ضلع اول: اقتصاد

«دشمن با تحریم و با فشار اقتصادىِ گوناگون سعی کرد مردم را از میدان خارج کند. می‌گویند که ما با مردم دشمن نیستیم. دروغ می‌گویند؛ راحت، با وقاحت! بیشترین فشار برای این است که مردم ناراحت شوند، مردم در تنگنا قرار بگیرند، مردم زیر فشار قرار بگیرند، شاید بتوانند به این وسیله بین مردم و نظام اسلامی فاصله ایجاد کنند. هدف، فشار بر مردم است. اگر چنان‌چه این حرکت عظیم اقتصادی، این جهش اقتصادی، این برنامه‌ریزی درست، چه در بخش قانون‌گذاری، چه در بخش اجرا، در سطوح مختلف، مورد توجه قرار بگیرد، همه‌ی این فشارها خنثی خواهد شد.» (۱۳۹۲/۲/۷)

ترفند دشمن: گره زدن همه چیز به مسأله هسته‌ای

چند ماه بعد و با روشن شدن خط مشی دولتمردان ایالات متحده‌ی آمریکا در همان گام‌های قبل از مذاکره، رهبر انقلاب یک خط مشی را اعلام کردند و از بروز یک مغالطه‌ی سیاسی و رسانه‌ای خبر دادند؛ «پیوند زدن همه چیز به قضیه‌ی هسته‌ای»:

«یکی از ترفندها و خلاف‌گوییها این است که این‌جور القا کنند به افکار عمومی مردم که اگر ما در قضیه‌ی هسته‌ای، تسلیم طرف مقابل شدیم، همه‌ی مشکلات اقتصادی و معیشتی و غیره حل خواهد شد؛ این را دارند تبلیغ می‌کنند. البته تبلیغاتچیهای خارجی با شیوه‌های کاملاً ماهرانه‌ی تبلیغاتی خط می‌دهند، در داخل هم بعضی از روی ساده‌لوحی و بدون این‌که نیت سوئی داشته باشند، بعضی هم واقعاً از روی غرض همین را دارند تبلیغ می‌کنند که اگر ما در این قضیه کوتاه آمدیم و تسلیم شدیم در مقابلِ طرف مقابل، همه‌ی مشکلات اقتصادی و مانند این‌ها حل خواهد شد؛ این خطا است.» (۱۳۹۲/۸/۱۲)

چشممان به دست دیگران نباشد

سه ماه بعد (بهمن‌ماه) رهبر انقلاب در دیدار خود با مردم آذربایجان راه پیشرفت را نشان دادند. مضمونی که بعدتر هم در سخنرانی‌های ایشان مطرح شد:

«تا وقتی که ما چشممان به دست دیگران باشد، دنبال این باشیم که کدام مقدار از تحریم‌ها کم شد، کدام مقدار چنین شد، فلان حرف را فلان مسئول آمریکایی گفت یا نگفت - تا وقتی دنبال این حرف‌ها باشیم - به جایی نمی‌رسیم.» (۱۳۹۲/۱۱/۲۸)

ابلاغ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی
طرح مسأله‌ی اقتصاد مقاومتی در سال ۸۹ صورت گرفت، در سال ۹۱ تفصیل بیشتری پیدا کرد و در سال ۹۲ مورد تأکید ویژه‌ی رهبر انقلاب قرار گرفت و به حیطه‌ی گفتمان‌سازی ایشان وارد شد. تأکید بر اقتصاد مقاومتی درون‌زا اما برون‌گرا در برابر گفتمانی که اعتلای اقتصادی کشور را در برون‌گرایی صرف می‌دید، امری معنادار می‌نمود.

از ابتدای سال جاری، بررسی سندی بالادستی که سیاست‌های کلان اقتصاد مقاومتی بود در دستور کار نهادهای علمی و تقنینی کشور قرار گرفت؛ سندی که بر روی کلمه به کلمه‌ی آن فکر شده و محتوای آن برون‌داد جلسات کارشناسی بود. اواخر بهمن‌ماه سال ۹۲ سند سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی نهایی شد و از سوی رهبر انقلاب به قوای سه‌گانه و مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغ شد. تنها ۱۰ روز مانده تا پایان سال ۹۲، رهبر معظم انقلاب دو دیدار مهم در این خصوص داشتند. دیدار اول با سران قوا بود و دیدار دوم با شرکت مسئولان، فعالان و صاحب‌نظران اقتصادی. رهبر معظم انقلاب در این دو دیدار به تبیین سیاست‌های کلی ابلاغ‌شده‌ی اقتصاد مقاومتی و توضیح و شرح این طرح راهبردی پرداختند. آیت‌الله خامنه‌ای در این دیدار فرمودند:
«مجموعه‌ی سیاست‌های اقتصاد مقاومتی در واقع یک الگوی بومی و علمی است که برآمده‌ی از فرهنگ انقلابی و اسلامی ما است؛ متناسب با وضعیت امروز و فردای ما است.» (۱۳۹۲/۱۲/۲۰)

