آماده بودن برای دفاع از کشور، اصلی‌ترین مأموریت نیروهای مسلح جمهوری اسلامی است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار با فرماندهان و کارکنان ارتش، با استناد به آیه‌ی قرآن کریم، ابعاد مسأله‌ی آمادگی نظامی را تبیین کردند. به‌همین مناسبت پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR در این متن به بررسی ابعاد این موضوع براساس بیانات فرمانده کل قوا می‌پردازد.

جنگ و نبرد نظامی یکی از برنامه‌های استکبار جهانی برای گسترش نفوذ سلطه‌ی خود در سایر کشورها است. هر کشوری برای حفظ استقلال و هویت خود باید بتواند در مقابل حملات دشمنان از خود دفاع کند. انقلاب اسلامی ایران از ابتدای تشکیل با توطئه‌های مستکبرین روبرو بوده است. با توجه به این چالش، باید در کشور نیروهای مسلح مقتدری وجود داشته باشند که از حداکثر توانایی برخوردار باشند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این زمینه در دیدار فرماندهان و کارکنان ارتش جمهوری اسلامی فرمودند: «[خصوصیتی] که باید نیروهای مسلح ما به آن توجه داشته باشند، خوشبختانه توجه هم کرده‌اند و این کاملاً آشکار است، مسئله‌ی عمل به آیه‌ی شریفه‌ی «وَ اَعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّةٍ وَ مِن رِباطِ الخَیلِ تُرهِبونَ بِه‌ عَدُوَّ اللهِ وَ عَدُوَّکُم»[۱] است. معنای این آیه این است که غافلگیر نشوید؛ معنایش این است که اگر چنانچه دشمنی به شما حمله کرد، شما بر اثر کمبود امکانات، کمبود سلاح و مهمات، کمبود آمادگی، خسارت تحمل نکنید، که خسارت شما خسارت ملت است، خسارت شما خسارت اسلام است». ۱۳۹۴/۰۱/۳۰ [۲]

این آیه یکی از آیات کلیدی قرآن درباره‌ی لزوم توانایی رزمی مسلمانان است. در این یادداشت تلاش شده است با بهره‌گیری از بیانات رهبر انقلاب اسلامی آشنایی بیشتری با معنای این آیه پیدا کنیم.
 

 

آمادگی همیشگی برای مقابله با دشمنان
هنگامی که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم از مکه به مدینه هجرت کرد، دشمنان زیادی از یهودیان مدینه در مقابل او قد علم کردند. غزوه‌های بسیار از قبیل بدر[۳]، احد[۴]، خندق[۵]، خیبر[۶] در این سال‌ها حکایت از جدال سخت دشمنان با گسترش اسلام دارد. آیه‌ی مذکور که در سوره‌ی انفال قرار دارد در مدینه و حداقل بعد از جنگ بدر[۷] نازل شده است؛ دورانی که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم چند جنگ نظامی را پشت سر گذاشته و در حال پی‌ریزی بنای حکومت اسلامی است.

پیش از آیه‌ی ۶۰ سوره‌ی انفال، خداوند خطاب به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم می‌فرماید کافرانی که در پیمان‌هایشان نقض عهد می‌کنند، اگر در میدان جنگ آنها را یافتی هلاکشان کن  و اگر از نقض پیمان گروهی می‌ترسی به آنان خبر ده که پیمان بین آنها گسسته است.[۸] بالاخره بعد از اینکه با پیمان‌شکنان برخورد کردی و با خائنان قطع رابطه کردی باید مسلمانان از لحاظ تجهیزات نظامی به حداکثر توانایی برسند تا به‌ وسیله‌ی این آمادگی، دشمنان خدا و دشمنان حکومت اسلامی هراسان شوند. این خلاصه‌ای از فضای نزول این آیه‌ی شریفه بود که ما را برای فهم عمیق‌تر و تطبیق آن با شرایط دوران فعلی کمک می‌کند. دستورات قرآن کریم مخصوص یک زمان و یک قوم خاص نیست و در همه‌ی شرایط جاری و ساری است.[۹] در ادامه با بررسی کاربرد این آیه در بیانات رهبر انقلاب اسلامی، معنای آیه را برای امروز خود بیشتر متوجه خواهیم شد.

