1401/08/25
| پرونده «رسم کتاب‌خوانی» |
ادبیات پایداری به یک مکتب ادبی تبدیل شده است
توصیه به کتاب‌خوانی و تذکر نسبت به پایین بودن میزان مطالعه در بین اقشار مختلف جامعه از نکاتی است که در بیانات رهبر انقلاب اسلامی مورد تأکید قرار گرفته است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای خردادماه ۱۳۹۸ با اشاره به مطلوب نبودن وضعیت رواج کتاب در بین نسل جوان خطاب به دانشجویان گفتند: «شما احتیاج دارید بخوانید، احتیاج دارید بدانید. شما نهضت کتاب‌خوانی باید راه بیندازید، واقعاً کتاب بخوانید، مطالعه کنید.» ۱۳۹۸/۰۳/۰۱در بین موضوعات متعددی که نویسندگان به آن پرداخته‌اند، حوزه ادبیات دفاع مقدس و خاطرات مربوط به آن دوران از سرفصل‌هایی است که مورد توجه ویژه رهبر انقلاب قرار داشته و تاکنون نیز تقریظ‌های متعددی از ایشان بر کتب دفاع مقدس نیز منتشر شده است.
برهمین اساس رسانه KHAMENEI.IR به مناسبت بیست و چهارم آبان‌ماه و آغاز هفته کتاب سلسله گفت‌وگوهایی با فعالان حوزه کتاب و ادبیات داشته است. در ادامه سلسله مطالب این پرونده آقای هدایت‌الله بهبودی نویسنده، تاریخ‌نگار و از برندگان جایزه کتاب سال و جایزه ادبی جلال، به بررسی شاخصه‌های مکتب ادبیات پایداری در انقلاب اسلامی پرداخته‌اند.
خاطره‌نگاری و ترویج ادبیات دفاع مقدس یک از موضوعات مورد تأکید رهبر انقلاب در سال‌های پس از جنگ بوده است. حمایت‌های ایشان چه نقشی در استمرار و گسترش ادبیات دفاع مقدس داشته است؟
تا آنجایی که ذهن من یاری می‌کند و مشاهدات من گواهی می‌دهد، در ایران، مسئولی که مثل رهبر انقلاب به مقوله دفاع مقدس اهمیت دهد، نداریم. به یاد نمی‌آورم که کسی به‌اندازه ایشان، به دارایی‌های معنوی باقی‌مانده از دوران هشت سال دفاع مقدس، اهمیت داده باشد. فارغ از هرگونه علاقه‌مندی شخصی وقتی به کردار و عمل و گفتار ایشان در مقاطع مختلف نگاه می‌کنم، ایشان را در رتبه اول می‌بینم.ایشان در مناسبت‌های مختلف، بر مفاهیمی تأکید داشته و بعضی از جملات ایشان تبدیل به عنوان شده است؛ از جمله اینکه فرمودند «جنگ، یک گنج است». ۱۳۷۰/۰۴/۲۵ این جمله ماندگار شده است و همچنان قدرت به علاقه‌مندان این حوزه توان و نیرو می‌دهد.
سال ۷۰ بود که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، از نویسندگان دفتر ادبیات و هنر مقاومت -که در سال ۶۷ در حوزه هنری تأسیس شده بود- دعوت کردند که با ایشان دیداری داشته باشند. از دفتر تماس گرفتند و گفتند که چنین دیداری وجود دارد. این برنامه‌ها از همان سال‌ها نشان دغدغه‌مندی رهبر انقلاب درباره ادبیات مقاومت است.