 

ضلع دوم: فرهنگ

فرهنگ، حاشیه نیست
دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۹۲، یکی از نقاط عطف در سیاست‌گذاری فرهنگ کشور بود. در این دیدار رهبر انقلاب یک بار دیگر از دغدغه‌های فرهنگی خود و خطراتی که فرهنگ ما را تهدید می‌کند سخن گفتند و آن‌چنان وارد مصادیق شدند که به مرز گلایه و شکایت نزدیک شد. اما از همه‌ی این‌ها مهم‌تر این بود که وضعیت دو مورد را از جایگاه رهبری نظام اسلامی تعیین تکلیف کردند. مورد یکم، جایگاه بحث فرهنگ بود:
«فرهنگ، هویت یک ملت است. ارزش‌های فرهنگی روح و معنای حقیقی یک ملت است. همه چیز مترتب بر فرهنگ است. فرهنگ، حاشیه و ذیلِ اقتصاد نیست، حاشیه و ذیلِ سیاست نیست، اقتصاد و سیاست، حاشیه و ذیل بر فرهنگند؛ به این باید توجه کرد. نمی‌توانیم فرهنگ را از عرصه‌های دیگر منفک کنیم.» (۱۳۹۲/۹/۱۹)

اصلاح فرهنگ، بدون برنامه‌ریزی نمی‌شود
و مورد دوم اصلاح این شائبه‌ی غلط بود که عرصه‌ی فرهنگ را نباید کنترل و راهبری کرد. انگاره‌ی غلطی که از مدتی قبل از آن دیدار، از سوی برخی در فضای رسانه‌ای مطرح می‌شد:
«فرهنگ، برنامه‌ریزی هم لازم دارد؛ نباید انتظار داشت که فرهنگ کشور - چه فرهنگ عمومی؛ چه فرهنگ نخبگانی، دانشگاه‌ها و غیره و غیره - به خودىِ خود خوب بشوند و پیش بروند؛ نه، این برنامه‌ریزی می‌خواهد. حالا مسأله‌ی نظارت و رصد و این چیزها را عرض خواهیم کرد؛ نمی‌شود مسئولین کشور مسئولیتی احساس نکنند در زمینه‌ی هدایت فرهنگی جامعه.» (۱۳۹۲/۹/۱۹)

تأکید بر موج تازه‌ی تهاجم فرهنگی، خطرات و آسیب‌هایی که زبان فارسی را تهدید می‌کند، موضوع فیلم و سریال‌های ایرانی و حتی بازی کودکان و عروسک‌هایی که برای بازی بچه‌های‌مان باید می‌ساختیم و حالا دیگران برای‌شان ساخته‌اند، از مصادیق و نمونه‌هایی بود که در آن دیدار با آن سطح کلان از سوی فرمانده جبهه‌ی فرهنگ انقلاب اسلامی مطرح شد.
 
نگران فرهنگم
اما در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری یک بار دیگر زنگ خطر فرهنگی توسط رهبر حکیم انقلاب به صدا درآمد. انگار جلسات خصوصی و مدام رهبر انقلاب با مدیران ارشد فرهنگی، تذکرات پی در پی و اتمام حجت‌ها، خاطر رهبر انقلاب را هنوز جمع نکرده بود که با تأکید بر توجه به جوان انقلابی چنین گفتند:
«بنده هم نگرانم. مسأله‌ی فرهنگ، مسأله‌ی مهمی است. اساس این ایستادگی، این حرکت و در نهایت ان‌شاءالله پیروزی، بر حفظ فرهنگ اسلامی و انقلابی است و تقویت جناح فرهنگی مؤمن، تقویت این نهال‌هایی که روییده است در عرصه‌ی فرهنگ و هنر؛» (۱۳۹۲/۱۲/۱۵)

 

ضلع سوم: عزم ملی

مردم، مسأله‌ی اصلی
ضلع سوم مربع مفهومی نام سال ۹۳ مربوط به نقش «مردم» در دو موضوع اقتصاد و فرهنگ است. این «با» که قبل از «عزم ملی» آمده، معیت است. اقتصاد و فرهنگ همیشه نیاز به حضور و فعالیت مردم دارد، اما امسال تحقق اعتلای این دو حوزه منوط به همراهی ویژه‌ی مردم است.

