[ بازگشت ] | [ چـاپ ] مربوط به :بیانات در دیدار اعضای ستاد برگزاری همایش محدّث کبیر علّامه سیّد نعمت‌اللّه جزایری - 1391/12/07 عنوان فیش :کتاب زهرالربیع علامه جزایری ؛ نشانی از توجه علما به تفكّه طلاب کلیدواژه(ها) : علامه مجلسی, علّامه سیّد نعمت‌اللّه جزایری, سید عبدالله جزایری, زهر الرّبیع, سید نورالدّین جزایری, فروق‌اللّغات, تاریخ حوزه‌های علمیه و مجاهدتهای علما نوع(ها) : روایت تاریخی متن فیش : میدانستم ایشان[علّامه سیّد نعمت‌اللّه جزایری] حدود سی چهل تألیف دارند؛ كه در بین اینها شروح مهمّ كتب اربعه‌ی ما هست - یعنی ایشان شرح تهذیب دارد، شرح استبصار دارد، به‌نظرم شرح كافی دارد - شرح بسیاری از كتابهای صدوق را دارد - مثل توحید صدوق و مانند اینها. یعنی یك شخصیّت بسیار برجسته‌ای است ایشان در تبحّر و احاطه‌ی بر حدیث شیعه؛ و همراه با نگاه دقیق فقهی، نه فقط حدیث. ایشان شاگرد علّامه‌ی مجلسی است. خب، علّامه‌ی مجلسی مرد خیلی بزرگی است، یعنی كسی نگاه كند به بیانهایی كه ایشان در بحار - در ذیل روایات - دارد، میفهمد كه این مرد هم فقیه است، هم متكلّم است، هم اهل عقلیّات است. مجلسی خیلی بزرگ است، منتها فقط به حدیث معروف شده؛ در حالی كه این‌جور نیست. ایشان محدّث هم هست - خب كتاب حدیث ایشان، بحارالانوار، كتاب بزرگی است - لكن فقیه متكلّم صاحب‌نظر [است]، گاهی اوقات ایشان یك آراء بسیار برجسته‌ای در مسائل كلامی و عقلی - در ذیل روایات - دارد كه اینها خیلی برجسته است. مرحوم سیّد نعمت‌اللّه شاگرد یك چنین كسی است، شاگرد مرحوم علّامه مجلسی. شاگرد فیض ظاهراً، به نظرم ایشان شاگرد فیض هم بوده است. به هر حال شخصیّت برجسته‌ای است. حالا كتاب زَهرُ الرّبیع هم با اینكه یك كتابی است كه در حوزه‌های علمیّه به عنوان یك كتاب فكاهی و اینها معروف شده، لكن نشان‌دهنده‌ی این است كه فقهای ما، بزرگان ما، علمای ما، در عین كارهای عمیق علمی و فقهی به این جور مسائل هم توجّه داشتند. یعنی ایشان در اوّل زهر الرّبیع - ما شاید پنجاه شصت سال قبل از این زهر الرّبیع را نگاه میكردیم - میگوید كه دیدم طلبه‌ها احتیاج دارند به یك تفنّنی و تفكّهی، این كتاب را برای آنها نوشتم؛ یعنی كتابی است كه ایشان نوشته برای اینكه طلبه‌ای كه حالا غرق در كارهای علمی در مدرسه و در حجره و اینها است، یك وسیله‌ای برای تفكّه داشته باشد؛ یعنی غافل از این چیزها نبودند. حالا ما اینجا خشك بنشینیم، تا یك كسی آن طرف یك شوخی‌ای كرد فوراً به ما بربخورد! این‌جوری نبودند علمای ما؛ آن هم عالمی مثل سیّد نعمت‌اللّه كه اخباری و متصلّب و اینها است دیگر؛ امّا این چیزها را هم داشتند. به نظر من این تفنّن علمای گذشته‌ی ما خیلی مهم است؛ كه یك