دستگاه استکباری جهان در طول دوران انقلاب هرگونه تلاشی برای براندازی این نظام انجام داده است. بعد از هشت سال جنگ تحمیلی، یکی از ابزارهای دشمنان تهدید نظامی جمهوری اسلامی بوده است. ایجاد آمادگی رزمی در چنین شرایطی بیش از هر موقع دیگری الزامی است: «حتی اگر تهدید هم نمی‌کردند باید ما این مراقبت را می‌کردیم، این آمادگی‌ها را افزایش می‌دادیم؛ حالا که صریحاً هم دارند تهدید می‌کنند.» ۱۳۹۴/۰۱/۳۰ [۱۰] لزوم اقتدار نیروهای مسلح نظام اسلامی در همه‌ی زمان‌ها قابل خدشه نیست، چون منطبق بر دستور قرآنی است: «نظام اسلامی که با استکبار و ظلم جهانی پنجه در افکنده است، همیشه منتظر توطئه‌ها و ضربه‌ها و تعدی‌ها و تجاوزهای دشمنان باید باشد؛ خود را آماده نگه دارد. این دستور قرآنی است: و اعدّوا لهم ما استطعتم من قوّة و من رباط الخیل.» ۱۳۸۸/۰۲/۲۳ [۱۱] در اقتدار نیروهای مسلح نباید به هیچ حدی اکتفا شود؛ هر روز باید آماده‌تر از دیروز بود تا در عرصه‌ی هماوردی با دشمنان، توانایی ایجاد هراس داشته باشند: «ممکن است ملت ایران و کشور عزیز ما تا سال‌های متمادی هم مورد تهاجم هیچ دشمنی قرار نگیرد... اما این نباید موجب کاهش آمادگی‌ها شود؛ همیشه باید آماده بود.» ۱۳۸۳/۱۲/۱۹ [۱۲]

وظیفه داشتن همه افراد جامعه در ایجاد آمادگی
اولین کسانی که باید در این زمینه تلاش کنند نیروهای مسلح هستند؛ ولی این به معنای سلب مسئولیت از بقیه‌ی افراد جامعه نیست. در این آیه خداوند خطاب به همه‌ی مسلمانان این مهم را تذکر می‌دهد که «باید این حکم "اعدّوا" را به معنای دقیق کلمه بفهمیم و عمل کنیم. از لحاظ نظامی، در درجه‌ی اول، ارتش و سپاه و سپس آحاد مردم باید آمادگی داشته باشند... دفاع و پشتیبانی و کمک به ارتش و سپاه، وظیفه‌ی همه است. بسیج، یعنی مجموعه‌ی آحاد ملت؛ آنهایی که می‌توانند دفاع کنند.» ۱۳۶۹/۰۹/۲۴ [۱۳] «بسیج مایه‌ی عزت کشور و نظام است. چرا؟ چون معنای بسیج حضور متن مردم در عرصه‌های فعالیت‌های اساسی برای ملت و کشور است. هر دولتی و هر کشوری وقتی مردم را داشته باشد، هر جایی که متن مردم حضور پیدا کنند و مردم حرکت بکنند به یک سمتی، پیروزی قطعی است.» ۱۳۹۲/۰۸/۲۹ [۱۴]