عزم ملی در ادبیات راهبردی رهبر انقلاب جایگاه ویژه‌ای دارد. نظر به همین اهمیت است که اراده و عزم ملت ایران در بخش جُستار KHAMENEI.IR دارای ۱۴۳ برگه است و عدد بالایی دارد. برگه‌هایی که از همان سال ۶۸ تاکنون ادامه‌دار بوده است.

دو سال پیش رهبر انقلاب در سفر به کرمانشاه در روزهایی که هنوز دامنه‌های فتنه برچیده نشده بود، در مورد سرمایه‌ی اجتماعی نظام اسلامی گفتند:
«مسأله‌ی اصلی ما، مسأله‌ی مردم است؛ حضور مردم، میل مردم، اراده‌ی مردم، عزم راسخ مردم. این را باید عرض کنیم؛ در همه‌ی تحولات و جنبش‌های گوناگون اجتماعی بزرگ، نقش مردم، نقش معیار است. یعنی گسترش یک تحول، گسترش یک فکر، گسترش نفوذ یک مُصلح اجتماعی، وابسته‌ی به این است که با مردم چقدر ارتباط داشته باشد. هرچه ارتباط او و آن جریان و آن جنبش و آن تحول با مردم بیشتر باشد، امکان موفقیت او بیشتر است؛ اگر از مردم منقطع شد، دیری نخواهد پائید، کاری نخواهد کرد. البته در تاریخ کشور ما جابه‌جائیهای قدرت، آمدن سلسله‌های سلاطین و رفتن آن‌ها، به مردم ارتباطی نداشته است؛ لیکن همین سلسله‌های حکومتی و سلطنتیای که در طول تاریخ ما وجود داشته‌اند، هر کدام از آن‌ها که توانسته‌اند رابطه‌ی خودشان را با مردم به یک نحوی محکم و گرم و دوستانه کنند، پایداریشان، موفقیتشان در اداره‌ی کشور و در عزت ملی بیشتر بوده است؛ هر کدام، از مردم منقطع شدند، همه چیز را از دست دادند؛ که نمونه‌ی اتمّ آن، سلسله‌ی قاجار و سلسله‌ی منحوس پهلوی در این دوره‌های اخیر است.» (۱۳۹۰/۷/۲۰)

نقش مردم
اما در سال ۹۲ رهبر انقلاب در متنی که برای تنفیذ حکم رئیس جمهور نوشتند این‌گونه نقش مردم را یادآور شدند:
«آن‌چه ملت ایران همواره و اکنون، از حضور انتخاباتیِ پرشور و بی‌تنش به دست آورده است، تنها نقش‌آفرینی در مدیریت کشور و برگزیدن و برکشیدن خدمتگزارانی تازه‌نفس برای دوره‌ئی تازه نیست، بلکه فراتر از آن، نشان دادن پختگی و بلوغ سیاسی‌ئی است که اقتدار ملیِ او را با حکمت و عقلانیت درمی‌آمیزد و او را در افکار عمومی جهان، در رتبه‌ی والائی از عزت و شکوه می‌نشاند. آنان‌که خواسته‌اند با وسوسه‌های خود، این دریادلیِ ستایش برانگیز را برآشوبند و مرجعیت صندوق‌های رأی و چرخه‌ی قانونی آن را نفی کنند، هر بار به گونه‌ئی، با سنگر استوار عزم ملی روبرو شده‌اند.» (۱۳۹۲/۵/۱۲)

اثر عزم مردم
و ایشان در روزهای آخر سال در تحلیل وضعیت ملت ایران و دشمنانش یک جمع‌بندی صریح ارائه دادند:
«برخلاف آن‌چه که وانمود می‌شود که آن‌ها در موضع فعال قرار دارند، نه، این‌جور نیست؛ دشمن در مقابل ملت ایران در موضع انفعال است. ملتی با عزم راسخ، با بصیرت، با ایمان، می‌داند چه می‌خواهد، راه را هم بلد است، سختیها را هم با شجاعتِ تمام تحمل می‌کند؛ در مقابل این ملت، اسلحه‌های گوناگون سیاسی و نظامی و امنیتی و اقتصادی کند است؛ لذا دشمن در حال انفعال است. دشمنان چون در حال انفعالند، حرکات غیر منطقی می‌کنند.» (۱۳۹۲/۱۱/۲۸)
 

