اوّلین نهضتى که بعد از عاشوراى حسینى از طرف شیعیان به وجود آمد، نهضت توّابین بود. اینها آمدند در آن مرقد پاک دور هم جمع شدند -کتب تواریخ اینها را نوشتهاند- مبلغ زیادى اشک ریختند. بعضى خیال میکنند این گریه وسیلهى عقدهگشایى است؛ بله، گریه وسیلهى عقدهگشایى است، درصورتىکه با فکر همراه نباشد. اگر گریه را و اشک ریختن را فقط احساسات هدایت بکند، همین است که گفتهاند، امّا اگر فکر و اندیشه به انسان اشکى بدهد و چشم انسان قطرهى اشکى بچکاند، این مثل همان آب کبابى است که آتش را تیزتر و تندتر میکند؛ این عقده نیست، سلاح است؛ لذاست که گریه جزو کارهاى معمولى شیعیان صدر اوّل است که همهی آنها در راه ستیزهگرى بودند، همهی آنها در راه عاشورا قدم برمیداشتند. امام جعفر صادق اهل گریه است(1)؛ امام رضا (صلواتاللهعلیه) اهل گریه است؛ شعرا را وادار میکنند و میگویند این قصائد بلند را بگویید،(2) بروید گروهها را به یاد گذشتهى تشیّع بگریانید که با این گریه، آتششان مشتعلتر و برافروختهتر بشود. توّابین آمدند اینجا مبالغ زیادی گریه کردند؛ هرچه بخواهید. گمانم گفتهام یک شبانهروز یا دو شبانهروز -نوشتهاند در تواریخ، بنده یادم رفته- اتّصالاً اشک [ریختند]؛ بعد از این گریهها بود که دست به دست هم دادند، تصمیم گرفتند که بروند تا جانشان را در راه خدا بدهند و تا کشته نشدهاند، دست از جنگ برندارند و از این جنگ زنده برنگردند؛ همین هم شد.1352/12/24
1 )
عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ لِي يَا أَبَا عُمَارَةَ أَنْشِدْنِي لِلْعَبْدِيِّ فِي الْحُسَيْنِ ع قَالَ فَأَنْشَدْتُهُ فَبَكَى قَالَ ثُمَّ أَنْشَدْتُهُ فَبَكَى قَالَ فَوَ اللَّهِ مَا زِلْتُ أُنْشِدُهُ وَ يَبْكِي حَتَّى سَمِعْتُ الْبُكَاءَ مِنَ الدَّارِ فَقَالَ لِي يَا أَبَا عُمَارَةَ مَنْ أَنْشَدَ فِي الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ ع فَأَبْكَى خَمْسِينَ فَلَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ أَنْشَدَ فِي الْحُسَيْنِ ع فَأَبْكَى أَرْبَعِينَ فَلَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ أَنْشَدَ فِي الْحُسَيْنِ ع فَأَبْكَى ثَلَاثِينَ فَلَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ أَنْشَدَ فِي الْحُسَيْنِ ع فَأَبْكَى عِشْرِينَ فَلَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ أَنْشَدَ فِي الْحُسَيْنِ ع فَأَبْكَى عَشَرَةً فَلَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ أَنْشَدَ فِي الْحُسَيْنِ شِعْراً وَاحِداً فَلَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ أَنْشَدَ فِي الْحُسَيْنِ ع شِعْراً فَبَكَى فَلَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ أَنْشَدَ فِي الْحُسَيْنِ ع شِعْراً فَتَبَاكَى فَلَهُ الْجَنَّةُ.
ترجمه:
ابو عمارة منشد گويد: امام صادق عليه السّلام بمن فرمود: اى ابا عماره در مرثيه حسين عليه السّلام براى من شعرى بخوان، من خواندم و حضرت گريست، گويد باز خواندم و او گريست و بخدا سوگند پيوسته شعر خواندم و آن حضرت گريست تا صداى گريه را از اندرون خانه شنيدم، پس امام عليه السّلام فرمود: اى ابا عماره هر كس در مرثيه حسين ابن على عليهما السّلام شعرى بخواند و پنجاه كس را بگرياند بهشت پاداش اوست. و هر كس در رثاء حسين عليه السّلام شعرى بخواند و چهل كس را بگرياند بهشت اجر اوست. و هر كس در مرثيه حسين عليه السّلام شعرى بخواند و سى نفر را بگرياند بهشت از ان اوست. و هر كس در رثاى حسين عليه السّلام شعرى بخواند و بيست تن را بگرياند بهشت اجر اوست. و هر كس در عزاى حسين عليه السّلام شعرى بخواند و ده كس را بگرياند بهشت براى اوست. و هر كس در عزاى حسين شعرى بخواند و يكتن را بگرياند مزدش بهشت خواهد بود. و هر كس در مرثيه حسين عليه السّلام شعرى بخواند و خود بگريد بهشت از ان اوست، و هر كس در رثاى حسين عليه السّلام شعرى بخواند و خود را گريان نمايد بهشت از براى اوست.
ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، شیخ صدوق، ص84.
عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ لِي يَا أَبَا عُمَارَةَ أَنْشِدْنِي لِلْعَبْدِيِّ فِي الْحُسَيْنِ ع قَالَ فَأَنْشَدْتُهُ فَبَكَى قَالَ ثُمَّ أَنْشَدْتُهُ فَبَكَى قَالَ فَوَ اللَّهِ مَا زِلْتُ أُنْشِدُهُ وَ يَبْكِي حَتَّى سَمِعْتُ الْبُكَاءَ مِنَ الدَّارِ فَقَالَ لِي يَا أَبَا عُمَارَةَ مَنْ أَنْشَدَ فِي الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ ع فَأَبْكَى خَمْسِينَ فَلَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ أَنْشَدَ فِي الْحُسَيْنِ ع فَأَبْكَى أَرْبَعِينَ فَلَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ أَنْشَدَ فِي الْحُسَيْنِ ع فَأَبْكَى ثَلَاثِينَ فَلَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ أَنْشَدَ فِي الْحُسَيْنِ ع فَأَبْكَى عِشْرِينَ فَلَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ أَنْشَدَ فِي الْحُسَيْنِ ع فَأَبْكَى عَشَرَةً فَلَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ أَنْشَدَ فِي الْحُسَيْنِ شِعْراً وَاحِداً فَلَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ أَنْشَدَ فِي الْحُسَيْنِ ع شِعْراً فَبَكَى فَلَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ أَنْشَدَ فِي الْحُسَيْنِ ع شِعْراً فَتَبَاكَى فَلَهُ الْجَنَّةُ.
ترجمه:
ابو عمارة منشد گويد: امام صادق عليه السّلام بمن فرمود: اى ابا عماره در مرثيه حسين عليه السّلام براى من شعرى بخوان، من خواندم و حضرت گريست، گويد باز خواندم و او گريست و بخدا سوگند پيوسته شعر خواندم و آن حضرت گريست تا صداى گريه را از اندرون خانه شنيدم، پس امام عليه السّلام فرمود: اى ابا عماره هر كس در مرثيه حسين ابن على عليهما السّلام شعرى بخواند و پنجاه كس را بگرياند بهشت پاداش اوست. و هر كس در رثاء حسين عليه السّلام شعرى بخواند و چهل كس را بگرياند بهشت اجر اوست. و هر كس در مرثيه حسين عليه السّلام شعرى بخواند و سى نفر را بگرياند بهشت از ان اوست. و هر كس در رثاى حسين عليه السّلام شعرى بخواند و بيست تن را بگرياند بهشت اجر اوست. و هر كس در عزاى حسين عليه السّلام شعرى بخواند و ده كس را بگرياند بهشت براى اوست. و هر كس در عزاى حسين شعرى بخواند و يكتن را بگرياند مزدش بهشت خواهد بود. و هر كس در مرثيه حسين عليه السّلام شعرى بخواند و خود بگريد بهشت از ان اوست، و هر كس در رثاى حسين عليه السّلام شعرى بخواند و خود را گريان نمايد بهشت از براى اوست.
2 )
دَخَلْتُ عَلَى سَيِّدِي وَ مَوْلَايَ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا ع فِي مِثْلِ هَذِهِ الْأَيَّامِ فَرَأَيْتُهُ جَالِساً جِلْسَةَ الْحَزِينِ الْكَئِيبِ وَ أَصْحَابُهُ مِنْ حَوْلِهِ فَلَمَّا رَآنِي مُقْبِلًا قَالَ لِي مَرْحَباً بِكَ يَا دِعْبِلُ مَرْحَباً بِنَاصِرِنَا بِيَدِهِ وَ لِسَانِهِ ثُمَّ إِنَّهُ وَسَّعَ لِي فِي مَجْلِسِهِ وَ أَجْلَسَنِي إِلَى جَانِبِهِ ثُمَّ قَالَ لِي يَا دِعْبِلُ أُحِبُّ أَنْ تُنْشِدَنِي شِعْراً فَإِنَّ هَذِهِ الْأَيَّامَ أَيَّامَ حُزْنٍ كَانَتْ عَلَيْنَا أَهْلَ الْبَيْتِ وَ أَيَّامَ سُرُورٍ كَانَتْ عَلَى أَعْدَائِنَا خُصُوصاً بَنِي أُمَيَّةَ يَا دِعْبِلُ مَنْ بَكَى وَ أَبْكَى عَلَى مُصَابِنَا وَ لَوْ وَاحِداً كَانَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ يَا دِعْبِلُ مَنْ ذَرَفَتْ عَيْنَاهُ عَلَى مُصَابِنَا وَ بَكَى لِمَا أَصَابَنَا مِنْ أَعْدَائِنَا حَشَرَهُ اللَّهُ مَعَنَا فِي زُمْرَتِنَا يَا دِعْبِلُ مَنْ بَكَى عَلَى مُصَابِ جَدِّيَ الْحُسَيْنِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَهُ الْبَتَّةَ.
