند، هیچ نیرویی در دنیا قادر به مقابله با آن نخواهد بود؛ نه نیروی مادّی و نه نیروی نظامی، كه پیوسته تهدید میكنند هواپیما میآید؛ موشك میآید، چه میآید، چه میآید. مگر میتوانند؟! ایادی استكبار به مدّت هشت سال كشور ما را تهدید كردند و به تهدیدهای خود، جامهی عمل هم پوشاندند. در طی این مدّت چه غلطی كردند كه بعد از این بتوانند بكنند؟! امروز استكبار جهانی، نیروی علمی و خیل رجل خود را بسیج كرده تا بلكه بتواند با تفكّر و فرهنگ و ابزار دانش، تفكّر اسلامی را متزلزل كند. اما با این ترفند هم، نخواهد توانست كاری از پیش ببرد. البته، شرط ناكامی و ناتوانی استكبار این است كه در اینجا، همانگونه كه اسلام فرموده است، عمل شود. یعنی: «ادْعُ الی سَبِیلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَ الْموعِظَةِ الْحَسَنَةِ.» در این صورت، حتّی با ابزارهای فساد هم نخواهد توانست كاری كند.
عوامل استكبار، امروز فیلم بد درست میكنند، نوار بد درست میكنند، حرفهای بد درست میكنند، شعر بد میگویند، داستان بد مینویسند و این همه را، در داخل كشور، بین نوجوانان، جوانان و مردم عادّی پخش و منتشر میكنند و یا از طریق ماهواره، رواج میدهند. این مورد اخیر- ماهواره- واقعاً گنداب فسادی است كه تیرهای زهرآگین خود را به سمت ملتها و كشورها هدفگیری میكند. بحمد اللّه سال گذشته، مجلس شورای اسلامی، با حسن فهم قضیه، ماهواره را ممنوع كرد. با این همه، اگر در جامعه، به دستور اسلام و فرمودهی قرآن عمل شود، هیچكدام از ابزار و عوامل فساد، نمیتواند كمترین اثری بكند. به معنای دقیقتر، توجّه از جوانب مختلف و امر به معروف و نهی از منكر، نمیگذارد دشمن پیروز شود. این است كه جامعهی اسلامی، یك جامعهی ماندگار است. این است كه «انّا نَحْنُ نَزَّلْنا الذِّكْرَ وَ انّا لَهُ لَحافِظُونَ.» این است كه «وَ لَیَنْصُرَنَّ اللهُ مَنْ یَنْصُرُهُ.» این است كه «وَ الّذِینَ جاهَدُوا فِینا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنا.» اینها تعارف نیست كه خدا با ما كرده است. حال، قدرتمندان دنیا عربده بكشند و علیه نظام جمهوری اسلامی تهمت بزنند. بحمد اللّه اینجا بنای مستحكمی است. بنایی است كه هركس با آن زورآزمایی كند، دست و پنجهی خودش را زخمی و مجروح خواهد كرد. امروز همهی عوامل بقا و حیات، در نظام اسلامی هست. كسانی هم كه گاهی اوقات نسبت به بعضی از كارهای دینی و شعارهای اسلامی، اعتراض دارند و نِق میزنند كه «آقا؛ شما هم دیگر شورش را درآوردید! دائم راجع به ارزشهای اسلامی میگویید! فلان شعار دیگر چیست و فلان كار دیگر كدام است؟!» در واقع حرف دشمن را تكرار میكنند. دشمن مایل نیست كه اسلام به طور كامل پیاده شود؛ چون اگر اسلام به طور كامل پیاده شد، آسیبناپذیر میگردد. حال، برای اینكه آسیبپذیر شود، باید چه كار كنند؟ باید ناقصش كنند. باید یك گوشهاش را نگذارند عمل شود. مثلًا نسبت به «لایحهی قصاص» و «قانون مجازات»، جنجال آفرینی كنند.1375/02/26
لینک ثابت
