امروز دوشنبه، ۲ اردیبهشت ۱۴۰۴
یادداشتی از حجت الاسلام مهدوی راد
درسهایی از کتاب‌نگری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای روز جمعه ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۷ از سی و یکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در مصلای امام خمینی رحمه‌الله بازدید کردند، این بازدید که در حدود ۹۰ دقیقه به طول انجامید حاوی نکات مختلفی بود که پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR بخش‌هایی از آن را به قلم حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مهدوی‌راد -که در جریان این بازدید حضور داشتند- در این یادداشت منتشر میکند.
سپاس خداوند سبحان را که امسال هم مانند برخی سال‌های پیشین، توفیق را رفیق راه ساخت که در نمایشگاه کتاب در محضر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای باشم.
در آغاز ورود رهبر معظم انقلاب، وقتی ایشان بنده را دیدند، اظهار ارادت کردم و عرض کردم: الحمدلله این بخش از تفسیر شما –تفسیر سوره‌ی برائت- هم چاپ شد و چقدر خوب، منقح و روزآمد با آن مقدمه‌ی طولانی و فاخر که دوستان زحمت کشیدند.
فرمودند: «شما نوشته‌اید؟» عرض کردم خیر، دوستان زحمت کشیده‌اند؛ با من هم مشورت می‌کردند. عرض کردم: و نیز کتاب مجموعه سخنرانی‌هایی که همه و حتی حضرت‌عالی تصور می‌کردند که گم شده و پیدا نمی‌شود: کتاب همرزمان حسین (علیه‌السلام).
بیفزایم که تفسیر سوره‌ی برائت در سال ۱۳۵۱ در مدرسه‌ی میرزا جعفر مشهد، پنجشنبه‌ها و جمعه‌ها ساعت هفت صبح تدریس می‌شد. این بنده در این جلسات از آغاز تا پایان حضور داشتم. تفسیر از ابعاد هدایتی، اجتماعی، جهت‌آفرین و به تعبیر خود آن بزرگوار «سپیده‌گشا و زندگی‌ساز» برخوردار بود. همچنین کتاب همرزمان حسین(علیه‌السلام)، مجموعه‌ی ۱۰ سخنرانی درباره‌ی سیره‌ی معصومان (علیهم‌السلام) حقاً و انصافاً کم‌نظیر است؛ به‌ویژه آخرین سخنرانی در موضوع «تقیه در سیره‌ی امامان» که بی‌نظیر است و چند سخنرانی در موضوع «دو امام مجاهد» که در سه سخنرانی آن درباره‌ی امام حسین (علیه‌السلام) حضور داشتم.
امیدوارم بحث‌های مسجد کرامت که موضوعات آن بسیار دقیق و هوشمندانه برگزیده شده بود و ابعاد تحریف‌زدایی، روشنگری و استوارسازی مفاهیم در آن سلسله، بسیار قابل توجه بود، پیدا شود و نشر یابد؛ مانند «صبر» و «نماز» و این سه سخنرانی که نشر یافته است.
سپاس خداوند سبحان را که امسال هم مانند برخی سال‌های پیشین، توفیق را رفیق راه ساخت که در نمایشگاه کتاب در محضر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای باشم.در آغاز ورود رهبر معظم انقلاب، وقتی ایشان بنده را دیدند، اظهار ارادت کردم و عرض کردم: الحمدلله این بخش از تفسیر شما –تفسیر سوره‌ی برائت- هم چاپ شد و چقدر خوب، منقح و روزآمد با آن مقدمه‌ی طولانی و فاخر که دوستان زحمت کشیدند.
فرمودند: «شما نوشته‌اید؟» عرض کردم خیر، دوستان زحمت کشیده‌اند؛ با من هم مشورت می‌کردند. عرض کردم: و نیز کتاب مجموعه سخنرانی‌هایی که همه و حتی حضرت‌عالی تصور می‌کردند که گم شده و پیدا نمی‌شود: کتاب همرزمان حسین (علیه‌السلام).