نمونه‌اش هم همین فروق اللّغات است كه عرض كردیم سیّد نورالدّین - پسر ایشان - با اینكه فقیه است، با اینكه محدّث است، شاگرد پدرش است، امّا در عین حال این‌جور چیزی را در باب لغت مینویسد. به هر حال به نظر ما شخصیّت برجسته‌ای است مرحوم سیّد نعمت‌اللّه. مربوط به :بیانات در دیدار مسئولان سازمان تبلیغات اسلامی - 1370/12/05 عنوان فیش : علامه مجلسی کلیدواژه(ها) : علامه مجلسی نوع(ها) : كتاب متن فیش : یک روز مرحوم مجلسی( رضوان‌اللَّه‌علیه) در کتاب «حق‌الیقین» و «عین‌الحیاة» و امثال اینها، اخلاق و عقاید دینی را با همان زبانِ خودش می‌گفت و دنیایی را به تفکر اعتقادیِ شیعی نزدیک می‌کرد. شما خیال نکنید که این کتب مجلسی بیهوده نوشته شده است؛ نخیر، پایه‌های تشیع را - در آن زمانی که تشیع در کشور ما تازه بود - همین کتابها قرص کرده است. به کتابهای «حیاةالقلوب» و «حق‌الیقین» و «عین‌الحیاة» مجلسی به چشم حقارت نگاه نکنید و نگویید اینها چه اثری دارد؛ نخیر، اینها یک روز خیلی اثر داشته است. مجلسی وقتی آمده است که در همان شهر، یک قرن و نیم قبل از آن، برای این‌که مردم را به عقاید شیعه وادار کنند، چه کارهای حتّی غیرانسانی‌یی کرده بودند؛ مجلسی و امثال او آمدند این عقاید را در دلهای مردم محکم کردند. آن روز آن مطالب به درد می‌خورد؛ اما امروز من و شما نمی‌توانیم «حق‌الیقین» و «حیاةالقلوب» را تجویز کنیم؛ بگذارید در قفسه به عنوان تاریخ بماند؛ اگر هنر داریم، آن مضمون را با زبانِ امروز بنویسیم. بنده امروز «حق‌الیقین» و «حیاةالقلوب» را برای مردم تجویز نمی‌کنم؛ به درد مردم نمی‌خورد. ممکن است خیلی از شماها اصلاً «حق‌الیقین» را نخوانده باشید؛ اما بنده خوانده‌ام. «حیاةالقلوب»، «حق‌الیقین»، «عین‌الحیاة» - این کتب فارسی مرحوم مجلسی - پُر از مطلب است؛ اما نه مطلب باب جوان امروز؛ نه مطلب باب تفکر روشنفکریِ امروز که در زمان مجلسی از این حرفها عین و اثری نبود. مربوط به :بیانات در دیدار مسئولان سازمان تبلیغات اسلامی - 1370/12/05 عنوان فیش :اقتضائات جدید تبلیغ نسبت به زمان شیخ جعفر شوشتری و علامه مجلسی کلیدواژه(ها) : تبلیغ, ابزار تبلیغ, شیخ جعفر شوشتری, علامه مجلسی, حق الیقین, عین الحیاة, حیاة القلوب, تاریخ حوزه‌های علمیه و مجاهدتهای علما, مبلغان, مبلغان نوع(ها) : روایت تاریخی متن فیش : تبلیغ، یعنی رساندن. ابزار رساندن، به حسب شرایط متفاوت است. یک وقت هست که شما می‌خواهید چیزی را به اتاق بغلی برسانید؛ می‌شود آن را در مشت گرفت و به آن‌جا برد؛ اما گاهی یک فرسخ فاصله هست؛ گاهی تا آن طرف دنیا باید بروید؛ گاهی حجابها و دیوارها هست؛ گاهی از کوهها و گردنه‌ها باید عبور کنید؛ گاهی آنچه را که بردید، طرف طوعاً و رغبتاً می‌پذیرد؛ گاهی باید با لطایف‌الحیل آن را به او بدهید؛ گاهی دیگری آن‌جا ایستاده و نمی‌گذارد آن چیزی که شما بُرده‌اید، به او برسد؛ بنابراین، تبلیغ انواع و اقسامی دارد. در هر شرایطی، نحوه‌ی رساندن به گونه‌یی است. آن چیست که تشخیص می‌دهد ابزار و نحوه‌ی رساندن کدام است؟ آن، ابتکار و ذوق و سلیقه و فهم و سرعت انتقال شماست. اگر آن‌جایی که آبی را باید به یک فرسخی برد، شما لیوانی به دست بگیرید و آب را در آن بریزید و راه بیفتید، عقلا وقتی نگاه کنند، دچار شگفتی خواهند شد: این چه‌طور آب بردن است؟! آن‌جا باید کوزه و یا قمقمه‌یی پیدا کنید؛ لااقل سطلی پیدا کنید؛ چون یک فرسخ باید طی بشود. آب در یک لیوان تکان و لب‌پَر می‌خورد؛ یا لیوان می‌شکند و آب می‌ریزد؛ آب را این‌طوری نمی‌برند؛ چه برسد به این‌که همان‌طوری که آب را با دو دست از جایی برمی‌داریم و به لب خودمان نزدیک می‌کنیم، بخواهیم با دو دست آن را بگیریم و ببریم؛ عقلا بر این کار، بیشتر می‌خندند! یک روز شیخ جعفر شوشتری (رضوان الله تعالی علیه) در یکی از مدارس تهران روی منبر می‌‌‌آمد و به مردم می‌‌‌گفت: مردم! همین‌‌‌قدر بدانید خدایی هست. با این تذکر، در دلهای مردم، انقلابی درست می‌‌‌کرد. حالا نَفَس او بود، کمک خدا بود، فضای آن روز بود، قابلیت مستمع بود؛ به‌‌‌هرحال تأثیر خودش را می‌‌‌کرد. امروز اگر من و شما برویم روی منبر بنشینیم و بگوییم مردم! همین‌‌‌قدر بدانید خدایی هست، مردم هم مثل ما سری تکان می‌‌‌دهند و می‌‌‌گویند عجب! آنگاه ما پا می‌‌‌شویم و می‌‌‌رویم، آن‌‌‌ها هم پا می‌‌‌شوند و می‌‌‌روند؛ کأن لم یکن شیئاً مذکورا! یک روز مرحوم مجلسی (رضوان اللّه علیه) در کتاب «حق الیقین» و «عین الحیاة» و امثال این‌‌‌ها، اخلاق و عقاید دینی را با همان زبانِ خودش می‌‌‌گفت و دنیایی را به تفکر اعتقادیِ شیعی نزدیک می‌‌‌کرد. شما خیال نکنید که این کتب مجلسی بیهوده نوشته شده است؛ نخیر، پایه‌‌‌های تشیع را در آن زمانی که تشیع در کشور ما تازه بود همین کتابها قرص کرده است. به کتابهای «حیاة القلوب» و «حق الیقین» و «عین الحیاة» مجلسی به چشم حقارت نگاه نکنید و نگویید این‌‌‌ها چه اثری دارد؛ نخیر، این‌‌‌ها یک روز خیلی اثر داشته است. مجلسی وقتی آمده است که در همان شهر، یک قرن و نیم قبل از آن، برای اینکه مردم را به عقاید شیعه وادار کنند، چه کارهای حتّی غیر انسانی‌‌‌یی کرده بودند؛ مجلسی و امثال او آمدند این عقاید را در دلهای مردم محکم کردند. آن روز آن مطالب به درد می‌‌‌خورد؛ اما امروز من و شما نمی‌‌‌توانیم «حق الیقین» و «حیاة القلوب» را تجویز کنیم؛ بگذارید در قفسه به عنوان تاریخ بماند؛ اگر هنر داریم، آن مضمون را با زبانِ امروز