در این گزارش نگاهی خواهیم داشت به تحولات بیداری اسلامی در طول ماه رمضان؛ بیداری که ندای «الله اکبر» شعار آن بود و در روز عید فطر نیز در کشورهای منطقه متبلور شد: از اولین عید فطر مصر بدون مبارک تا فریاد «الله اکبر، لیبی آزاد است».

لیبی عید فطر بدون قذافی را با وجود ادامه‌ی جنگ جشن گرفت
مردم لیبی خوشحال از سقوط معمر قذافی با وجود ادامه‌ی درگیری‌های پراکنده به جشن و پایکوبی به مناسبت عید فطر پرداختند. لیبی و پایتخت آن در روز آخر رمضان شاهد آرامش نسبی بود به طوری که خبرنگاران غربی این آرامش را مدیون پایان ماه رمضان و مشغول شدن مردم به جشن و خریدهای عید قلمداد کردند. به نوشته‌ی رویترز، مردم شهر طرابلس با طلوع آفتاب عازم میدان شهدا که در دوران قذافی نام «میدان سبز» را بر خود داشت، شدند و فریاد می‌زدند: «الله اکبر، لیبی آزاد است.» انقلابیون لیبی با استقرار تک‌تیراندازهای خود بر روی پشت‌بام‌ها و استفاده از سگ‌ها برای کشف موارد مشکوک، به حفاظت از  نماز عید فطر در مقابل حمله‌ی احتمالی نیروهای قذافی پرداختند.

به گزارش رویترز از طرابلس روز چهارشنبه والدین لیبیایی از فرزندان خود که لباس‌های جدید پوشیده بودند عکس می‌گرفتند و شاد بودند. برخی هم پرچم رژیم قبل از قذافی که با کودتای وی ساقط شد را به اهتزاز درمی‌آوردند. حاتم قریش فروشنده‌ی ۳۱ ساله در طرابلس گفت «این عید، زیباترین عید است و زیباترین روز در ۴۲ سال گذشته. قذافی کاری کرده بود که ما از زندگی‌مان متنفر شویم ... امروز در این نماز آمده‌ایم تا خوشحالی خود نسبت به پایان ۴۲ سال سرکوب و بدبختی را ابراز کنیم.»

فاطمه مصطفی، ۲۸ ساله که باردار است و چادر و روبنده‌ی مشکی بر سر دارد نیز به رویترز گفت «امروز، روز آزادی است؛ روزی که نمی‌توانم برای شما شرح دهم. انگار که صاحب دنیا هستم. خوشحالم که فرزندم به دنیا نیامده تا در لیبی آزاد متولد شود.»

وی در مورد حجاب اسلامی خود گفت که در زمان قذافی نمی‌توانست در معابر عمومی حجاب داشته باشد چرا که قذافی، اسلام‌گرایی را تهدیدی برای خود می‌دانست. به گفته‌ی وی «مأموران امنیتی مرتباً به مساجد ما می‌آمدند و ما را بازرسی می‌کردند. مردان با محاسن، همواره هدف بودند. ما تحت سرکوب‌ترین بخش از جامعه‌ی لیبی در دوران قذافی بودیم.»

حاتم صالح که در دهه‌ی دوم زندگی خود قرار دارد به رویترز در نماز عید فطر گفت «ما عزای کشته‌ها را برگزار کردیم. خدا را شکر که از دست سلطان مستبد بعد از ۴۲ سال رها شدیم. خدا را شکر که آزاد هستیم، الان ما آزاد هستیم. مستکبر سقوط کرده است، دیگر کشته‌ای در کار نیست.»
مهندس نوری حسین ۴۲ ساله نیز ضمن ابراز خوشحالی از سقوط قذافی، نسبت به آینده‌ی اظهار نگرانی کرده و از انقلابیون خواسته تا «با شدت خوشحالی از پیروزی، کور نشوند و مراقب باشند.»

لیبی در طول ماه رمضان شاهد افزایش درگیری‌ها بود ولی در نهایت، در دو هفته‌ی پایانی ماه رمضان، انقلاب مردم این کشور با ورود انقلابیون به طرابلس و پنهان شدن آقای قذافی به نتیجه رسید. رمضان لیبی اگرچه پیروزی بیداری اسلامی مردم را در پی داشت اما دخالت‌های غرب برای نیل به اهداف خود همزمان با افزایش تلفات ناشی از بمباران‌های نیز ادامه پیدا کرد. اگرچه انقلابیون لیبی به پیروزی رسیدند اما پیش از این پیروزی شاهد کشته شدن فرمانده‌ی نظامی خود بودند.