ضلع چهارم: مدیریت جهادی

کارهای بزرگ، رویکرد جهادی می‌خواهد
چهارمین کلمه‌ی اصلی شعار نام سال «مدیریت جهادی» است. اصل مدیریت جهادی را رهبر انقلاب _ پیش از نامگذاری امسال _ در توضیح الگوی مدنظر از اقتصاد مقاومتی به عنوان ملزومه‌ی چهارم ذکر فرمودند. اقتصاد مقاومتی با حرکت عادی موفق نمی‌شود. کار بزرگ، حرکت جدی و پرتلاش می‌خواهد:
«نکته‌ی چهارم، رویکرد جهادی است که در این سیاست‌ها مورد ملاحظه قرار گرفته؛ همت جهادی، مدیریت جهادی. با حرکت عادی نمی‌شود پیش رفت؛ باحرکت عادی و احیاناً خواب‌آلوده و بی‌حساسیت نمی‌شود کارهای بزرگ را انجام داد؛ یک همت جهادی لازم است، تحرک جهادی و مدیریت جهادی برای این کارها لازم است. باید حرکتی که می‌شود، هم علمی باشد، هم پر قدرت باشد، هم با برنامه باشد، و هم مجاهدانه باشد. من در جلسه‌ای که با رؤسای محترم سه قوه برای همین مسأله در هفته‌های گذشته داشتیم، مطرح کردم. خوشبختانه آقای رئیس‌جمهور با قاطعیت به من گفتند که آن کسانی که در دولت مسئول پیگیری این کارها هستند، تصمیمشان بر همین حرکت جدی و مجاهدانه است؛ خب، این خیلی خوب است؛ یعنی این لازم است، بدون این نمی‌شود پیش رفت. (۱۳۹۲/۱۲/۲۰)
 
راه حل مشکلات کشور
رهبر انقلاب در دیدار شهردار و اعضای شورای شهر پایتخت که در دی‌ماه سال گذشته برگزار شد هم از مدیریت جهادی سخن گفتند. آیت‌الله خامنه‌ای از مدیریت جهادی به عنوان یک راهبرد اصلی این‌گونه یاد کردند:
«اگر مدیریت جهادی یا همان کار و تلاش با نیت الهی و مبتنی بر علم و درایت حاکم باشد، مشکلات کشور، در شرایط کنونیِ فشارهای خباثت‌آمیزِ قدرت‌های جهانی و در شرایط دیگر، قابل حل است و کشور حرکت رو به جلو را ادامه خواهد داد. (۱۳۹۲/۱۰/۲۳)

درسی از سال ۹۲ برای سال جدید

یکی از جملات رهبر انقلاب که زنگش هنوز در گوش بسیاری از دلسوزان این انقلاب و نظام اسلامی می‌پیچد، عدم موفقیت در تحقق حماسه‌ی اقتصادی در سال ۹۲ است؛ جمله‌ای که در پیام نوروزی ایشان وجود داشت. آیت‌الله خامنه‌ای در همان ماه‌های آغازین سال حماسه‌ی سیاسی و حماسه‌ی اقتصادی هشداری داده بودند که گویا در میدان پر رخداد انتخابات که صحنه‌ی اصلی حماسه‌ی سیاسی بود گم شد:
«حماسه‌ی سیاسی و حماسه‌ی اقتصادی هر دو مقوله از مقولاتی است که آحاد ملت در آن می‌توانند نقش ایفاء کنند؛ و تا آحاد ملت نقش ایفاء نکنند، حماسه به‌وجود نمیآید.» (۱۳۹۲/۲/۱۸)

رهبر انقلاب در پیام نوروزی سال ۹۳ راه طی شده را این‌گونه ارزیابی کردند:
«در باب حماسه‌ی اقتصادی کاری که باید انجام بگیرد و توقع بود که اتفاق بیفتد، اتفاق نیفتاد. تلاش‌هایی انجام گرفت که مورد سپاس است، ولی کار بزرگی که باید در زمینه‌ی حماسه‌ی اقتصادی انجام بگیرد، همچنان در پیش روی ما است و ما موظفیم که این حماسه را به وجود بیاوریم.» (۱۳۹۲/۱۲/۲۹)

باشد که در اسفند ۹۳، وقتی به پشت سر خود نگاه می‌کنیم، با عدم توفیق در دستیابی به بخش مهمی از اهدافمان مواجه نشویم...