[ بازگشت ] | [ چـاپ ] مربوط به :پیام به کنگره‌ی جهانی هزاره‌ی شیخ مفید - 1372/01/28 عنوان فیش :اوضاع سیاسی اجتماعی بغداد در زمان شیخ مفید کلیدواژه(ها) : شیخ مفید, تاریخ حوزه های علمیه, تاریخ حوزه‌های علمیه و مجاهدتهای علما, تاریخ علما و فقهای سلف, تاریخ حکومتهای اموی و عباسی, شیعیان کرخ بغداد, امالی, حکومت آل بویه نوع(ها) : روایت تاریخی متن فیش : [شیخ مفید] آن نابغه‌ی عالی‌مقام این جهاد علمی طولانی و پی افكندن كاخ دانش فقه و گشودن راه میانه در كلام را در اوضاع و احوال اجتماعی دشواری انجام داده است. حكومت آل بویه در بغداد اگر چه فضای مناسبی برای بحث آزاد علمی پدید آورد، اما به هیچ‌وجه مشكل برخوردهای تعصب آمیز فقهاء حنبلی و فشارهای دستگاه حكومت عباسی بر شیخ مفید و عموم شیعیان را نتوانست حل كند. مظلومیت شیعیان كرخ بغداد و محنتهای عظیمی كه بر آنان و پیشوای بزرگوارشان وارد می‌آمد، حقائقی است كه تاریخ بدان صریحاً گواهی داده است. به گمانی شیخ مفید غیر از آن سه نوبت تبعید كه در كتب تاریخ آن را ثبت كرده‌اند، در یك دوره‌ی تقریباً دو ساله در حدود سالهای 405 تا 407 دچار گرفتاری و محنتی بوده است كه نوع آن هم به درستی روشن نیست. این گمان از آن‌جا پدید می‌آید كه در قضایای وفات سید رضی شاگرد محبوب مفید در سال 406 با این‌كه تفاصیل تشییع و دیگر خصوصیات آن در كتب مذكور است از شیخ مفید كه علی القاعده باید مكرر از او یاد شود، هیچ ذكری نیست. قرینه‌ی دیگری كه این گمان را در ذهن بر می‌انگیزد آن است كه امالی شیخ مفید كه در هر سال در چند مجلس در حول و حوش ماه رمضان در خانه‌ی شیخ یا در مسجدش در درب الریاح، القاء می‌شده است، و از سال 404 تا سال 411 ادامه داشته، در سالهای 405 و 406 القاء نشده و هیچ مجلسی مربوط به این دو سال در مجموعه‌ی امالی مفید وجود ندارد. و باز قرینه‌ی دیگر آن است كه در قضایای محرم سال 406 كه فتنه‌ی بزرگی بر ضد شیعه بر پا شد و یكی از محنتهای بارها مكرر آنان، در آن اتفاق افتاد كسی كه حكومت بغداد به عنوان نماینده و رئیس شیعه انتخاب كرد تا با او مذاكره كند، سید مرتضی بود نه شیخ مفید. در حالی كه رئیس مطلق و بی‌منازع شیعه در آن روزگار و از سالهای پیش از آن شیخ مفید بود و سید مرتضی شاگرد و مرید متواضع و تابع او محسوب می‌شد. این قرائن، گمان گرفتاری و محنتی در آن دو سال برای مفید را كه منتهی به غیبت او از بغداد شده باشد در ذهن بر می‌انگیزد كه باید پیرامون آن تحقیق كرد. ولی آنچه مسلم است آن است كه زندگی در بغداد برای عموم شیعه و از جمله رهبران آنها در بخش عظیمی از صدوسیزده سال حكومت آل بویه به عراق و بغداد بسی دشوار و محنت آمیز و همراه با درگیری و كشتار و مظلومیت بود و شیخ مفید در میان این مشكلات عظیم و با تحمل مسؤولیت رهبری شیعه در عراق بلكه در سراسر جهان اسلام، به چنین توفیق عظیمی در زمینه‌ی معارف شیعه دست یافته است.