بیفزایم که تفسیر سوره‌ی برائت در سال ۱۳۵۱ در مدرسه‌ی میرزا جعفر مشهد، پنجشنبه‌ها و جمعه‌ها ساعت هفت صبح تدریس می‌شد. این بنده در این جلسات از آغاز تا پایان حضور داشتم. تفسیر از ابعاد هدایتی، اجتماعی، جهت‌آفرین و به تعبیر خود آن بزرگوار «سپیده‌گشا و زندگی‌ساز» برخوردار بود. همچنین کتاب همرزمان حسین(علیه‌السلام)، مجموعه‌ی ۱۰ سخنرانی درباره‌ی سیره‌ی معصومان (علیهم‌السلام) حقاً و انصافاً کم‌نظیر است؛ به‌ویژه آخرین سخنرانی در موضوع «تقیه در سیره‌ی امامان» که بی‌نظیر است و چند سخنرانی در موضوع «دو امام مجاهد» که در سه سخنرانی آن درباره‌ی امام حسین (علیه‌السلام) حضور داشتم.
امیدوارم بحث‌های مسجد کرامت که موضوعات آن بسیار دقیق و هوشمندانه برگزیده شده بود و ابعاد تحریف‌زدایی، روشنگری و استوارسازی مفاهیم در آن سلسله، بسیار قابل توجه بود، پیدا شود و نشر یابد؛ مانند «صبر» و «نماز» و این سه سخنرانی که نشر یافته است.
باری، رهبر انقلاب در ادامه در غرفه‌ی «انتشارات سخن» با دقتِ تمام، عناوین را نگریستند، مجموعه‌ی سه جلدی درباره‌ی حافظ از سلسله آثار گران‌قدر استاد شفیعی کدکنی را معرفی کردم و عرض کردم که برای اولین‌بار است که از استاد درباره‌ی حافظ این‌همه مطلب یکجا نشر می‌یابد و نیز "منتهی الارب" را، و مجموعه‌ای فاخر از انتشارات مشترک «سخن» و «موقوفات افشار».
وقتی "نامه‌ی خسروانِ" شاهنامه‌پژوه باریک‌بین و استوارنویس آقای سجاد آیدین‌لو را معرفی کردم، ورق زدند و تأمل کردند و فرمودند: «یکی دو سال قبل هم گزیده‌ای از شاهنامه را برایم فرستاده بودند که خواندم؛ آن هم بسیار خوب بود.»
مجموعه‌ی این آثار را که به‌دقت ملاحظه کردند، فرمودند: «ایشان ماشاءالله موفق هستند.»
بر روی هم، همراهی با حضرت آقا در کتاب‌نگری، بسیار درس‌آموز است. ایشان هنوز هم در خواندن آثار ادبیِ فاخر و میراثِ مکتوبِ تمدّن اسلامی به‌روز هستند:
۱) برخی از آثار ادبی چاپ‌شده در سال‌های پیش را فرمودند: «۵۰ سال پیش این را خوانده‌ام.»
۲) یکی از آثار ادبی بسیار مهم ترجمه‌شده با مجلدات زیاد را فرمودند خوانده‌اند و در چگونگی آن اظهار نظر کردند.
۳) درباره‌ی ظاهر کتاب، کاغذ، تجلید و قیمت آن به‌درستی و دقت اظهار نظر می‌کردند و با تورقی از کتابی فرمودند: «گران است» و آن‌گاه رو به آقای صالحی یادآوری کردند: «مسئله‌ی کاغذ را حل کنید.»
۴) حضرت آقا از آن روزگارانی که برای استفاده و تعلیم و بهره‌گیری در محضرشان بودیم، کتاب را که می‌خواندند در آغاز و یا پایانش نظرشان را درباره‌ی کتاب می‌نوشتند. یکی از ناشران درخواست کردند که ایشان در کتابی چیزی بنویسند، فرمودند: «من باید کتاب را بخوانم و حس و برداشتم از کتاب را بنویسم.»