بنویسیم. بنده امروز «حق الیقین» و «حیاة القلوب» را برای مردم تجویز نمی‌‌‌کنم؛ به درد مردم نمی‌‌‌خورد. ممکن است خیلی از شماها اصلًا «حق الیقین» را نخوانده باشید؛ اما بنده خوانده‌‌‌ام. «حیاة القلوب»، «حق الیقین»، «عین الحیاة» این کتب فارسی مرحوم مجلسی پُر از مطلب است؛ اما نه مطلب باب جوان امروز؛ نه مطلب باب تفکر روشن‌‌‌فکریِ امروز که در زمان مجلسی از این حرفها عین و اثری نبود. مربوط به :بیانات در دیدار جمعی از روحانیون استان کرمان‌ - 1370/08/20 عنوان فیش :زندگی شیخ طوسی؛ نمونه‌‌ای از همراهی روحانیت شیعه با مردم در طول تاریخ کلیدواژه(ها) : روحانی‌ها, جایگاه روحانیون در روند انقلاب اسلامی, هنر روحانیون در طول تاریخ, روحانیت شیعه, علمای شیعه, شیخ طوسی, حوزه علمیه نجف, علمای دوران صفویه, علامه مجلسی, سلسله صفویه, دخالت روحانیون در حکومت دینی, همراهی روحانیت شیعه با مردم, تقیه روحانیت شیعه, تاریخ روحانیت شیعه, تفاوت روحانیت شیعه با روحانیت بقیه فرق اسلامی, تاریخ علما و فقهای سلف, تاریخ حوزه‌های علمیه و مجاهدتهای علما, علمای دوران صفویه, تاریخ صفویه نوع(ها) : روایت تاریخی متن فیش : آنچه برای ما روحانیون مهم است، این است که جایگاه خودمان را در روند انقلاب پیدا کنیم. به نظر من، هنر روحانیت در طول تاریخ این بوده که جای خودش را پیدا کرده است؛ بخصوص آقایان جوان و برادران پُرنشاط باید برای آینده‌‌‌ها به این نکته توجه کنند. این بینش، افق دید روحانیت را مشخص می‌‌‌کند. هزار سال است که روحانیت شیعه به صورت یک صنف و یک قشر باقی است. از این هزار سال، حدود چهارصد سالش دوران عدم تقیه است که کشور، کشور شیعه؛ و روحانیت هم روحانیت شیعه بود اما ششصد سال از این هزار سال، دورانی است که روحانیت در تقیه، در خفا، در فرار و در حبس زندگی کرده است. این تاریخ هزارساله، دو دوران کاملًا متمایز از هم را گذرانده است. همین علامه‌‌‌ی حلی با این عظمت را که شما می‌‌‌بینید، یا محقق، یا شیخ طوسی با آن علو مقام که از لحاظ علمی، در بین همه‌‌‌ی علمای شیعه از اول تا امروز، نظیرش واقعاً نیامده است این‌‌‌ها در نهایت شدت زندگی کردند. خانه و کتابخانه‌‌‌ی شیخ طوسی را در بغداد آتش زدند؛ مردی که سالهای متمادی در بغداد مسند تدریس داشت، آواره کردند؛ به نجف پناه آورد و بعد از آن، سالها در نجف زندگی کرد که نجف حوزه شد؛ و الّا حوزه‌‌‌ی شیعه به خاطر وجود شیخ مفید و سیّد مرتضی و شیخ طوسی، در بغداد بود؛ بعد ایشان را که آواره کردند، به نجف آمد و در آنجا بساط تدریس و علم را گستراند. این سلسله‌‌‌ی علمای بزرگی که شما قبل از صفویه می‌‌‌شناسید شهیدین، محقق کرکی ، دیگران و دیگران در آن دوران زندگی کردند. آن دوران، دوران اختناق و شدت بود. آنان در آن دوران توانستند خودشان را حفظ کنند؛ یعنی جای خودشان را پیدا کردند. جایشان کجاست؟ جایشان در کنار مردم مظلوم شیعه. آنان می‌‌‌توانستند برای خودشان، حسابی جدا از حساب مردم باز کنند؛ اما هیچ‌‌‌وقت این کار را نکردند؛ در کنار مردم باقی ماندند. بعد ناگهان تحولی انجام گرفت و صفویه روی کار آمدند و علما آزاد شدند؛ یعنی علمای شیعه در فضای واسعی قرار گرفتند. شما ملاحظه کنید، در میان علمای دوران صفویه، شیخ‌‌‌الاسلام هست، عالم معروف مورد توجه شاه هست، میرداماد هست، شیخ بهایی هست، ملّا محمّد باقر سبزواری هست. همه‌‌‌ی آنان شیخ‌‌‌الاسلام‌‌‌ها و علمای بزرگ و مورد توجه دربارها بودند؛ اما زندگی آنان را که نگاه می‌‌‌کنید، می‌‌‌بینید مثل یک عالم غیر وابسته‌‌‌ی به دستگاه‌‌‌ها زندگی می‌‌‌کردند؛ یعنی درست در کنار مردم، با مردم، در خدمت مردم و برای مردم؛ این چیز خیلی عجیبی است. یا مثلًا «مجلسی» که شیخ‌‌‌الاسلام بزرگ اصفهان بوده و آن دستگاه باعظمت را داشته، یک روحانی بوده که مردم به او مراجعه می‌‌‌کردند و مسئله می‌‌‌پرسیدند؛ همین کارهایی که امروز روحانیون در طول این مدت می‌‌‌کرده‌‌‌اند. بعد هم وقتی‌‌‌که دوران ارتباط با سلاطین پایان گرفت (در آن اوایل، چون سلاطین صفویه به علما احتیاج داشتند، به آن‌‌‌ها روی می‌‌‌آوردند و به طرفشان می‌‌‌رفتند؛ لذا یک مقدار ارتباط داشتند) شما می‌‌‌بینید که علما سلسله‌‌‌ی جداگانه‌‌‌یی شدند که باز در خدمت دین، در خدمت معارف و در خدمت مردم بودند و هیچ‌‌‌کس نتوانست از آنان سوءاستفاده کند. این را با روحانیت بقیه‌‌‌ی فرق اسلامی فرق گوناگون سنی، فرق اباضیه و زیدیه و امثال این‌‌‌ها، که به آن معنا سنی هم نیستند؛ بعضی خوارجند مقایسه کنید؛ هیچ‌‌‌کدام از آن‌‌‌ها این خصوصیت شیعه و علمای امامیه (رضوان اللّه علیهم) را نداشتند. به نظر من، این موهبت الهی است؛ یعنی ناشی از یک عقل الهی است که خدای متعال به آنان الهام کرد و آنان جایگاه را پیدا کردند. من نمی‌خواستم به تفصیل دراین‌باره صحبت بکنم؛ منظور اشاره‌یی بر وضع کنونی بود. البته این وضعی که امروز پیش آمده - یعنی دین و فقه حاکم شده است - در طول تاریخ اسلام سابقه ندارد. این چیزی است که جز در دوره‌ی حکومت اسلامی بعد از صدر اسلام - همان چند سال معدود - دیگر وجود نداشته است. این وضع را نمی‌شود با وضع زمان صفویه مقایسه کرد؛ آنها یک مشت کودتاچی و قلدرهایی بودند که سر کار آمدند و تصادفاً شیعه بودند؛ مثل قاجاریه که در این کشور حاکم بودند. صفویه با قاجاریه، از لحاظ محتوای کار و سلطنت و بقیه‌ی شرایط حکومت، تفاوتی که نداشته است؛ فقط وابستگی شیعی داشتند. من می‌خواهم این را عرض بکنم که امروز مسأله چیز دیگری است. امروز موضع روحانیت چه باید باشد و کجا قرار بگیرد؟ حقیقت این است که امروز در جهات مختلف، روحانیت باید در موضع حراست و دفاع از نظام قرار بگیرد؛ این را هرگز نباید فراموش کرد. امروز هیچ عاملی نباید بتواند روحانیت شیعه را از دفاع از نظام جمهوری اسلامی منفک کند. هر شرایطی که پیش بیاید، این‌گونه است. مربوط به :بیانات در دیدار جمعی از روحانیون استان کرمان‌ - 1370/08/20 عنوان فیش :زندگی ساده و جایگاه مردمی علامه مجلسی و دیگر علمای زمان صفویه کلیدواژه(ها) : همراهی روحانیت شیعه با مردم, علمای دوران صفویه, تاریخ روحانیت شیعه, هنر روحانیون در طول تاریخ, علمای شیعه, علامه مجلسی, تفاوت روحانیت شیعه با روحانیت بقیه فرق اسلامی, تاریخ علما و فقهای سلف نوع(ها) : روایت تاریخی متن فیش : در میان علمای دوران صفویه، شیخ‌الاسلام هست، عالم معروف مورد توجه شاه هست، میرداماد هست، شیخ بهایی هست، ملامحمّدباقر سبزواری هست. همه‌ی آنان شیخ‌الاسلام‌ها و علمای بزرگ و مورد توجه دربارها بودند؛ اما زندگی آنان را که نگاه می‌کنید، می‌بینید مثل یک عالم غیروابسته‌ی به دستگاهها زندگی می‌کردند؛ یعنی درست در کنار مردم، با مردم، در خدمت مردم و برای مردم؛ این چیز خیلی عجیبی است. یا مثلاً «مجلسی» که شیخ‌الاسلام بزرگ اصفهان بوده و آن دستگاه باعظمت را داشته، یک روحانی بوده که مردم به او مراجعه می‌کردند و مسأله می‌پرسیدند؛ همین کارهایی که امروز روحانیون در طول این مدت می‌کرده‌اند. بعد هم وقتی که دوران ارتباط با سلاطین پایان گرفت (در آن اوایل، چون سلاطین صفویه به علما احتیاج داشتند، به آنها روی می‌آوردند و به طرفشان می‌رفتند؛ لذا یک مقدار ارتباط داشتند) شما می‌بینید که علما سلسله‌ی جداگانه‌یی شدند که باز در خدمت دین،در خدمت معارف و در خدمت مردم بودند و هیچ‌کس نتوانست از آنان سوء استفاده کند. مربوط به :بیانات در آغاز درس خارج فقه‌ - 1370/06/31 عنوان فیش : علامه مجلسی کلیدواژه(ها) : علامه مجلسی نوع(ها) : كتاب متن فیش : امروز خیلی از مسائل هست که از لحاظ فقهی برای ما روشن نیست؛ حتّی می‏خواهم این را بگویم که در بعضی از ابواب فقه، برخی از فروع هست که قدمای ما به آن‏ها رسیدگی کردند و احکام آن را بیان نمودند؛ اما متأخرین حتّی آن‏ها را هم بحث نکردند. یعنی شما امروز اگر به «مبسوط» شیخ (رضوان اللّه علیه) یا مثلًا به «تحریر» علامه مراجعه بفرمایید، فروع بیشتری خواهید یافت، تا به خیلی از کتب فقهایی که بعد از این‏ها آمدند؛ و بخصوص فقهایی که نزدیک به زمان ما هستند و به فروع اهمیت کمتری می‏دهند؛ در حالی که این فروع هرکدام نقشی در زندگی جامعه دارند. پس، فقه بایستی گسترش پیدا کند.