رهبر انقلاب به‌شدت اهل مطالعه هستند؛ اگر روزی به کتابخانه ایشان دسترسی باشد، لابد خواهیم دید که حاشیه‌ای در ابتدا یا انتهای کتاب‌ها نوشته شده و درباره آن‌ها اظهارنظر کرده‌اند؛ اما اغلب تقریظ‌هایی که تاکنون از ایشان در دسترس قرار گرفته مربوط به کتاب‌های دفاع مقدس است. باید پرسید چرا کتاب‌های دفاع مقدس؟ این را می‌شود از بیانات ایشان در آن دوسه‌دهه هم فهمید. می‌توان دریافت که رهبر انقلاب به استمرار آنچه از جنگ هشت‌ساله ما به جای مانده است، مُصر هستند و این دارایی معنوی را برای زنده‌بودن جامعه، دفاع از آرمان‌ها و سرزمین در مواقف دیگر، برای برداشتن قدم‌های بزرگ روبه‌جلو و پیشرفت کشور مفید می‌دانند. اگر آن فرهنگ به ذهن و ضمیر جامعه تزریق شود، می‌تواند در پیشبرد راه و در بزنگاه‌های دیگر، برای حال مملکت و برای حال آرمان‌ها و اعتقادات این مردم مفید باشد. از این جهت است که ایشان اجازه داده‌اند که این حاشیه‌نویسی‌ها یا تقریظ‌ها منتشر بشود.
به عنوان یک نویسنده بگویید، این تقریظ‌ها چه تأثیری در انگیزه سایر نویسندگان برای فعالیت در حوزه ادبیات دفاع مقدس داشته است؟ این تقریظ‌ها، تأثیر چشم‌گیر و قابل‌توجهی در چاپ و توزیع و خرید کتاب‌های مربوط به جنگ داشت. از طرفی هم، ناشران با برگزاری مسابقه‌های کتاب‌خوانی و مانند آن باعث شدند که کتاب‌ها بیشتر دیده شوند و چقدر جوان‌هایی که به این موضوعات جذب شدند و کتاب‌ها را خریدند! شمارگان بعضی از کتاب‌ها از صد هزار عبور کرده است که شاید الان به دویست‌سیصد هزار هم رسیده باشد. اینها جزو اتفاقات بی‌سابقه‌ای بود که در این عرصه رخ داد و کتاب‌های مربوط به جنگ را جزو کتاب‌های برتر و پرمخاطب این مملکت قرار داد. خب طبیعتاً این کتاب‌ها، به‌برکت این حاشیه‌نویسی‌ها و این تقریظ‌ها به این مرتبه‌ها رسید.با یقین می‌شود گفت که بیشتر این نویسنده‌ها دل‌گرم شدند. در کاری که داشتند، پایداری به خرج دادند و قطعاً این تقریظ‌ها با نیرویی که به این نویسندگان داد به توسعه ادبیات پایداری بسیار کمک کرد.
ارزیابی شما از وضعیت آثار دفاع مقدس از سال ۶۸ تا امروز چگونه است؟ ما سال ۶۸ با یک جریان ادبی مواجه شدیم. از ابتدا، سپاه کارهایی در این زمینه انجام می‌داد؛ اما من بی‌تعصب عرض می‌کنم، بعد از تأسیس دفتر ادبیات و هنر مقاومت در سال ۶۷ در حوزه هنری، رفته‌رفته این کار تکثیر شد و مورد توجه قرار گرفت. سپس این کارها توسط سازمان‌ها یا دیگر اشخاص علاقه‌مند پیگیری و در دفتر ادبیات چندبرابر و باعث شد که الان ما با یک جریان ادبی مواجه هستیم. امروز ادبیات پایداری، بی‌شک تبدیل به یک مکتب ادبی و یک جریان ادبی شده است.شما به شمارگان کتاب‌هایی که با این عنوان منتشر می‌شود، نگاه کنید. به استقبال جامعه از اینها نگاه کنید. خب مگر شاخص‌های یک مکتب ادبی چیست؟ همین‌هاست دیگر. ما الان از این کتاب‌ها، در سایر هنرها استفاده می‌کنیم. این کتاب‌ها در نمایشنامه‌نویسی، در فیلم‌نامه‌نویسی، در سخنرانی‌ها و منابر و حتی در اشعار و ضرب‌المثل‌ها مورد استفاده قرار گرفته و وارد فرهنگ عامه مردم شده است. خب اینها ویژگی‌های یک مکتب ادبی است. ما اگر ادبیات پایداری را یک جریان و یک مکتب ندانیم، به‌نظر من بی‌انصافی کردیم. ما به آن هدف رسیدیم؛ منتها این جریان نباید متوقف بشود و همچنان باید ادامه پیدا بکند؛ البته به شکلی حرفه‌ای‌تر و اصولی‌تر و گزیده‌تر تا بتواند مخاطبان بیشتری را به خودش جلب بکند.