ترجمه:
در بعضى از كتب معتبره از دعبل خزاعى روايت كرده است كه گفت: در ايّام عاشورا رفتم به خدمت على بن موسى الرّضا عليه السّلام، و آن حضرت اندوهناك نشسته بود و جمعى از شيعيان در خدمت آن حضرت نشسته بودند، چون نظر آن سرور بر من افتاد فرمود: مرحبا اى دعبل كه يارى كننده مائى به دست و زبان خود، پس مرا طلبيد و نزديك خود نشانيد و فرمود: اى دعبل چون اين روزها ايّام حزن ما اهل بيت است و ايّام سرور و شادى دشمنان ماست، شعرى چند در مرثيه سيّد شهدا بخوان، و بدان اى دعبل هر كه بگريد و بگرياند يك كس را براى مصيبت ما، اجرش بر خداست، اى دعبل هر كه آب از ديدههاى او روان شود براى آنچه به ما رسيده است از دشمنان ما، حق تعالى او را در زمره ما محشور گرداند، اى دعبل هر كه بر مصيبت جدّ من حسين بگريد، البتّه حق تعالى گناهان او را بيامرزد.
لینک ثابت
بحار الأنوار، علامه مجلسی، ج45، ص257.
دَخَلْتُ عَلَى سَيِّدِي وَ مَوْلَايَ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا ع فِي مِثْلِ هَذِهِ الْأَيَّامِ فَرَأَيْتُهُ جَالِساً جِلْسَةَ الْحَزِينِ الْكَئِيبِ وَ أَصْحَابُهُ مِنْ حَوْلِهِ فَلَمَّا رَآنِي مُقْبِلًا قَالَ لِي مَرْحَباً بِكَ يَا دِعْبِلُ مَرْحَباً بِنَاصِرِنَا بِيَدِهِ وَ لِسَانِهِ ثُمَّ إِنَّهُ وَسَّعَ لِي فِي مَجْلِسِهِ وَ أَجْلَسَنِي إِلَى جَانِبِهِ ثُمَّ قَالَ لِي يَا دِعْبِلُ أُحِبُّ أَنْ تُنْشِدَنِي شِعْراً فَإِنَّ هَذِهِ الْأَيَّامَ أَيَّامَ حُزْنٍ كَانَتْ عَلَيْنَا أَهْلَ الْبَيْتِ وَ أَيَّامَ سُرُورٍ كَانَتْ عَلَى أَعْدَائِنَا خُصُوصاً بَنِي أُمَيَّةَ يَا دِعْبِلُ مَنْ بَكَى وَ أَبْكَى عَلَى مُصَابِنَا وَ لَوْ وَاحِداً كَانَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ يَا دِعْبِلُ مَنْ ذَرَفَتْ عَيْنَاهُ عَلَى مُصَابِنَا وَ بَكَى لِمَا أَصَابَنَا مِنْ أَعْدَائِنَا حَشَرَهُ اللَّهُ مَعَنَا فِي زُمْرَتِنَا يَا دِعْبِلُ مَنْ بَكَى عَلَى مُصَابِ جَدِّيَ الْحُسَيْنِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَهُ الْبَتَّةَ.
ترجمه:
در بعضى از كتب معتبره از دعبل خزاعى روايت كرده است كه گفت: در ايّام عاشورا رفتم به خدمت على بن موسى الرّضا عليه السّلام، و آن حضرت اندوهناك نشسته بود و جمعى از شيعيان در خدمت آن حضرت نشسته بودند، چون نظر آن سرور بر من افتاد فرمود: مرحبا اى دعبل كه يارى كننده مائى به دست و زبان خود، پس مرا طلبيد و نزديك خود نشانيد و فرمود: اى دعبل چون اين روزها ايّام حزن ما اهل بيت است و ايّام سرور و شادى دشمنان ماست، شعرى چند در مرثيه سيّد شهدا بخوان، و بدان اى دعبل هر كه بگريد و بگرياند يك كس را براى مصيبت ما، اجرش بر خداست، اى دعبل هر كه آب از ديدههاى او روان شود براى آنچه به ما رسيده است از دشمنان ما، حق تعالى او را در زمره ما محشور گرداند، اى دعبل هر كه بر مصيبت جدّ من حسين بگريد، البتّه حق تعالى گناهان او را بيامرزد.