مصادیق ایجاد آمادگی
الف. روحیه معنوی
از نظر اسلام توانایی نظامی تنها عامل پیروزی نیست. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدارهای خود با نیروهای مسلح همیشه این نکته را تذکر داده‌اند که «کسی نگوید که ابزارهای دشمنان و تهدیدکنندگان از ما پیشرفته‌تر است؛ زیرا پاسخ این سخن آن است که ما در مقابل، ایمان و عزم و ایستادگی‌مان، از همه‌ی کسانی که با ما روبه‌رو هستند بیشتر است و این، تعیین‌کننده می‌باشد.» ۱۳۶۹/۰۹/۲۴ [۱۵]

با بررسی نمونه‌هایی از جنگ‌هایی که در تاریخ معاصر به‌ وقوع پیوستند و مقایسه‌ی دو جبهه‌ای که درگیر مبارزه بودند، نقش عنصر معنویت را به‌وضوح می‌توان مشاهده کرد. هشت سال جنگ تحمیلی ایران، جنگ ۳۳ روزه‌ی لبنان، جنگ ۲۲ روزه‌ی غزه و جنگ‌های دیگری که یک طرف آن گروهی خدانشناس و مادی محض بودند و طرف دیگر که با خدا ارتباط داشتند: «آنچه که تعیین‌‌‌کننده است، اراده‌‌‌ی الهی است. هرچه نیروهای مسلح خودشان را، دل‌های خودشان را، جان‌های پاکیزه‌‌‌ی خودشان را با یاد خدا و ذکر خدا و معنویات مأنوس‌‌‌تر کنند، توانائی آنها بیشتر خواهد شد، قدرت بازدارندگی آنها بیشتر خواهد شد.» ۱۳۹۱/۰۷/۲۱ [۱۶] فداکاری، شجاعت و عزم راسخ همگی از دیگر مؤلفه‌هایی هستند که باید در آمادگی‌های روحی نیروهای مسلح وجود داشته باشد. ۱۳۹۳/۰۸/۲۶ [۱۷]

ب. هوشیاری و بصیرت
بصیرت و نگاه عمیق به اوضاع جهان یکی از عناصر تأثیرگذار بر موفقیت نیروهای مسلح است. به بیان دیگر لازمه‌ی آمادگی نظامی، شناخت دقیق از اطراف و تشخیص دوست و دشمن است. به نظر رهبر معظم انقلاب نیروهای مسلح در عرصه‌های گوناگون «حضور هوشمندانه و آگاهانه و مقتدرانه‌ای» ۱۳۸۸/۰۲/۲۳ [۱۸] دارند. در داخل کشور ممکن است مسائل زیادی اتفاق بیفتد، عده‌ای مشغول کارهای شخصی یا گروه‌هایی درگیر مسائل حزبی و جناحی باشند اما اگر نیروهای مسلح «دائم هشیار بودند، مراقب بودند، حرکات دشمن را رصد کردند، از هیچ نقطه‌ای غافل نشدند، امنیت داخل حصار محفوظ خواهد بود... در همه‌ی احوال، هر اتفاقی در داخل رخ می‌دهد، حصار نیروهای مسلح باید محفوظ باشد.» ۱۳۸۹/۰۱/۲۲ [۱۹]

نکته‌ی دیگری که ذیل بصیرت نیروهای مسلح مطرح می‌شود «تقویت بنیه‌ی علمی و معرفتی نظامیان» است. رهبر معظم انقلاب توانایی ایستادگی نیروهای مسلح را منوط بر داشتن مبانی نظری مستحکم می‌دانند. اگر کسی با تکیه بر احساسات وارد میدانی بشود با هر تندبادی منحرف می‌شود. «یکی از کارهای مهم شما جوانان عزیز این است که مبانی نظری انقلاب را عمیقاً بشناسید.» ۱۳۹۲/۰۳/۰۶ [۲۰] ایستادگی و محافظت از انقلاب بدون آگاهی از مبانی آن استحکام‌بخش نیست. هر آنچه که از وعده‌های الهی در قرآن آمده بود، انقلاب اسلامی آنها را در عمل آزموده است. رهبر انقلاب خطاب به نیروهای مسلح می‌فرمایند: «عینیت این نظریه را در طول این سال‌ها بدانید؛ تاریخ انقلاب را بدانید.» ۱۳۹۲/۰۳/۰۶ [۲۱]