عید فطر مصری‌ها بدون مبارک: تماس با مادر شهدا و اقامه‌ی نماز در میدان تحریر
ده‌ها هزار مصری در میدان تحریر قاهره، مرکز قیام مردم مصر علیه رئیس‌جمهور ساقط شده مصر، حسنی مبارک نماز عید فطر را برپا کردند. به نوشته‌ی رویترز هزاران نفر با حمل پرچم مصر، اولین عید فطر پس از سقوط حسنی مبارک را جشن گرفتند. یک مرد مصری پیش از قرار گرفتن در صفوف نماز، فریاد زد: «میدان اکنون برای ماست، کشور برای ماست.»

شیخ مظهر شاهین، روحانی‌ای که در دوران انقلاب مصر نیز در میدان تحریر به اقامه نماز و وعظ خطبه می‌پرداخت در خطبه‌ی نماز عید فطر گفت «امروز روزی شاد بدون مبارک است. همه می‌دانند که مصر دیگر به قبل از ۲۵ ژانویه [تاریخ آغاز انقلاب مصر] باز نمی‌گردد.» وی خطاب به سیاسیون گفت «رئیس‌جمهور بعدی باید از سلف خود درس بگیرد چرا که مصری‌ها دیگر هیچ‌گاه بی‌عدالتی را قبول نخواهند کرد.» آقای شاهین در میان انبوهی از مردان، زنان و کودکانی که پرچم‌های مصر را به اهتزاز درآورده بودند به دعا برای دیگر انقلابیون منطقه پرداخت.

در دوران حسنی مبارک، تلویزیون مصر معمولاً تنها تصویر خطبه‌ها و نمازی که مبارک و کابینه‌اش در روز عید فطر شرکت می‌کردند را پخش می‌کرد اما امسال تلویزیون مصر هم تصویر نماز مقامات لشکری و کشوری مصر را نشان داد و هم نماز مردم در میدان تحریر را به تصویر کشید. کودکان خوشحال، با به دست گرفتن بادکنک‌ها و اسباب‌بازی‌هایی که جوانان مصری و گروه‌های سیاسی این کشور به عنوان برگزارکنندگان نماز عید فطر در میدان تحریر پخش کرده بودند به شادی پرداختند.
ژنرال محمدحسین طنطاوی، رئیس شورای انتقالی عالی ارتش مصر که اکنون حاکم مصر است، نماز عید فطر را به همراه کابینه مصر و دیگر فرماندهان ارتش به امامت مفتی مصر اقامه کرد.

فعالین مصری، لیستی از ۶۸۰ مادر که فرزندان خود را در طول انقلاب مصر از دست دادند تهیه کردند و در روز عید فطر با آنان تماس گرفته تا ضمن تبریک عید فطر، به آن‌ها اطمینان دهند انقلاب مصر تا زمان رسیدن کامل به خواسته‌هایش ادامه خواهد داشت. یکی از این فعالان گفت «وقتی اولین روز عید را سپری می‌کنیم، نباید شهدایی را فراموش کنیم که گمنام به خیابان‌ها رفتند و مقابل گلوله سینه سپر کردند. رؤیای مشترک خود را که برای آن هزینه‌ی گزافی پرداختیم فراموش نکنیم. خواسته‌های ما نان، آزادی، عزت و عدالت اجتماعی است. انقلاب ما ادامه دارد.»
در عین حال برخی گزارش‌ها از تظاهرات بزرگ مصری‌ها در روز عید فطر پس از نماز، در مقابل سفارت رژیم صهیونیستی حکایت می‌کنند.

به نوشته‌ی فارن پالسی، مصر در رمضان امسال شاهد آغاز محاکمه‌ی حسنی مبارک، رئیس‌جمهور ساقط‌شده‌ی مصر به اتهام کشتار معترضین و فساد بود؛ اتهاماتی که می‌توانند منجر به اعدام مبارک شوند. مبارک به همراه دو فرزند خود و نیز وزیر کشور دوران حکومتش در دادگاه و در داخل قفس حاضر شد. این محاکمه به صورت مستقیم از تلویزیون پخش شد و خاورمیانه شاهد بود که چگونه دیکتاتور مصر دست خود را از روی تخت بیمارستان داخل قفس بالا برد تا مدعی شود «بی‌گناه است.»

