حجت‌الإسلام و المسلمین محسن قمی از نویسندگان نامه معروف سال 1381 به رهبر معظم انقلاب پیرامون نهضت‌آزاداندیشی و جنبش‌نرم‌افزاری است. این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در حاشیه بازدید رهبر انقلاب از نمایشگاه دستاوردهای حوزه علمیه قم به پرسش‌های Khamenei.ir پاسخ گفته است.

- اگر ممکن است درباره روند تشکیل «مجمع حکمت اسلامی» و نقشی که آیت‌الله خامنه‌ای در آن داشتند توضیح بفرمایید.
پیش از زمستان 1382 رهبر معظم انقلاب تأکیداتی مبنی بر جدی گرفتن علوم عقلی یعنی فلسفه و کلام در حوزه‌های علمیه داشتند. از این رو عده‌ای از اساتید علوم عقلی حوزه علمیه قم در دیداری که با ایشان داشتند، تصمیم گرفتند مجمع حکمت اسلامی را تأسیس کنند. این عده سپس در دیدار با سه تن از اساتید عالی این رشته یعنی حضرات آیات جوادی آملی، جعفر سبحانی و مصباح یزدی، مشورت‌هایی را در این زمینه گرفتند و در نهایت اساس‌نامه‌ای را تصویب کرده و به محضر رهبر معظم انقلاب رساندند. ایشان هم آن را تأیید کردند و بعد از آن مجمع عالی حکمت اسلامی تأسیس شد. البته براساس همان اساسنامه این مجمع زیر نظر آیات جوادی آملی، سبحانی و مصباح یزدی اداره می‌شود و این بزرگواران ناظران عالی فعالیت‌های مجمع هستند.

عمده فعالیت‌های مجمع، چند چیز است:
یکی سازماندهی و ساماندهی دروس فلسفه و عرفان حوزه علمیه قم که امسال بیش از بیست و دو درس از جانب مجمع عالی در حوزه علمیه قم برقرار می‌شود. محور دیگر جلسات تخصصی در پنج کمیته کلام، فلسفه، فلسفه‌های مضاف، معرفت‌شناسی و عرفان است که هر دو هفته یک‌بار برگزار می‌شود. در این میان ما بسیاری از مباحث را به صورت تطبیقی کار می‌کنیم. به عنوان مثال در معرفت‌شناسی، مباحث را ناظر به دو موضوع معرفت‌شناسی اسلامی و غربی پیگیری می‌کنیم. در بحث عرفان نیز مباحث را پیرامون عرفان اسلامی و عرفان‌های کاذب پیگیری می‌کنیم.

بحمدالله این‌جا به مجمعی برای مباحث فلسفی در حوزه علمیه قم تبدیل شده و یکی از فعالیت‌هایش برای روزِ جهانی فلسفه است که در آن صد و ده مقاله از استادان و دانش‌آموختگان فلسفه حوزه علمیه قم جمع‌آوری شده است.

- دیدگاه رهبر معظم انقلاب پیرامون فلسفه چیست؟ آیا ایشان نگاهی کاربردی به فلسفه داشته و آن را فقط برای دفع شبهات مفید می‌دانند؟
به نظر من چنین استنادی به رهبر معظم انقلاب اشتباه است. چراکه کار فلسفه تبیین هستی یا همان موجود بما هو موجود است و در این میان دفع شبهات یک امر فرعی به حساب می‌آید. اگرچه یکی از کمک‌هایی که فلسفه به ما می‌کند، در همین موضوع است. نگاه کاربردی داشتن به فلسفه یعنی فلسفه را از ماهیت اصلی خود منسلخ و جدا کردن. در حالی که حضرت آقا بارها تاکید کرده‌اند که اگر معارف دین درست تبیین شود، مردم از آن تبعیت می‌کنند و این سخن برگرفته از همان روایتی است که می‌فرماید: «لو علم الناس محاسن کلامنا لاتّبعونا» لذا نگاه ایشان به فلسفه، نگاه تبیین و تعمیق اندیشه دینی است. به این صورت که هدف از فلسفه به صورت کلان مهندسی تمدن اسلامی است. لذا کار اصلی فلسفه یک کار ایجابی است، نه سلبی و این‌که منحصر به پاسخگویی به شبهات باشد. از این رو ایشان در مواردی برای فلسفه نقش کاشفیت و تقرب نیز بیان کرده‌ و در همان دیدار که به تأسیس مجمع عالی حکمت اسلامی انجامید، فرمودند: «هدف از فلسفه نزدیک کردن انسان به خدا و تعمیق اندیشه‌هاست.» این سخن به خوبی نشان می‌دهد که ایشان چه جایگاهی برای فلسفه قائل هستند. ایشان همچنین تأکید کردند که قم نباید از مرکزیت و مرجعیت فلسفه بیافتد و باید همچنان قطب اصلی فلسفه اسلامی باقی بماند.