اولین كار پیامبر مكرم اثاره‌ی عقل است، برشوراندن قدرت تفكر است؛ قدرت تفكر را در یك جامعه تقویت كردن. این، حلال مشكلات است. عقل است كه انسان را به دین راهبرد می‌دهد، انسان را به دین می‌كشاند. عقل است كه انسان را در مقابل خدا به عبودیت وادار می‌كند. عقل است كه انسان را از اعمال سفیهانه و جهالت‌آمیز و دل دادن به دنیا بازمی‌دارد؛ عقل این است. لذا اولْ كار این است كه تقویت نیروی عقل و خرد در جامعه انجام بگیرد؛ تكلیف ما هم این است.
ما هم در جامعه‌ی اسلامی، امروز كه خواسته‌ایم نمونه‌ای باشد از جامعه‌ی اسلامی پیامبر مكرم، با همه‌ی ضعفهای ما، با همه‌ی حقارت‌هائی كه در ماها هست، در قبال آن عظمت بی‌نظیر پیامبر، این‌جور حركت كردیم، این‌جور خواستیم كه نمونه‌ای از آن درست كنیم. در این جامعه هم باید عقل معیار باشد، ملاك باشد.
تربیت دوم، تربیت اخلاقی است كه: «بعثت لأتمّم مكارم الاخلاق»؛ مكرمت‌های اخلاقی، فضیلتهای اخلاقی را در میان مردم كامل كند. اخلاق آن هوای لطیفی است كه در جامعه‌ی بشری اگر وجود داشت، انسانها می‌توانند با تنفس او زندگی سالمی داشته باشند. اخلاق كه نبود، بی‌اخلاقی وقتی حاكم شد، حرصها، هوای نفسها، جهالتها، دنیاطلبی‌ها، بغض‌های شخصی، حسادتها، بخلها، سوءظن به یكدیگر وارد شد- وقتی این رذائل اخلاقی به میان آمد- زندگی سخت خواهد شد؛ فضا تنگ خواهد شد؛ قدرت تنفس سالم از انسان گرفته خواهد شد. لذا در قرآن كریم در چند جا- «یزكّیهم و یعلّمهم الكتاب و الحكمة» - تزكیه كه همان رشد اخلاقی دادن است، جلوتر از تعلیم آمده است. در همین روایت هم كه راجع به عقل از پیغمبر اكرم عرض كردیم- بعد كه عقل را بیان می‌كند- می‌فرماید كه آن وقت از عقل، حلم به وجود آمد؛ از حلم، علم به وجود آمد. ترتیب این مسائل را انسان توجه كند: عقل، اول حلم را به وجود می‌آورد؛ حالت بردباری را، حالت تحمل را. این حالت بردباری وقتی بود، زمینه برای آموختن دانش، افزودن بر معلومات خود- شخص و جامعه- فراهم خواهد آمد؛ یعنی علم در مرتبه‌ی بعد از حلم است. حلم، اخلاق است. در آیه‌ی قرآن هم «یزكّیهم و یعلّمهم الكتاب و الحكمة»، تزكیه را جلوتر می‌آورد. این، تربیت اخلاقی است. امروز ما نهایت نیاز را به این تربیت اخلاقی داریم؛ هم ما مردم ایران، جامعه‌ی اسلامی در این محدوده‌ی جغرافیائی، هم در همه‌ی دنیای اسلام؛ امت بزرگ اسلامی، جوامع مسلمان. این‌ها نیازهای اول ماست.1388/04/29
لینک ثابت