پیش از آغاز ماه رمضان، مصر شاهد تحصن‌ها و تظاهرات مختلف در اعتراض به انحراف انقلاب از آرمان‌ها و یا اظهار دلسردی از نحوه‌ی اداره‌ی امور به وسیله شورای ارتش بود اما این شورا تمام تلاش خود را به کار بست تا این اعتراضات در ماه رمضان ادامه نیابد و سربازان و پلیس لباس شخصی و تانک، میدان تحریر را از معترضین تخلیه کردند. گفتنی است یکی از بزرگ‌ترین تظاهرات‌های مصر پس از مبارک را گروه‌های اسلامی تنها چند روز پیش از آغاز ماه رمضان برگزار کردند.

این ماه رمضان، مصر شاهد بروز بحران در رابطه‌ی خود با آمریکا بر سر اعطای دلار‌های آمریکایی به گروه‌های سیاسی مصر بود.  نارضایتی دولت آمریکا از این تنش به حدی بود که طی یک واکنش نادر گفت متوجه افزایش انتقادات نسبت به آمریکا در فضای عمومی مصر شده است. همزمان، نشریه‌ی نیوزویک نیز نظرسنجی خود را منتشر کرد که بنابر این نظرسنجی وضعیت سیاسی مصر به ضرر غربی‌ها است.

جشن یمنی‌ها در بن‌بست سیاسی: خداوند این رنج را برای ما آسان‌تر می‌کند
به نوشته‌ی اینترنشال هرالد تریبون، خیابان‌های خاک‌گرفته‌ی پایتخت قدیمی یمن در دقایق باقی‌مانده به پایان ماه رمضان شاهد ترافیک شدید خودروها بود. صنعا دست‌کم برای یک روز به دنبال رهایی از بحران اقتصادی و بن‌بست سیاسی بود. علاءالدین المهدی، مدرس زبان انگلیسی که بیرون از مغازه‌ی الکتریکی برادرش ایستاده بود گفت «هرچقدر که ما رنج می‌کشیم اما رمضان آمد تا ما رنج کمتری بکشیم. ما احساس می‌کنیم که خداوند این رنج را برای ما آسان‌تر می‌کند.»
یمن در طول ماه رمضان و روز عید فطر نشان داد اگرچه آماده روزهای بدتری برای کشور خود می‌شود اما کماکان بر عقیده‌ی خود استوار است. عبدالله محمدی، مرد کوتاه‌قدی که در مغازه‌ای کوچک کار می‌کند گفت «انتظار دارم جنگ بشود. این عید، خیلی خیلی متفاوت است.»

یمن برای ماه‌ها است که درگیر بن‌بست طولانی میان علی عبدالله صالح، رئیس‌جمهور این کشور و مخالفینی است که خواهان خروج وی از قدرت هستند. تا به امروز صدها یمنی کشته شده‌اند. صالح هم زخمی شده و در عربستان به سر می‌برد اما وضعیت کشور نامشخص است. این بحران سیاسی، وضعیت فقیرترین کشور عربی را بدتر کرده است. خدمات عمومی تقریباً متوقف شده و دولتی وجود ندارد. نشریه‌ی فارن پالسی در این رابطه اظهار نگرانی کرده که آینده‌ی یمن به وضعیت فعلی سومالی تبدیل شود.

رئیس‌جمهور یمن اکنون در عربستان سعودی است اما حاضر نیست به خروج از قدرت تن دهد. در طول ماه رمضان تظاهرات در یمن ادامه داشته و قبایل یمن نیز به شدت با نیروهای حامی رئیس‌جمهور یمن درگیر شدند. صالح در روزهای پایانی ماه رمضان از احتمال بازگشت خود به یمن خبر داد. وی همچنین در پیامی به مناسبت عید فطر ضمن تبریک آن، از برگزاری انتخابات سخن گفته است. صالح در آغاز ماه رمضان خواهان «همکاری برای عبور از بحران فزاینده در یمن» شده بود.