۵) پس از گلگشتی درس‌آموز و تنبه‌آفرین برای ما، در فضایی که از قبل آماده شده بود نشستند، در این هنگام درباره‌ی کتاب و نشر، خطاب به جناب آقای دکتر جوادی (معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) و حضرت آقای دکتر صالحی (وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی) فرمودند:
«کتاب بسیار مهم است. نقش کتاب با همه‌ی فرازها و فرودها باقی می‌ماند، نقش کتاب ازبین‌رفتنی نیست؛ بنابراین نشر را جدی بگیرید. ممیزی هم بقاعده و دقیق باید باشد؛ نه‌تنها اشکالی ندارد، لازم است و همه‌جای دنیا هم هست. کجاست که خط قرمزهایی نداشته باشد؟» بعد مواردی هم یاد کردند.
۶) واقعاً پیوند رهبر انقلاب با کتاب شگفت‌انگیز است. در مواردی در گزارش‌ها آمده است و در این دیدار هم اشاره فرمودند که در همین روزگار رهبری، "خانواده‌ی تیبو" را خوانده‌اند و در ملاقات با جمعی که زنده‌یاد ابوالحسن نجفی در میانشان بوده‌اند، از اینکه حضرت آقا کتاب را خوانده‌اند، ایشان و آن جمع -که یکسر اهل قلم و دانش بودند- تعجب کرده بودند و ایشان نقدهایی را هم مطرح کرده بودند.
وقتی "نامه‌ی خسروانِ" شاهنامه‌پژوه باریک‌بین و استوارنویس آقای سجاد آیدین‌لو را معرفی کردم، ورق زدند و تأمل کردند و فرمودند: «یکی دو سال قبل هم گزیده‌ای از شاهنامه را برایم فرستاده بودند که خواندم؛ آن هم بسیار خوب بود.»
مجموعه‌ی این آثار را که به‌دقت ملاحظه کردند، فرمودند: «ایشان ماشاءالله موفق هستند.»
بر روی هم، همراهی با حضرت آقا در کتاب‌نگری، بسیار درس‌آموز است. ایشان هنوز هم در خواندن آثار ادبیِ فاخر و میراثِ مکتوبِ تمدّن اسلامی به‌روز هستند:
۱) برخی از آثار ادبی چاپ‌شده در سال‌های پیش را فرمودند: «۵۰ سال پیش این را خوانده‌ام.»
۲) یکی از آثار ادبی بسیار مهم ترجمه‌شده با مجلدات زیاد را فرمودند خوانده‌اند و در چگونگی آن اظهار نظر کردند.
۳) درباره‌ی ظاهر کتاب، کاغذ، تجلید و قیمت آن به‌درستی و دقت اظهار نظر می‌کردند و با تورقی از کتابی فرمودند: «گران است» و آن‌گاه رو به آقای صالحی یادآوری کردند: «مسئله‌ی کاغذ را حل کنید.»
۴) حضرت آقا از آن روزگارانی که برای استفاده و تعلیم و بهره‌گیری در محضرشان بودیم، کتاب را که می‌خواندند در آغاز و یا پایانش نظرشان را درباره‌ی کتاب می‌نوشتند. یکی از ناشران درخواست کردند که ایشان در کتابی چیزی بنویسند، فرمودند: «من باید کتاب را بخوانم و حس و برداشتم از کتاب را بنویسم.»
۵) پس از گلگشتی درس‌آموز و تنبه‌آفرین برای ما، در فضایی که از قبل آماده شده بود نشستند، در این هنگام درباره‌ی کتاب و نشر، خطاب به جناب آقای دکتر جوادی (معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) و حضرت آقای دکتر صالحی (وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی) فرمودند:
«کتاب بسیار مهم است. نقش کتاب با همه‌ی فرازها و فرودها باقی می‌ماند، نقش کتاب ازبین‌رفتنی نیست؛ بنابراین نشر را جدی بگیرید. ممیزی هم بقاعده و دقیق باید باشد؛ نه‌تنها اشکالی ندارد، لازم است و همه‌جای دنیا هم هست. کجاست که خط قرمزهایی نداشته باشد؟» بعد مواردی هم یاد کردند.
