سدهایی که باید شکست

دکتر الهام امین‌زاده در دیدار جمعی از اساتید دانشگاه‌های کشور با رهبر انقلاب، یکی از راه‌های موفقیت در زمینه‌ی جهاد اقتصادی را استفاده از ابزارهای حقوقی برای شکستن تحریم‌ها عنوان کرد. گفت‌وگوی ما با این استاد دانشگاه تهران در همین زمینه است.

شما در جلسه‌ای که با رهبر انقلاب داشتید، بر لزوم کاربرد ابزارهای حقوقی برای مقابله با تحریم‌ها تأکید کردید. منظورتان از این ابزارهای حقوقی چه بود؟
طرح یک ادعای حقوقی در مجامع بین‌المللی با اهداف مختلفی صورت می‌گیرد. گاهی هدف از طرح یک ادعا کسب نتیجه است. گاهی چنین ادعایی با قصد نشان دادن وضعیت خصمانه و ضد حقوق بشری علیه ملت ایران مطرح می‌شود. گاهی هم تلاش ما این است که نهادهای حقوقی بین‌المللی یا منطقه‌ای را که متولی توجه به حقوق ملت‌ها هستند، به یک حرکت فعال وادار کنیم.

بنابراین از زوایای مختلفی می‌توان به این اقدام مبادرت کرد. مثلاً زمانی که یک تحریم بین‌المللی فراگیر با صدور قطعنامه‌ای علیه ما آغاز می‌شود، می‌توان این بحث را مطرح کرد که آیا این قطعنامه وجاهت قانونی دارد یا نه؟ و این‌که آیا تحریم اصولاً ابزار مناسبی برای مقابله با یک کشور هست؟ یا این‌که اصلاً چرا آنها باید با ما مقابله کنند و آیا تحمیل تحریم به یک ملت درست است یا نه؟

مسئله‌ی دیگری که نیاز به واکنش حقوقی خاص خود دارد، نحوه‌ی اعمال این تحریم‌ها است. ما در مواردی شاهد اقدامات فراقطعنامه‌ای برخی سازمان‌ها و کشورها علیه ایران هستیم.

ممکن است چند نمونه از این اقدامات فراقطع‌نامه‌ای را بیان کنید؟
مثلاً آنها برای برخی محموله‌های کشتیرانی ما مشکل ایجاد می‌کنند. یا برخی اقلام تأسیسات صنعتی را که هیچ ربطی هم به تأسیسات هسته‌ای ندارد، مورد تحریم قرار می‌دهند یا مشکل تجاری برای آن درست می‌کنند؛ نمی‌فروشند یا اگر می‌فروشند، بموقع تحویل نمی‌دهند. قطعه‌ای را در فهرست تحریم قرار می‌دهند که صرفاً در صنعت حمل‌ونقل و برای رفاه حال مردم استفاده می‌شود.

در حال حاضر امکان اقامه‌ی دعوا علیه این شرایط، هم در سازمان ملل متحد و هم در اتحادیه‌ی اروپا و هم در محاکم داخلی کشورهای اروپایی وجود دارد و ما باید به این امکان توجه کنیم. در سازمان ملل متحد می‌توانیم از طریق ثبت شکایت به این روند اعتراض کنیم. علاوه بر آن، باید توجه کنیم که همین سازمان‌های بین‌المللی در بدو تأسیس، متولی اسنادی شده‌اند که به موجب آن باید حقوق ملت‌ها را بدون مداخله در امور داخلی و اقتصادی آنها محترم بشمارند، اما برخلاف این اسناد آنها تعهدات خود را زیر پا گذاشته‌اند.

نمایندگان ما باید از فرصت حضور در مجامع منطقه‌ای و بین‌المللی در زمینه‌های مختلف استفاده کنند و حقوق مسلم بین‌المللی و اقتصادی ما را از کشورهای ناقض مطالبه کنند. همچنین باید اعتراض خود را در این محافل نسبت به تحریم‌ها و اقدامات غیر قانونی اعلام کنند. این اقدام به‌ویژه در مجامعی که قرابت بیشتری با مواضع ما دارند، مانند سازمان همکاری‌های اسلامی، اهمیت بسزایی دارد.

در این راستا حضور سطوح مختلف نمایندگان کشور ما اعم از مسئولان، سفرا و دانشگاهیان در مجامع بین‌المللی و بیان موارد نقض حقوق ملت ایران توسط سازمان‌ها و کشورهای تحریم‌کننده راهگشا و تأثیرگذار خواهد بود. ما باید بدانیم که جهاد اقتصادی بدون توجه به نقض حقوق اقتصادی معنی ندارد.

به نظر شما مهم‌ترین و کارآمدترین ابزار ما در مقابله با تحریم‌ها کدامند؟
به نظر من راهکار اصلی مقابله با تحریم‌ها عرض‌اندام مستقیم در برابر آنها است. یعنی از موضع حق خود که بر اساس اسناد مصوب همان سازمان‌ها هم تأیید می‌شود، به هیچ‌وجه کوتاه نیاییم و با صلابت از آن دفاع کنیم.

همچنین دور زدن تحریم‌ها هم ابزار مناسبی است. در این مورد ما باید به نیازهای کشورهای تحریم‌کننده به ایران و منافع آنها در کشورمان توجه کنیم و از این موقعیت استفاده کنیم، زیرا ایران برای بسیاری از این کشورها به عنوان یک بازار فروش مناسب مطرح است. بنابراین تحریم‌های اقتصادی که با انگیزه‌های سیاسی اعمال می‌شود، برای خود آنها هم مشکل‌آفرین می‌شود.

البته باید توجه داشته باشیم که دور زدن تحریم‌ها یک ابزار مقطعی است و نه همیشگی، زیرا هر زمان ممکن است با تصویب یک قطعنامه‌ی دیگر مسیر قبلی دور زدن تحریم را مسدود کنند. بنابراین همواره باید آماده‌ی مواجهه با این وضعیت و خنثی کردن اقدامات آنان باشیم. برای نمونه آنها ابتدا سلاح‌های غیر متعارف را بر ما تحریم کردند؛ بعد از آن نوبت به سلاح‌های متعارف رسید. پس از آن هم کار تحریم را به بانک‌ها و مؤسسات بیمه‌ای هم کشیدند.

آنها مدام در حال ایجاد سد در برابر ما هستند. در این وضعیت ما باید کاری کنیم که این اقدامات زشت غرب تقبیح شود، چراکه اقدامات آنها ظاهر حقوق بشری دارد، اما در باطن مشی ظالمانه‌ای را دنبال می‌کند. ما باید ثابت کنیم در دنیایی که به سمت جهانی شدن می‌رود و فاصله‌ها هر روز کمتر و کمتر می‌شود، اعمال چنین تحریم‌هایی ناهمخوان است.