یک خدمت‌کار کافه‌ای در یمن به هرالد تریبون گفت «این آدم [علی عبدالله صالح] می‌آید و حرف می‌زند اما کسی مشکل ما را حل نمی‌کند. در محل من، صف طویلی برای آب تشکیل می‌شود.» یک فروشنده‌ی ماشین نیز می‌گوید اگر صالح بازگردد، ما یک جنگ پیش‌رو خواهیم داشت و اگر هم برنگردد، باز هم جنگ خواهیم داشت.

فردی به نام محمد به این روزنامه گفت نمی‌تواند همسر و شش فرزندش را برای تعطیلات عید به مسافرت ببرد، چرا که قیمت بنزین بسیار گران است.

وضعیت سیاسی و اقتصادی یمن اگرچه در ماه رمضان رو به بهبودی نرفت، اما مردم یمن پس از برگزاری نماز عید فطر دست به برگزاری تظاهراتی صدها هزار نفری زدند و علیه دولت صالح شعار دادند. آن‌ها از شورای ملی جدیدالتأسیس خواستند تا اهداف انقلاب مردم یمن را پیگیری کنند و خروج صالح از قدرت را تسریع بخشند. مردم صنعا ضمن محکوم کردن درگیری قبایل، تأکید کردند روزهای صالح به شمارش درآمده است. به گزارش پرس تی‌وی، شهر تعز نیز شاهد تظاهرات بود که این تظاهرات منجر به کشته شدن دست‌کم یک تن در روز عید فطر و زخمی شدن تعداد قابل توجهی گردید. تظاهرات گسترده مردم یمن در روز عید فطر همزمان با اقامه‌ی نماز این عید نشان از جدیت یمن در پیگیری خواسته‌های بیداری اسلامی خود است.

بحرین: دست‌کم یک کشته در روز عید فطر
همزمان با ابراز نگرانی شدید جمهوری اسلامی ایران نسبت به وضعیت بحرین از سوی رهبر انقلاب اسلامی ایران در نماز عید فطر تهران، یک نوجوان ۱۴ ساله در پی شلیک گاز اشک‌آور از سوی نیروهای امنیتی بحرین در سرکوب تظاهرات ضددولتی پس از نماز عید فطر بحرین به شهادت رسید.

بنابر گزارش خبرگزاری‌ها، علی جواد احمد در پی اصابت گاز اشک‌آور از نزدیک به شهادت رسیده است. وزارت کشور بحرین مدعی شده هیچ‌ اقدامی از سوی پلیس در زمان گزارش شده شهادت این نوجوان صورت نگرفته است.
نماز عید فطر در بحرین در حالی برگزار شد که از آغاز بیداری اسلامی در این کشور بیش از بیست تن کشته، بیش از دو هزار تن از کار بیکار شده و گزارش‌های گسترده‌ای از شکنجه منتشر شده است. در عین حال پادشاه بحرین اعلام کرده به مناسبت عید فطر، برخی از زندانیان سیاسی شامل آیات القرمزی، شاعره‌ی بحرینی که به نماد مبارزات مردم بحرین تبدیل شده است را عفو کرده است.

گفت‌وگوهای ملی بحرین از سوی حمد بن عیسی آل‌خلیفه آغاز شده است. البته این گفت‌وگوها تنها به چند اصلاحات ظاهری منجر شده است که نه تنها اوضاع را بهتر نکرده است بلکه تأییدی بر مشکلات فعلی بحرین بوده است. گروه الوفاق که بزرگ‌ترین مخالف حاکم بحرین و شیعی است از این گفت‌وگوها کنار کشید چرا که در هر جلسه «تنها سه دقیقه وقت به آن‌ها داده می‌شد تا نظرات خود را بیان کنند.»

مردم بحرین اما از خواسته‌های خود کوتاه نیامده و در ۲۹ جولای نیز در اعتراض به گفت‌وگوهای ملی به خیابان‌ها رفتند. در ماه رمضان دو قانون‌گذار بحرینی که ظاهراً شکنجه هم شده‌اند آزاد شدند. این دو از قانون‌گذاران شیعی مجلس بحرین بودند. بحرین در ماه رمضان اعلام کرد در اواخر شهریور انتخابات برگزار خواهد کرد اما باز هم حزب الوفاق اعلام کرد این انتخابات را بایکوت می‌کند.