۶) واقعاً پیوند رهبر انقلاب با کتاب شگفت‌انگیز است. در مواردی در گزارش‌ها آمده است و در این دیدار هم اشاره فرمودند که در همین روزگار رهبری، "خانواده‌ی تیبو" را خوانده‌اند و در ملاقات با جمعی که زنده‌یاد ابوالحسن نجفی در میانشان بوده‌اند، از اینکه حضرت آقا کتاب را خوانده‌اند، ایشان و آن جمع -که یکسر اهل قلم و دانش بودند- تعجب کرده بودند و ایشان نقدهایی را هم مطرح کرده بودند.
اکنون که این گزارش‌گونه به اینجا رسید، خاطره‌ای را بنویسم:
روزگاری که در مشهد، گاه افتخار حضور در محضر پرفیض آن بزرگوار را داشتیم؛ یک‌بار فرمودند: «من حدود هزار رُمان خوانده‌ام». این گذشت تا پس از انقلاب اسلامی و در روزگاران ریاست جمهوری، در مصاحبت خدمت ایشان عرض کردم: قبل از انقلاب از حضرت‌عالی شنیدم که فرمودید هزار رُمان خوانده‌اید. فرمودند: «عدد یادم نیست اما هر آنچه در حوزه‌ای که اشاره کردید نشر یافته و شایسته‌ی خواندن بوده، چه ترجمه و چه اصل، خوانده‌ام.»
زنده‌یاد غلامرضا قدسی، ادیب و سخن‌سرای فرزانه‌ی روزگار معاصر -که استاد محمدتقی شریعتی درباره‌ی ایشان فرمودند: آقای قدسی در غزل‌سرایی اعجاز می‌کنند- در مقامی فرمودند: نثر آقا سید علی آقا(۱) در میان روحانیان بی‌نظیر و در میان غیر روحانیان(۲) کم‌نظیر است.
باری، از سخن سخن برآید. روایت این دیدار باعث شد این خاطرات هم گفته شود. در ادامه‌ی دیدار، رهبر معظم انقلاب غرفه‌هایی را دیدند و با صاحبان غرفه‌ها و نیز کسانی از اهل قلم سخن گفتند ... تا پایان دیدار.
۱) آیت‌الله خامنه‌ای
۲) عین تعبیر ایشان درباره‌ی غیر روحانیون، «مکلّاها» بود.
روزگاری که در مشهد، گاه افتخار حضور در محضر پرفیض آن بزرگوار را داشتیم؛ یک‌بار فرمودند: «من حدود هزار رُمان خوانده‌ام». این گذشت تا پس از انقلاب اسلامی و در روزگاران ریاست جمهوری، در مصاحبت خدمت ایشان عرض کردم: قبل از انقلاب از حضرت‌عالی شنیدم که فرمودید هزار رُمان خوانده‌اید. فرمودند: «عدد یادم نیست اما هر آنچه در حوزه‌ای که اشاره کردید نشر یافته و شایسته‌ی خواندن بوده، چه ترجمه و چه اصل، خوانده‌ام.»
زنده‌یاد غلامرضا قدسی، ادیب و سخن‌سرای فرزانه‌ی روزگار معاصر -که استاد محمدتقی شریعتی درباره‌ی ایشان فرمودند: آقای قدسی در غزل‌سرایی اعجاز می‌کنند- در مقامی فرمودند: نثر آقا سید علی آقا(۱) در میان روحانیان بی‌نظیر و در میان غیر روحانیان(۲) کم‌نظیر است.
باری، از سخن سخن برآید. روایت این دیدار باعث شد این خاطرات هم گفته شود. در ادامه‌ی دیدار، رهبر معظم انقلاب غرفه‌هایی را دیدند و با صاحبان غرفه‌ها و نیز کسانی از اهل قلم سخن گفتند ... تا پایان دیدار.
۱) آیت‌الله خامنه‌ای
۲) عین تعبیر ایشان درباره‌ی غیر روحانیون، «مکلّاها» بود.