ج. امکانات نظامی
آمادگی‌های نظامی و تسلیحاتی اگرچه به‌عنوان علتی مستقل باعث پیروزی نمی‌شود، اما خداوند متعال بدون تلاش از سوی بندگان، کمکش را برای هیچ قومی نمی‌فرستد. [۲۲] در آیه‌ی شریفه‌ی «وَ أَعِدُّواْ لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ وَ مِن رِّبَاطِ الْخَیْلِ» «هر نیرویى در قدرت دارید، براى مقابله با آنها [دشمنان‌]، آماده سازید! و (همچنین) اسب‌هاى ورزیده»، در آن دوران اسبان جنگی یکی از ابزارهای اصلی پیکار و جنگ بوده است. در هر زمان وظیفه‌ی مسلمانان است که ابزارهای جنگی زمانه‌ی خود را فراهم آورند. رهبر انقلاب اسلامی با توجه به شرایط دنیای معاصر و تهدیدات مختلف از سوی دستگاه استکبار پیشرفت نیروهای مسلح در بخش امکانات نظامی را یکی از اصول غیرقابل توقف بیان کردند: «همه‌ی دستگاه‌های جمهوری اسلامی - از وزارت دفاع تا سازمان‌های ارتش و سپاه و دیگر دستگاه‌های مختلف - باید این را به‌عنوان یک دستورالعمل بشناسند و آمادگی‌ها را روزبه‌روز افزایش بدهند؛ هم در زمینه‌ی تسلیحات، هم در زمینه‌ی سازماندهی‌ها، هم در زمینه‌ی آن چیزی که در نیروهای مسلح بیشترین تأثیر را دارد یعنی آمادگی روحی و روحیه.» ۱۳۹۴/۰۱/۳۰ [۲۳]

از دیگر توصیه‌های ایشان به جوانانی که در نیروهای مسلح مشغول خدمت هستند، حفظ روحیه‌ی نظامی‌گری، خوب فراگرفتن آموزش‌های نظامی و روحیه‌ی ابتکار در علوم نظامی و ساخت تجهیزات است. ۱۳۹۳/۰۸/۲۶ [۲۴]

جمع‌بندی
بنابراین آمادگی نیروهای مسلح برای حکومت اسلامی یک ضرورت است. آمادگی همیشگی، آمادگی برای حمله نیست بلکه باعث می‌شود دشمن از فکر حمله به حکومت اسلامی ترس داشته باشد. این آمادگی‌ها به حکم آیه‌ی «اعدوا لهم ما استطعتم من قوة» بر نیروهای مسلح کشور و بر همه‌ی آحاد جامعه لازم است و «وجود نیروهای مسلح مستقل، آگاه، مبتکر، شجاع، فداکار، بدون اینکه گلوله‌ای هم شلیک بکنند، برای یک کشور امنیت‌آور است» ۱۳۹۱/۰۶/۲۸ [۲۵] همچنین درصورت حمله‌ی دشمن «دفاع جانانه»ی مسلمانان باعث حفظ جامعه و بالاتر از آن حفظ اسلام می‌شود. «امروز دشمنان ما، جمهوری اسلامی را متهم می‌کنند به دخالت در اینجا و آنجا، که این خلاف واقع است؛ چنین چیزی وجود ندارد؛ ما در هیچ‌جا دخالت نمی‌کنیم. ما در آنجایی که مورد تهاجم قرار بگیریم البته دفاع می‌کنیم، دفاع جانانه، اما دخالت نمی‌کنیم... جمهوری اسلامی ثابت کرده است و نشان داده است که در دفاع از خود کاملاً مقتدرانه و در نهایت اقتدار عمل می‌کند.» ۱۳۹۴/۰۱/۳۰ [۲۶]