رهبر انقلاب موضوع مهدویت را یکی از محورهای وحدت‌بخش در جهان اسلام می‌دانند. «مسئله‌ی مهدویت در اسلام هم جزو مسلّمات است؛ یعنی مخصوص شیعه نیست. همه‌ی مذاهب اسلامی غایت جهان را که اقامه‌ی حکومت حق و عدل به وسیله‌ی مهدی (علیه الصّلاة و السّلام و عجّل اللَّه فرجه) است، قبول دارند. روایات معتبر از طرق مختلف، در مذاهب گوناگون، از پیغمبر اکرم و از بزرگان نقل شده است.»¹ با توفیق علی وهبة، رئیس مرکز عربی مطالعات و پژوهش‌های قاهره دراین‌باره به گفت‌وگو نشستیم.

رهبر جمهوری اسلامی ایران از مهدویت به عنوان یکی از بسترهای وحدت در جهان اسلام یاد کرده‌اند. نظر شما در این‌باره چیست؟
امت اسلامی یک امت واحده است. قرآن می‌فرماید: «إنّ هذه أمّتکم أمّة واحدة و أنا ربّکم فاعبدونِ». اسلام از آغاز، منادی وحدت بوده و مسلمانان را توصیه کرده ‌که «ید واحده» باشند. چنان‌که در قرآن کریم آمده است: «و اعْتصمُوا بحبل الله جمیعاً و لا تفرّقوا». تفرقه اساس همه‌ی مصیبت‌ها است و زمینه را برای تسلط بیگانگان و استعمارگران بر جامعه‌ی اسلامی فراهم می‌کند. از این رو استعمار و استکبار جهانی به دنبال جلوگیری از وحدت امت اسلامی هستند. آن‌ها می‌دانند که قدرت اسلام در وحدت مسلمانان است و به همین خاطر همواره می‌کوشند که مسلمانان را از هم دور نگهدارند.

ریچارد نیکسون، رئیس‌جمهور اسبق آمریکا، در کتابش با نام «فرصت» می‌گوید: کمونیسم از جهان رخت بربسته و در مقابل آمریکا، دشمنی جز اسلام باقی نمانده. وی دولت‌های بزرگ را تشویق می‌کند که جهان اسلام را تفکیک کنند و امت‌های مسلمان را از یکدیگر دور نگهدارند تا بتوانند بر سرزمین‌های مسلمانان سیطره داشته باشند. او در این کتاب گفته که هدف آمریکا از ورود به سرزمین‌های اسلامی تسلط بر سرمایه‌های این کشورها مانند نفت و نیز این‌که اسرائیل تحت حمایت آمریکا قوی بماند. آن‌ها می‌دانند که اگر امت اسلامی متحد باشند، آمریکا و اسرائیل و هیچ قدرت دیگری نخواهد توانست رو در روی آن بایستد.

انقلاب اسلامی ایران اولین انقلابی بوده که با نام اسلام ایجاد شده است. همچنین اولین انقلاب جهان اسلام است و به همین خاطر است که زمینه‌ساز و سرآغاز به شمار می‌آید. همین‌طور انقلاب‌های دیگر پس از آن، مکمل آن محسوب می‌شوند. همه‌ی این انقلاب‌ها علائمی هستند که مژده‌ی ظهور مهدی منتظَر را می‌دهند. انقلاب امام خمینی(ره) مقدمه‌ی ظهور مهدی منتظر(عج) است و همین‌طور انقلاب‌های پس از آن همگی زمینه‌ساز ظهور ایشان هستند.

نقاط مشترک میان شیعه و اهل سنت در مسئله‌ی مهدویت چیست؟
از نگاه اهل سنت، مهدی منتظر(عج) از آل‌البیت است و زمانی می‌آید که اختلافات و تفرقه‌ها و ضعف دین و عقیده ایجاد می‌شود. او می‌آید تا قدرت و سربلندی اسلام را به آن بازگرداند. از نظر شیعه نیز مهدی(عج) از اهل‌بیت محمد(ص) است. مهدی(عج) هم در نزد شیعه و هم اهل سنت از اهل‌ بیت رسول خدا(ص) است و این از نقاط مشترک جدی و مهم است. او می‌آید که قوت و مَجد اسلام را بازگرداند و این از نقاط مشترک فریقین است. پس هیچ اختلافی میان اهل سنت و شیعه در اصل این قضیه وجود ندارد. البته برخی اختلافات در جزئیات مسئله وجود دارد، اما در اصل هیچ اختلافی نیست.

می‌خواهم تأکید کنم که مشترکات بین مذاهب اسلامی فراوان است و شایسته است که در مسیر وحدت اسلامی از آن غافل نشویم. در عین حال اختلافاتی در فروع فقهی و مسائل دیگر وجود دارد؛ همچنان‌که مذاهب چهارگانه‌ی اهل سنت نیز با هم اختلافات فقهی زیادی دارند. البته اگر اختلافات فقهی نبود که این مذاهب وجود نداشت. لذا ما نمی‌توانیم به دلیل این اختلافات از اصول مشترک و از اهداف مشترک و حتی از دشمن مشترک بازبمانیم.

همزمان لازم است در جهت نزدیک‌سازی نظریات مسلمانان شیعه و اهل سنت تلاش کنیم. ما نمی‌گوییم که سنی شیعه شود یا این‌که شیعه سنی شود. ما به تقریب میان نظریات اختلافی دعوت می‌کنیم.

برخی رسانه‌ها می‌کوشند وانمود کنند که اعتقاد به امام مهدی(عج) فقط از اعتقادات شیعه است و ترفندهای تبلیغاتی را به کار می گیرند تا این عقیده را خرافی جلوه دهند. نظر شما درباره‌ی عملکرد این رسانه‌ها چیست؟
این رسانه‌ها در جهت مصلحت مسلمانان عمل نمی‌کنند. متأسفانه بیشتر رسانه‌ها را غیر مسلمانان جهت‌دهی می‌کنند تا در جهت تفکیک امت اسلام گام بردارند و آن را به چالش بکشند. همان‌طور که عرض کردم، مهدی منتظر از اعتقادات اهل سنت نیز هست و آن‌چه که برخی شبکه‌های ماهواره‌ای ترویج می‌کنند مبنی بر این‌که این مسئله فقط از عقاید شیعه است، نادرست است و قابل اعتنا نیست. کسی که این را بگوید، چیزی از اسلام و سنت و شیعه نمی‌داند. اهل سنت معتقدند که مهدی(عج) در آخرالزمان می‌آید و شیعه هم می‌گوید که مهدی(عج) در آخرالزمان می‌آید. پس چگونه است که آن‌ها می‌گویند این فقط از عقاید شیعه است؟ آن‌چه که بیگانگان القا می‌کنند نادرست و در جهت مصالح همان‌ها است.

کسانی مخالف ظهور او هستند که می‌دانند با ظهور مهدی منتظر، حکومت و کرسی فرمانروایی آن‌ها زایل می‌شود. برای همین نمی‌خواهند مهدی(عج) ظهور کند. اما این گمان آن‌ها صحیح نیست. حقیقت دین و حقیقت اسلام ضعیف نمی‌شود چه برخی حاکمان بخواهند و چه نخواهند، او به اذن خداوند متعال خواهد آمد.

به نظر شما تأثیر اعتقاد به ظهور منجی بشریت در ایجاد وحدت اسلامی تا چه اندازه است؟ یعنی آیا می‌توان مهدویت را محور و اساس وحدت اسلامی قرار داد؟
این یک پیشنهاد خوب است که ما مهدویت را اساس وحدت اسلامی قرار دهیم، چراکه ما در این موضوع با هم اتفاق داریم. گردآمدن اهل سنت و شیعه بر مسئله‌ی مهدویت به عنوان محور وحدت امری زیبا است و منجر به این می‌شود ‌که مسلمانان به یک عقیده‌ی اسلامی تمسک پیدا کنند؛ یعنی این عقیده که مهدی می‌آید و اوضاع را اصلاح می‌کند و جهان اسلام و بلکه تمام عالمیان را گرد دین اسلام جمع می‌کند. إن‌شاءالله.

پی‌نوشت:
1. بیانات در جمع اساتید و فارغ‌التحصیلان تخصصی مهدویت 1390/4/18